Rodzaje map i ich zastosowanie

Ogólne wiadomości o mapie

Mapa – dwuwymiarowy rysunek, przedstawiający zmniejszony obraz powierzchni Ziemi lub jej części, wykonany według przyjętych zasad matematycznych: odpowiedniej skali i odwzorowania kartograficznego, przedstawiający za pomocą znaków umownych rozmieszczenie i stan różnych zjawisk geograficznych.

Cechy mapy
- dwuwymiarowa – wykonana na płaszczyźnie (szczególnym przypadkiem jest globus)
- obraz zmniejszony – stopień zmniejszenia określa podziałka mapy
- obraz wymierny – można na niej dokonywać pomiaru
- obraz symboliczny – zjawiska i przedmioty na powierzchni Ziemi przedstawia się na niej symbolicznymi, środkami graficznymi, znakami, literami, barwnymi liniami i plamami według określonego klucza sygnatur.

Elementy treści mapy
Matematyczne
- Odwzorowanie kartograficzne
- Skala
- Osnowa geodezyjna
- Układ współrzędnych prostokątnych (na mapach topograficznych)

Geograficzne
- Fizjograficzne – zarys linii brzegowej, ukształtowanie powierzchni, sieć hydrograficzną, pokrycie terenu
- Administracyjno-gospodarcze – osiedla, zakłady produkcyjne, kopalnie, szlaki komunikacji drogowej kolejowej, mosty itp. oraz zaznaczenie granic politycznych i administracyjnych.
- Uzupełniające – nazewnictwo, skróty literowe czy cyfry

Opis pozaramkowy
- tytuł mapy
- nazwa wydawcy
- miejsce i rok wydania
- legenda
- kartony

Rodzaje map

I. Klasyfikacja według skali
- Wielkoskalowe (1: 200 000 i większe)
- Średnioskalowe ( poniżej 1:200 000 do 1:1000 000 włącznie)
- Małoskalowe (poniżej 1000 000)

II. Klasyfikacja terytorialna
- Mapy obejmujące ziemię w całości
- Mapy lądów - klasyfikowane na podstawie regionalizacji fizycznogeograficznej lub według kryterium politycznego.
- Mapy oceanu światowego – mapy oceanów, basenów oceanicznych, mórz, zatok i cieśnin.

III. Klasyfikacja według tematyki
- Mapy ogólnogeograficzne
 Topograficzne
 Przeglądowo – topograficzne
 Przeglądowe
- Mapy tematyczne
 Mapy zjawisk przyrodniczych
- Ogólne fizycznogeograficzne
- Geologiczne (stratygraficzne, tektoniczne, litologiczne, osadów czwartorzędowych, hydrogeologiczne, geochemiczne, bogactw mineralnych, sejsmiczne, wulkanizmu),
- Geofizyczne,
- Rzeźby powierzchni ziemi (hipsometryczne, batymetryczne, morfometryczne, morfograficzne, geomorfologiczne)
- Meteorologiczne i klimatyczne
- Oceanograficzne (wód oceanów i mórz)
- Glebowe
- Botaniczne
- Świata zwierzęcego
 Mapy zjawisk społecznych
- Ludnościowe (rozmieszczenia ludności i zaludnienia, struktury według płci i wieku, ruchu naturalnego i migracji, etnograficzne i antropologiczne, społeczne)
- Gospodarcze (zasobów przyrodniczych, przemysłu, rolnictwa i leśnictwa, transportu, łączności, budownictwa, handlu finansów, ogólnogospodarcze)
- Usług (oświaty, nauki, kultury, zdrowia, kultury fizycznej i sportu, turyzmu, usług bytowych i komunalnych)
- Polityczno – administracyjne
- Historyczne (wspólnoty pierwotnej, niewolnictwa, feudalizmu, kapitalizmu, imperializmu, socjalizmu)

IV. Klasyfikacja według przeznaczenia
- Mapy dla gospodarki narodowej i zarządzania
 Inwentaryzacji i oceny warunków oraz zasobów przyrodniczych
 Projektowe (budownictwa, urządzeń rolnych, urządzeń leśnych itp.)
 Operacyjno-gospodarcze
 Nawigacyjne i drogowe (Morskie, rzeczne i jeziorne, aeronawigacyjne, kosmiczne, samochodowe itp.)
- Mapy dla oświaty, nauki i kultury
 Szkolne (dla szkoły podstawowej, dla szkoły średniej, dla szkoły wyższej, dla niewidomych)
 Naukowo-informacyjne
 Kultury i oświaty (agitacyjno-propagandowe, krajoznawcze)
 Turystyczne (wycieczkowe, sportowe)

Typy map

Mapy analityczne – pokazują poszczególne aspekty lub właściwości zjawisk (procesów) w oderwaniu od całości, bez współdziałania z innymi aspektami. Takimi są mapy temperatury, powietrza, wiatrów, opadów, stref wysokości, niektóre cechy rzeźby itp.

Mapy syntetyczne – dają całościową, integralną charakterystykę zjawisk, przy formułowaniu której uwzględnia się składowe konkretnego zjawiska i istniejące między nimi związki. Zalicza się tu mapy krajobrazowe, mapy regionów klimatycznych, mapy regionów rolniczych. Mapy syntetyczne są bardzo różnorodne, przede wszystkim różnią się one zakresem syntezy, która może się ograniczać do jednego wyraźnie określonego zjawiska, na przykład klimatu lub obejmować ogół wzajemnie powiązanych zjawisk, na przykład warunków przyrodniczych i ich zróżnicowania terytorialnego.

Mapy kompleksowe – pokazują równocześnie kilka cech zjawiska lub kilka wzajemnie powiązanych zjawisk, lecz oddzielnie, każde przy zastosowaniu indywidualnych wskaźników. Są to można powiedzieć mapy wielogałęziowe.

Mapy dokumentacyjne – pokazujące realne zjawiska, jako rezultat ich bezpośredniego badania w rzeczywistości. Podstawę wykreślenia map dokumentacyjnych stanowią wszelkie możliwe zdjęcia: topograficzne, hydrograficzne, geologiczne i inne.

Mapy hipotetyczne – sporządzane na podstawie niepełnego materiału faktograficznego i domniemania o prawidłowościach rozmieszczenia oraz związku zjawisk.

Mapy prognostyczne – przedstawiają naukowe przewidywanie zjawisk i procesów, jeszcze nie istniejących luz nie znanych. Prognozy kartograficzne mogą dotyczyć zarówno rozwoju zjawisk w czasie, jak i ich istnienia oraz rozmieszczenia w przestrzeni.

Mapy inwentaryzacyjne – odzwierciedlające współczesny stan zjawisk przyrodniczych, bogactw naturalnych, zasobów siły roboczej.

Mapy oceniające – dają charakterystykę warunków przyrodniczych pod względem ich przydatności dla życia człowieka luz według stopnia dogodności dla realizowania konkretnych zadań, albo też określają stopień efektywności ekonomicznej dopuszczalnego wykorzystania zasobów naturalnych.

Mapy rekomendacyjne – jako rozszerzenie map oceniających dają przestrzenną lokalizację proponowanych przedsięwzięć związanych z ochroną i polepszeniem warunków przyrodniczych oraz racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych.