Struktury organizacyjne w służbie cywilnej

Cele służby cywilnej

Celem powołania służby cywilnej jest zapewnienie i wykonywania przez urzędników administracji powierzonych im zadań w sposób bezstronny i profesjonalny. Podstawą działalności służby cywilnej jest założenie, iż praca w administracji ma charakter specyficzny. Ma ona charakter służebny wobec interesu ogólnego. Praca w służbie cywilnej wiąże się z przymusem rezygnacji urzędników z części swoich praw, szczególnie związanych z prowadzeniem działalności politycznej. Istotą służby cywilnej jest zagwarantowanie profesjonalnego i lojalnego obsługiwania zmieniających się ekip rządzących oraz przygotowanie urzędników do działania w warunkach napięć politycznych.

W swoim działaniu członkowie korpusu służby cywilnej kierują się zasadami określonymi w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. oraz w ustawie o służbie cywilnej z dnia 18 grudnia 1998 roku. Są zobowiązani m in. do przestrzegania zasad: rzetelności, profesjonalizmu, bezstronności i neutralności politycznej. Nie wolno impublicznie manifestować poglądów politycznych, a w działalności zawodowej kierować się interesem jednostkowym lub grupowym.

Służba cywilna obejmuje swym zasięgiem osoby zatrudnione na stanowiskach urzędniczych w administracji rządowej.
Chodzi tu osoby pracujące w: Kancelarii premiera, urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz urzędów centralnych organów administracji rządowej, urzędach wojewódzkich. Rządowym Centrum Studiów Strategicznych oraz w komendach, inspektoratach i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb inspekcji i straży.
Nadmienić należy, że w Polsce istniało w 1999 ponad 900 urzędów podległych ministrom lub centralnym organom administracji rządowej oraz ponad 1440 urzędów zespolonych wojewódzkich służb, inspekcji i straży.


Organizacja służby cywilnej

W skład korpusu służby cywilnej w Polsce wchodzą pracownicy służby cywilnej oraz urzędnicy służby cywilnej. Obie te grupy mają różny status zawodowy. Różne są też podstawy ich zatrudnienia. Wspólne dla obydwu wyżej wymienionych grup warunki, których spełnienie jest niezbędne dla zatrudnienia w służbie cywilnej, to - obok dysponowania stosownymi kwalifikacjami – posiadanie obywatelstwa polskiego, korzystanie w pełni z praw publicznych, nie karanie za przestępstwo popełnione umyślnie oraz posiadanie nieposzlakowanej opinii.

Pracownicy służby cywilnej to wszystkie osoby zatrudnione na stanowiskach urzędniczych w tych urzędach administracji rządowej, gdzie działa służba cywilna, które nie są urzędnikami służby cywilnej. Podstawą ich zatrudnienia jest umowa o pracę na czas nieokreślony lub na czas określony, nie dłuższy niż 3 lata. W tym ostatnim przypadku wcześniejsze rozwiązania stosunku pracy może być dokonane za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Urzędnicy służby cywilnej natomiast to osoby zatrudnione w służbie cywilnej na podstawie mianowania, poprzedzonego postępowaniem kwalifikacyjnym prowadzonym raz w roku przez Szefa Służby Cywilnej. W toku tego postępowania sprawdza się wiedzę, kwalifikacje oraz predyspozycje niezbędne do wypełniania zadań służby cywilnej. Z postępowania takiego zwolnieni są absolwenci Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. Mianowania dokonuje Szef Służby Cywilnej w imieniu państwa.


Szef służby cywilnej


Szef Służby Cywilnej jest centralnym organem administracji rządowej. Podlega on Prezesowi Rady Ministrów i jest przez niego powoływany spośród urzędników służby cywilnej na 5-letnią kadencję.
Wcześniejsze zakończenie kadencji Szefa Służby Cywilnej jest możliwe w przypadku jego rezygnacji ze stanowiska lub utraty zdolności do pełnienia obowiązków na skutek choroby trwającej co najmniej 6 miesięcy. Prezes Rady Ministrów może też odwołać Szefa Służby Cywilnej, gdy przestał on spełniać któryś z warunków stawianych członkom korpusu służby cywilnej. W tym przypadku wymagana jest jednak zgoda co najmniej 2/3 składu Rady Służby Cywilnej.

Swoje zadania Szef Służby Cywilnej wykonuje przy pomocy zastępcy powoływanego na jego wniosek przez Prezesa Rady Ministrów spośród urzędników służby cywilnej.

