Ekonomia

Ekonomia – nauka badająca w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące wykorzystuje rzadkie zasoby w celu wytwarzania dóbr i usług
Mikroekonomia – pojedyncze przedmioty gospodarcze [konsument, producent] oraz sytuacje na poszczególnych rynkach, ponieważ jest ona wynikiem działania pojedynczych podmiotów
Makroekonomia – wyjaśnia funkcjonowanie gospodarki narodowej jako całości, jej przedmiotem zainteresowania jest produkcja w skali kraju, poziom cen
Recesja – to faza, w której wielkość produkcji maleje.
Popyt:
• efektywny – popyt na dane dobro to ilość tego dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie
• potencjalny – chęć nabycia dobra nie poparta możliwościami finansowymi
Kategorie:
• popyt funkcjonalny – wynika z jakości towaru
• popyt niefunkcjonalny – wynika z oddziaływań efektów zewnętrznych – zachowań innych konsumentów:
-owczy pęd (efekt owczego pędu) – popyt wzrasta, bo inni konsumenci kupują to dobro – potrzeba utożsamiania się z innymi
-efekt snobizmu – popyt maleje, bo inni kupują to dobro – potrzeba wyróżnienia się
-efekt veblenowski – popyt na dobra prestiżowe, wzrasta ze wzrostem cen, posiadanie świadczy o statusie konsumenta
• popyt spekulacyjny – oczekiwania co do kształtowania się cen w przyszłości
Podaż – podaż na dane dobro to ilość tego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie
Koszt alternatywny- to koszt, który ponosimy, wybierając daną możliwość; jest to wartość najbardziej cenionej przez nas możliwości, nie wybranej w związku z decyzją wyboru innej możliwości.Z zasady ograniczonych zasobów oraz powyższego twierdzenia o konieczności ponoszenia kosztów alternatywnych można wyprowadzić twierdzenie o krzywej możliwości produkcyjnych.
Prawo Engla - „W miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza”
prawo to formułuje zależność pomiędzy wzrostem dochodów gospodarstw domowych (lub społeczeństw) a zmianami udziału w nich wydatków na żywność. Stwierdza ono, że w średnio zamożnych gospodarstwach domowych (społeczeństwach) wraz ze wzrostem dochodów udział wydatków na żywność maleje.
Oznacza to więc, że z przyrostu dochodu na żywność wydaje się mniej niż na zakup innych dóbr i usług oraz na oszczędności, zatem wydatki na żywność rosną wolniej niż pozostałe wydatki i oszczędności łącznie. Prawo Engla nie odnosi się do gospodarstw domowych (społeczeństw) biednych i bogatych.
W tych pierwszych wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost udziału wydatków na żywność - przyrost dochodów wydatkowany jest przede wszystkim na poprawę stopnia zaspokojenia potrzeb żywnościowych, zatem rosną one szybciej niż pozostałe wydatki.
W gospodarstwach domowych (społeczeństwach) bogatych wydatki na żywność, wobec wysokiego stopnia zaspokojenia tych potrzeb, nie ulegają zmianie, a cały przyrost dochodu wydatkowany jest na inne dobra i usługi lub przeznaczany na oszczędności - udział wydatków na żywność w dochodach maleje.
Czynniki wpływające na popyt emitowane ze strony konsumentów- dowody realnego spożycia ,podział dochodów pomiędzy gospodarstwa domowe ,oczekiwania dotyczące zmian dochodów, indywidualne preferencje nabywców - (gusty, upodobania) , liczba konsumentów tworząca wielkość popytu. - z punktu widzenia całej gospodarki narodowej, struktura demograficzna określająca zapotrzebowania na określone towary przez określone grupy ludności (inne potrzeby ludzi w wieku 35-40 lat a inne ludzi w wieku 20-25 lat)
Czynniki wpływające na popyt emitowane ze strony przedsiębiorstw- cena danego dobra , ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych ,przewidywania dotyczące zmiany cen (czynniki wpływające na podaż) ,wielkość i struktura oferowanych do sprzedaży towarów i usług , właściwości produktów, ich walory użytkowe ,działania promocyjne
Dobra substytucyjne – zastępcze
Dobra komplementarne – uzupełniające
Cena równowagi- cena, przy której popyt na określone dobro jest równy jego podaży.
