Wojna domowa w Hiszpanii i dyktatura gen. Franco 1936 – 1975

Do roku 1931 Hiszpania była monarchią, w której nieudolne rządy sprawował król Alfons XIII. W kraju nieustannie trwały walki wewnętrzne. Źródłem tych konfliktów była między innymi polaryzacja społeczeństwa i nierozwiązane problemy własności ziemi. Chłopi buntowali się przeciwko arystokracji, cywile przeciwko wojskowym i oficerom, domagając się kontroli nad ogromną hiszpańską armią. Istniał również konflikt między kościołem a anarchistami, którzy walczyli z państwem i klerem. Przyczyną konfliktów były też nastroje separatystyczne w Katalonii i Kraju Basków. Krainy te dążyły do autonomii, natomiast wojsko i arystokracja chciały centralizacji państwa. Na klimat społeczny wpłynęły także walki z Rifenami (plemionami żyjącymi w górach Ar-Rif) w Maroku.

13 września 1923 nastąpił zamach stanu. Do władzy doszedł generał Miguel Primo de Riviera, który wprowadził trwającą siedem lat dyktaturę ( do 28 stycznia 1930). Okres ten przyniósł zakończenie wojen w Maroku, lecz nie został rozwiązany żaden z istotnych problemów kraju.
W kwietniu 1931 odbyły się wybory – sukces odnieśli republikanie i socjaliści. 14 kwietnia 1931 król abdykował i opuścił Hiszpanię. Proklamowano republikę, której prezydentem został Niceto Alcal Zamora. Sytuacja w kraju była jednak wciąż niestabilna. Wzrosły napięcia społeczne, a równowaga sił między prawicą a lewicą zmieniała się ustawicznie.
* Falanga – ugrupowanie prawicowo – konserwatywne założone w 1936 roku przez
gen. Jose Antonio Primo de Rivierę – ruch faszystkowski
* Front Ludowy – ugrupowanie lewicowe, w którym główną rolę odgrywali socjaliści
i komuniści, w lutym 1936 wygrało wybory parlamentarne i
przejęło władzę w państwie ( Manuel Aza – były premier zostaje
mianowany prezydentem)

18 lipca 1936 – bunt wojsk w Maroku – POCZĄTEK WOJNY DOMOWEJ !!

W północnej hiszpańskiej części Maroka ( Melilla, Ceuta i Teutan ) doszło do buntu wojskowych przeciwko rządowi. Spiskowcy uzyskali wsparcie materialne i techniczne ze strony Niemiec, Włoch oraz Portugalii. Przywódcą rebelii był gen. Francisco Franco.
* gen. Emilo Mola Vidal – dowodził na froncie północnym, w latach 1930 – 1931 był
szefem hiszpańskiej służby bezpieczeństwa, główny
konkurent gen. Franco, zginał w katastrofie lotniczej
* gen. San Jurjo – przebywał w Berlinie i prowadził pertraktacje z Hitlerem

WŁOCHY NIEMCY


- zapobieganie „bolszewizacji” Hiszpanii - układ handlowy – broń za rudy
- pomoc militarna w opanowaniu Minorki i metali kolorowych
Malagi - wojna jako poligon doświadczalny
- udział w bitwie pod Guadalajarą - Legion Condor – bombardowanie
Guerniki 26 kwietnia 1937
1937 – walki nad rzeką Ebro, ofensywa pod Terwel

Zagrożonej Republice Hiszpańskiej powinni pomóc członkowie Ligi Narodów oraz francuski Front Ludowy. Francja i Wielka Brytania były przeciwne wnoszeniu sprawy Hiszpanii na forum Ligi Narodów, lecz minister spraw zagranicznych republikańskiego rządu Hiszpanii – Julio Alvarez del Vayo zarządał zwołania Rady Ligi Narodów. 12 grudnia 1936 roku Rada zebrała się, lecz na posiedzeniu doszło jedynie do uchwalenia apelu do Komitetu Nieinterwencji.
Francja zajęła formalnie stanowisko neutralne, co ułatwiło generałowi Franco – partnerowi Mussoliniego i Hitlera objęcie władzy w Hiszpanii. Był to wielki błąd który mógł nawet przyczynić się do klęski Francji w 1940 roku. Rządy brytyjski i francuski ogłosiły zakaz wysyłania broni i amunicji do Hiszpanii. Pomoc zaoferował za to Związek Radziecki który w zamian za złoto oferował wysłanie doradców wojskowych oraz broni.