Urząd służby cywilnej działa pod bezpośrednim kierownictwem szefa służby cywilnej.
Szef Służby Cywilnej ma na celu:
1.czuwać nad przestrzeganiem zasad służby cywilnej,
2. kierować procesem zarządzania kadrami w służbie cywilnej,
3.gromadzić informacje o korpusie służby cywilnej,
4.planować i nadzorować wykorzystanie środków, o których mowa w art. 6 ust.1,
5. organizować i prowadzić postępowanie kwalifikacyjne w służbie cywilnej,
6. prowadzić konkursy na wyższe stanowiska w służbie cywilnej,
7.prowadzić ewidencję jednostek upoważnionych do organizowania i prowadzenia szkoleń w służbie cywilnej,
8.przygotowywać projekty aktów normatywnych przewidzianych w ustawie,
9. upowszechniać informacje o służbie cywilnej,
10. wydawać Biuletyn Służby Cywilnej.
Obsługę Szefa Służby Cywilnej zapewnia Urząd Służby Cywilnej, który w połowie 2000 r. zatrudniał 90 pracowników.

Struktura organizacyjna urzędu:
sekretariat szefa służby cywilnej,
biuro dyrektora generalnego urzędu,
departament rekrutacji i selekcji w służbie cywilnej,
departament zarządzania kadrami służby cywilnej,
departament szkolenia i rozwoju służby cywilnej.

Dyrektor generalny urzędu

Podstawowe znaczenie w strukturze organizacyjnej służby cywilnej ma stanowisko dyrektora generalnego urzędu. Takie stanowisko utworzone zostało we wszystkich urzędach administracji rządowej, z wyjątkiem urzędów terenowych organów administracji rządowej oraz komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży, gdzie obowiązki dyrektora generalnego wykonują kierownicy tych urzędów.
Dyrektorzy generalni podlegają bezpośrednio właściwemu ministrowi, kierownikowi urzędu centralnego lub wojewodzie. Obsadzanie stanowisk dyrektorów generalnych, poza przejściowym okresem wstępnym po wejściu w życie ustawy, odbywa się w drodze konkursu, do udziału w którym dopuszczeni są urzędnicy służby cywilnej. Na konkretne stanowisko wyznacza – na wniosek Szefa Służby Cywilnej – Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody. Dyrektora generalnego zastępuje wyznaczony przez niego dyrektor departamentu, wydziału lub komórki równorzędnej.
Dyrektorzy generalni mają, z założenia, uwolnić ministrów, kierowników urzędów centralnych i wojewodów od zajmowania się sprawami obsługujących ich urzędów. Do kompetencji dyrektora generalnego urzędu należy przede wszystkim zapewnienie funkcjonowania i ciągłości pracy urzędu oraz warunków jego działania i organizacji pracy, a także dokonywanie czynności z zakresu prawa pracy wobec osób zatrudnionych w urzędzie i realizowanie polityki personalnej w służbie cywilnej.

Do szczególnych kompetencji Rady Służby Cywilnej należy: wyrażanie opinii w sprawach służby cywilnej, w tym w odniesieniu do: projektów aktów normatywnych, projektu ustawy budżetowej i wykonania budżetu w części dotyczącej służby cywilnej, kryteriów i sposobu ocen oraz zasad awansowania urzędników służby cywilnej, planu szkoleń, etyki zawodowej korpusu służby cywilnej, kandydata na stanowisko Szefa Służby Cywilnej, a także corocznego sprawozdania Szefa Służby Cywilnej.
Rada Służby Cywilnej liczy 16 członków. Powołuje ich Prezes Rady Ministrów. 8 z nich powoływanych jest z pośród osób reprezentujących wszystkie kluby parlamentarne. Pracami Rady kieruje przewodniczący powoływany przez Prezesa Rady Ministrów. Rada jest organem kadencyjnym. Kadencja jej członków powołanych z inicjatywy własnej premiera trwa 6 lat, przy czym co 3 lata kończy się kadencja połowy z nich.

Podsumowanie

W Polsce służba cywilna nie jest jeszcze dostatecznie ukształtowana. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że w państwach, gdzie system służby cywilnej działa sprawnie, tworzony był on przez wiele lat. Pozytywnym trendem jest to, iż zachodzące w Polsce przemiany w zakresie służby cywilnej zbliżają ją do standardów Unii Europejskiej. Niestety dotyczy to w większym stopniu zapisów prawnych, niż praktyki.