Cenowa Elastyczność popytu bada siłę w reakcji popytu na zmianę ceny ; to stosunek względnej zmiany popytu na dane dobro do względnej zmiany jego ceny,można to wyrazić wzorem:
Legenda: EC - elastyczność cenowa P – popyt C - Cena
Jeżeli wzrost ceny o w1% pooduje zmniejszenie popytu o 2% to elastyczność cenowa popytu wynosi -2.
Gdy elastyczność cenowa popytu osiąga duże wartości ujemne mówimy o wysokiej elastyczności.
Poziom elastyczności cenowej zależy od możliwości sbstytucji,skali zmiany cen,oraz okresu jaki ma popyt na dostosowanie się do nowego poziomu cen.
Różne grupy towarowe cechują się rożną elastycznością cenową,możemy z tego punktu widzenia wyróżnić:
-popyt sztywny (elastyczność cenowa=0)-dot podstawowych grup żywności-np. ziemniaki
-popyt mało elastyczny,elastyczność cenowa od 0 do -1)-dot opłat stałych żywności,odzieży,obuwia
-popyt proporcjonalny (Ec=-1)-dot towarów markowych i używek.
-popyt elastyczny (Ec  -1) -dot towarów luksusowych,wydatków na sport i rekraacje
DOCHODOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU (IED) jest miarą zmian popytu w zależności od dochodu. Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:
% zmiana popytu
IED =
% zmiana dochodu
Ujemną elastyczność dochodową popytu wykazują dobra podrzędne.
Polityka fiskalna( polityka budżetowa)
To ogół decyzji rządu dotyczących wydatków i podatków (przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane z mocy prawa przez państwo lub inne organy władzy publicznej -np. samorządy lokalne- na osoby fizyczne i prawne. ). Jest częścią polityki finansowej państwa. Podstawowymi zadaniami polityki fiskalnej są:
1) redystrybucja dochodów(to wtórny podział dochodów społeczeństwa dokonujący się za pośrednictwem budżetu państwa. Przebiega wielopłaszczyznowo i polega na obciążeniu działalności gospodarczej oraz dochodów wszystkich podmiotów gospodarczych różnymi rodzajami podatków i opłat, stanowiących dochód budżetu państwa.)
2) stabilizacja gospodarki - wykorzystywanie dochodów i wydatków budżetu państwa do pobudzania lub hamowania aktywności gospodarki odpowiednio do potrzeb wynikających z przebiegu cyklu gospodarczego(wahania produkcji i zatrudnienia wokół krótkookresowego trendu. W procesie wzrostu gospodarczego aktywność gospodarcza ulega na przemian nasileniom i załamaniom; cykl gospodarczy to inaczej okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem).
Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna może mieć charakter ekspansywny - państwo poprzez zwiększenie własnych wydatków, obniżenie kwot płaconych podatków lub jedno i drugie równocześnie pobudza niedostateczny popyt(ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych wzrost ceny powoduje zmniejszenie wielkości popytu, a obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu.) globalny, co wpływa na uaktywnienie procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego(miernik efektów rocznej działalności gospodarki) albo restrykcyjny - nadmierny popyt globalny jest ograniczany przez zmniejszenie wydatków budżetowych, podwyższenie podatków lub obydwa te instrumenty.
W wykorzystaniu aktywnej polityki fiskalnej pojawiają się pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy(niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami).
Podstawową częścią składową polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, określająca cele poboru podatków oraz sposoby ich realizacji.
Polityka pieniężna-polityka monetarna - Jest to część ekonomicznej polityki państwa obejmująca decyzje dotyczące kształtowania podaży pieniądza( czyli całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza), w celu dostosowania jej do potrzeb gospodarki.
Ponieważ podaż pieniądza uzależniona jest od jego emisji(wprowadzenie do obiegu pieniądza gotówkowego w postaci banknotów i bilonu.) oraz od wartości udzielonych przez banki (instytucja finansowa, której zadaniem jest obsługa obiegu pieniądza oraz skupianie wolnych kapitałów finansowych i oszczędności –‘przyjmowanie depozytów’ i przekształcanie ich w kapitały funkcjonujące )komercyjne kredytów, sterowanie nią polega na utrzymywaniu określonego, możliwie stabilnego tempa emisji pieniądza oraz regulowaniu aktywności kredytowej banków komercyjnych. Instrumentami polityki pieniężnej są:
1) stopa procentowa kredytu refinansowego( kredyt udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym dla zapewnienia płynności operacji finansowych, wspierający preferencyjne kredyty dla wybranych dziedzin gospodarki.), tj. kredytu zaciąganego przez banki komercyjne w banku centralnym. Jej podwyższenie powoduje wzrost stóp oprocentowania kredytów w bankach komercyjnych, ograniczenie wartości udzielanych przez nie kredytów i zmniejszenie podaży pieniądza. Obniżenie stopy kredytu refinansowego powoduje skutki odwrotne.