Od czerwca 1936 roku władze we Francji objął rząd lewicowego Frontu Ludowego z Leonem Blumem na czele. Rząd ten odmówił pomocy rządowi republikańskiemu w Hiszpanii. Wielka Brytania również ogłosiła neutralność. Oba te państwa stały się inicjatorami porozumienia o nieinterwencji w sprawy wojny hiszpańskiej. Porozumienie to podpisało ponad 20 państw europejskich ( m.in. Francja, Anglia, Belgia, Polska, Niemcy, Włochy, Portugalia i ZSRR).

9 września 1936 – powołanie w Londynie międzynarodowego Komitetu Nieinterwencji w wojnie domowej w Hiszpanii. ( Włochy, Niemcy i Portugalia nie liczyły się z uchwałami Komitetu)

Francja i Wielka Brytania uważnie śledziły sytuację na Morzu Śródziemnym. Aktywność floty włoskiej niepokoiła mocarstwa. Istniała groźba opanowania przez Włochów Balearów i Wysp Kanaryjskich, co zagrażałoby brytyjskiemu panowaniu na Gibraltarze i połączeniom morskim z Maltą.
2 stycznia 1937 – rząd włoski i brytyjski podpisały wspólną deklarację o wyrzeknięciu się wszelkich prób dokonania zmian wpływów na terenie Morza Śródziemnego. Z inicjatywy Francji zwołano też konferencję międzynarodową państw morskich w Nyon.
14 września1937 – układ o walce z piractwem ( Wielka Brytania, Bułgaria, Egipt, Francja, Grecja, Jugosławia, Rumunia, Turcja i ZSRR). Na mocy układu kontrola żeglugi w zachodniej części Morza Śródziemnego i w Cieśninie Maltańskiej należała do Francji i Wielkiej Brytanii, natomiast wschód miały kontrolować pozostałe państwa.

W listopadzie 1936 roku Niemcy, Włochy i Portugalia zerwały stosunki z legalnym rządem hiszpańskim i formalnie uznały rząd utworzony przez gen. Franco z siedzibą w Burgos. 28 listopada 1936 – układ między rządem Franco a rządem włoskim mówiący o współpracy politycznej i gospodarczej. W marcu 1937 podobny układ z rządem Franco zawarły Niemcy.

Komitet Nieinterwencji stracił znaczenie w 1937 roku, gdy na czele rządu brytyjskiego stanął Arthur Neville Chamberlain. Nowy premier pragnął uregulować stosunki z Mussolinim i 16 kwietnia 1938 w Rzymie obie strony podpisały szereg układów.

Stolica Hiszpanii – Madryt był wciąż bombardowany. Rząd republikański został przeniesiony do Walencji a następnie do Barcelony. W styczniu 1939 wojska gen. Franco zajęły Barcelonę, co przekreśliło szansę na autonomię Katalonii.

28 marca 1939 wojska gen. Franco zajęły Madryt – ZAKOŃCZENIE WOJNY!!

Już wcześniej - 27 lutego 1939 Wielka Brytania i Francja oficjalnie uznały rząd gen. Franco. Podobnie postępowały inne państwa oprócz ZSRR i Meksyku.

KONSEKWENCJE WOJNY DOMOWEJ:
· zbliżenie między Włochami a Niemcami ( Oś Berlin – Rzym)
· Pakt antykominternowski – w 1937 dołączyły Włochy, a w 1939 Hiszpania
· Klęska sił demokratycznych i wprowadzenie w Hiszpanii dyktatury gen Franco
która trwała aż do 1975 roku.