2) stopa rezerw obowiązkowych, wyrażająca minimalną relację wartości rezerw gotówkowych banków komercyjnych do wartości depozytów. Jej podwyższenie przez bank centralny zmniejsza możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, a zatem ogranicza podaż pieniądza, obniżenie tej stopy powiększa podaż pieniądza.
3) stopa rezerw specjalnych, określająca procentowo część depozytów, którą banki komercyjne obowiązkowo muszą przekazać do banku centralnego jako rezerwę specjalną. Skutki jej zmian są identyczne jak w przypadku stopy rezerw obowiązkowych.
4) operacje otwartego rynku(działania banku centralnego, polegające na kupowaniu lub sprzedawaniu rządowych papierów wartościowych, głównie weksli skarbowych, w celu regulowania podaży pieniądza kredytowego w gospodarce, poprzez ograniczanie lub rozszerzanie zdolności kredytowej banków komercyjnych.)
Polityka pieniężna może mieć charakter ekspansywny (łagodny) - państwo, wykorzystując wymienione instrumenty, zwiększa podaż pieniądza w celu pobudzenia popytu globalnego, wzrostu dochodu narodowego(miernik efektów rocznej działalności gospodarki) i zatrudnienia (powstaje tu jednak realna groźba inflacji-proces wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane i nieakceptowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego.), albo restrykcyjny (twardy) - państwo ogranicza podaż pieniądza, dążąc do zmniejszenia nadmiernego popytu i związanego z tym wzrostu cen (ten typ polityki pieniężnej wykorzystywany jest w walce z inflacją). Realizując określone cele polityki ekonomicznej, państwo posługuje się zazwyczaj odpowiednią kombinacją polityki pieniężnej i polityki fiskalnej.
GŁÓWNE CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ:
1. Stanowienie prawa i porządku
2. Dostarczanie dóbr publicznych
3. Nakładanie podatków
4. Funkcje opiekuńcze – rozwiązywanie problemów społecznych np: osłona socjalna, zasiłki dla bezrobotnych, szkolnictwo, mieszkania
5. Działania stabilizacyjne – państwo próbuje zapewnić równowagę w gospodarce:
- zapewnienie wzrostu gospodarczego
- stabilność cen (brak inflacji)
- pełne zatrudnienie
- równowaga budżetu państwa i bilansu płatniczego czyli transakcji danego kraju z zagranicą.
Cele polityki gospodarczej mają strukturę hierarchiczną i nie da się ich realizować oddzielnie. Wzrost gospodarczy nastąpi gdy spadnie bezrobocie i inflacja. Cele niższego rzędu to: ochrona środowiska naturalnego, popieranie innowacyjności i przedsiębiorczości.
Funkcje pieniądza-Pieniądz pełni w systemie gospodarczym kilka ważnych funkcji. Jest przede wszystkim miernikiem wartości towarów oraz środkiem, umożliwiającym dokonywanie jakichkolwiek transakcji. Jest też środkiem płatniczym, może być używany do gromadzenia oszczędności, wreszcie może ułatwiać wymianę międzynarodową. ŚRODEK WYMIANY Najstarszą funkcją pieniądza jest wymiana – pośrednictwo w transakcjach, w których dochodzi do równoczesnego wzajemnego przekazania towaru i pieniądza pomiędzy uczestnikami wymiany. Ludzie od zarania dziejów kupowali i sprzedawali towary – początkowo był to handel wymienny, później pojawiła się jednostka pośrednicząca, czyli właśnie pieniądz. Dzięki sprzedaży towarów lub usług otrzymujemy pieniądze, które następnie możemy wymienić na inne potrzebne nam dobra. Specyficzną formą wymiany jest praca: tu w zamian za wykonywane – w ramach umowy – usługi otrzymujemy pieniądze, dzięki którym możliwa jest codzienna egzystencja. MIERNIK WARTOŚCI TOWARÓW -Pieniądz jest również miernikiem wartości – w jednostkach pieniężnych podawane są ceny, dzięki którym można porównywać różne towary. W najwcześniejszym stadium rozwoju gospodarki prowadzono handel wymienny, w którym nie było jednak możliwe precyzyjne określenie wartości towarów, właśnie z uwagi na brak jednorodnego punktu odniesienia. Trudno jest tak naprawdę oszacować, jaka jest wartość skóry bydlęcej, wyrażona w beczkach miodu. Dzięki wprowadzeniu pieniądza stało się możliwe dokładne określanie wartości towarów i usług, co przyczyniło się do szybkiego rozwoju handlu. Pieniądz pełni też rolę miernika odroczonych płatności – za jego pomocą możemy również mierzyć np. wysokość odsetek, jakie otrzymamy za rok od momentu założenia lokaty bankowej. ŚRODEK PŁATNICZY -Pieniądz jest również wykorzystywany jako środek płatniczy – to znaczy do dokonywania płatności transferowych lub transakcji, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z zapłatą. Płatności transferowe to wypłaty, realizowane przez państwo, w zamian za które nie otrzymuje ono bezpośrednio żadnych dóbr czy usług. Typowym przykładem płatności transferowych są wypłaty emerytur i rent z budżetu państwa bądź też płatności zasiłków dla bezrobotnych. Transakcje wymienne, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z przepływem pieniądza, to na przykład dostawy energii elektrycznej, gazu, usługi telefoniczne, jak również praca na etacie. We wszystkich wymienionych tu przypadkach strony zawierają umowę, na podstawie której świadczone są określone usługi, a płatność za ich wykonanie następuje nie systematycznie, ale raz w miesiącu lub nawet rzadziej. ŚRODEK GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI Pieniądz spełnia jeszcze jedną bardzo ważną rolę – jest środkiem tezauryzacji, czyli gromadzenia oszczędności. Pieniądz można wykorzystywać nie tylko przy realizowaniu bieżących transakcji (konsumpcji), ale również do dokonywania transakcji w przyszłości – w takim przypadku powstaje zjawisko oszczędzania, czyli odkładania pieniądza. Podstawą tej funkcji pieniądza jest zaufanie: jako nabywcy wierzymy, że pieniądze przechowują wartość. W rzeczywistości pieniądz sam w sobie zmniejsza swoją wartość: na skutek inflacji spada jego siła nabywcza. Dlatego właśnie osoby oszczędzające nie powinny trzymać pieniędzy w domu, ale starać się je rozsądnie zainwestować (ulokować). W naszym serwisie prezentujemy szereg porad na ten właśnie temat. ŚRODEK WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ -Pieniądz może być środkiem rozliczeń międzynarodowych – tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających bardzo stabilną walutę. W takim przypadku pieniądz spełnia wszystkie wcześniej wymienione funkcje (środka wymiany, miernika wartości, środka płatniczego oraz środka gromadzenia oszczędności) w odniesieniu do transakcji, realizowanych pomiędzy poszczególnymi krajami. Najlepszym przykładem może tu być dolar amerykański (USD), który aż do roku 1971 był wymienialny na złoto, dzięki czemu zdobył duże zaufanie na rynku międzynarodowym. Do dziś wraz z frankiem szwajcarskim jest uważany za bardzo silną jednostkę, określaną często terminem „waluta ucieczki” (zyskuje zwykle na wartości w momentach kryzysu na arenie międzynarodowej).NBP- jest centralnym bankiem RP NBP, jest wyposażony w osobowość prawną i ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym. NBP swoje zadania wykonuje poprzez centralę której siedziba jest W-wie oraz oddziały terenowe. Zadania NBP jako banku centralnego: utrzymywanie wartości pieniądza krajowego, ochrona stabilności systemu finansowego, podnoszenie efektywności polityki pieniężnej Funkcje centralnego banku państwa: formułuje i realizuje politykę pieniężną organizuje i czuwa nad sprawnym przebiegiem rozliczeń pieniężnych obsługuje rząd państwa: obsługa kasowo – rozliczeniowa, kredytowanie budżetu, obsługa długu publicznego. jest współodpowiedzialny za politykę walutowo-dewizową; f. banku emisyjnego polega na: wypuszczaniu w obieg znaków pieniężnych organizowaniu obiegu pieniężnego regulowaniu ilości pieniądza w obiegu rynkowym; f. banku banków polega na oddziaływaniu na cały system bankowy w taki sposób aby została zrealizowana polityka pieniężna.Rynek –całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegająRynki dzielimy ze względu na : Zakres działania, Przedmiot wymiany, Przedmiot obrotu, Zróżnicowanie rynku.Zakres działania:-lokalny-regionalny-krajowy-zagraniczny-międzynarodowy-światowyPrzedmiot wymiany:-dóbr i usług-rynek pracy-kapitałowo pieniężnyPrzedmiot obrotu:-hurtowy-detalicznyZróżnicowanie rynku:-sprzedawcy-nabywcyBudżet państwa - Budżetem nazywamy roczny plan finansowy państwa, obejmujący jego dochody i wydatki. Uchwalanie budżetu jest ważnym zadaniem każdej władzy, zarówno lokalnej, jak i państwowej. Na tyle ważnym, że Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej stanowi, iż Prezydent może rozwiązać Sejm, jeśli ten w określonym czasie nie zdąży uchwalić budżetu.Deficyt budżetowy- niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty bankowe udzielane przez bank centralny, emisja papierów wartościowych, podwyższenie stopy podatkowej, a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza.Podatek - jest to obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny (państwo, jednostka samorządu terytorialnego) bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ pobierający. Współcześnie uznaje się, iż podatki są świadczeniami pieniężnymi, jednakże historii znane są również podatki świadczone w innych niż pieniądz dobrach. Podatki dzielą się na bezpośrednie i pośrednie. Podatki bezpośrednie: nałożone na dochód lub majątek podatnika, np. podatek dochodowy, gruntowy, spadkowy. Podatki pośrednie: nakładane na przedmiot spożycia, np. VAT, ostatecznie płaci konsument.Wzrost gospodarczy – zmiany ilościowe ( przyrost wielkości ,produkcji zatrudnienia ,konsumpcji ,zatrudnienia )Wskaźniki wzrostu gosp. –PKB jest to wartość dóbr materialnych i niematerialnych wytworzonych w danym kraju pomniejszona o koszty zakupu obcych usług i materiałów. PKB nie obejmuje jednak wszystkich przejawów aktywności społeczno-ekonomicznej jest więc tylko częściowym wyznacznikiem poziomu dobrobytu (szara strefa, remonty, dewastacja środowiska).Cykl koniunkturalny -cykl gospodarczy, wahania produkcji i zatrudnienia wokoł krotko okresowego trendu. W procesie wzrostu gospodarczego aktywność gospodarcza ulega na przemian nasileniom i załamaniom. Cykl koniunkturalny to inaczej okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem, składa się on z czterech faz.1.Kryzys,recesja-produkcja i ceny spadają, rośnie bezrobocie2.Depresja,dno-stabilizacja produkcji i cen na niskim poziomie, wysokie bezrobocie3.Ożywienie-wzrost produkcji i cen ,spadek bezrobocia4.Rozkwit,szczyt,boom-stabilizacja produkcji i cen na wysokim poziomie, pełne zatrudnienieTeorie wzrostu gospodarczego – -teoria plam na słońcu – powstała w XIX w . ,twórca W.S. Jerons. Periodyczne pojawienie się plam na słońcu powoduje okresy nieurodzaju .Nieurodzaj w produkcji rolnej powoduje zmiany w rytmie produkcji przemysłowej ( wyższe ceny , mniejsza produkcja)-teoria innowacji – twórca – J .Schumpeter ( 1883-1950) .Wprowadzanie nowych metod produkcji wywołuje fale wzmożonych inwestycji i wzrost produkcji np. maszyna parowa .W XIX w. Fazy trwały 50 lat ,a obecnie dzięki wynalazkom 10 lat-teoria cyklu politycznego – okresowe wybory władz powodują cykliczny rozwój gospodarki. W celu pozyskania wyborców władze wykorzystują różne instrumenty ekonomiczne powodujące ożywienie gospodarcze .Po wyborach następuje okres zaciskania pasa i restrukcyjnej polityki gospodarczej.Produkt krajowy brutto obliczamy:· Sumując wartości produktów i usług wytwarzanych w kraju (metoda sumowania produktów)· Sumując dochody powstające przy wytwarzaniu PKB· Sumując wydatki ponoszone na zakup wytworzonych produktów i usług