Blok komunistyczny

W Europie środkowo-wschodniej Bułgaria, Czechosłowacja, NRD, Polska, Rumunia, Węgry po zakończeniu II Wojny Światowej, na mocy Traktatów z Jałty i Poczdamu i przy obecności Armii Czerwonej w końcowej fazie wojny narzucenie sowieckiego komunistycznego modelu państwa stało się faktem. W Albanii i Jugosławii podobny model ustrojowy ukształtował się w wyniku walk partyzanckich z Niemcami i Włochami, w których dominującą rolę odgrywali komuniści. W Azji komuniści uzyskali władzę w Korei Pn. po klęsce Japonii w II Wojnie Światowej, w Chinach w 1949 roku, w Wietnamie Pn. po zwycięstwie nad Francuzami w roku 1954, w Kambodży po opanowaniu władzy przez Czerwonych Kmerów 1976, Kuba przeszła do komunizmu w czasie blokady ze strony USA po rewolucji lat 50. Zbliżone formy ustrojowe kształtowały się również w Birmie, Laosie, w niektórych krajach Afryki, a w Ameryce Pd. w Nikaragui. Komunizm powstawał z reguły w państwach zależnych militarnie i gospodarczo wskutek okupacji ze strony ZSRR państwa Europy, w krajach gospodarczo zacofanych i w warunkach rozbicia wcześniej ukształtowanych struktur społeczno-politycznych wskutek wojen i rewolucji. Umożliwiało to dobrze zorganizowanym, składającym się z oddanych, fanatycznych działaczy partiom komunistycznym przejęcie i ustabilizowanie władzy. Nowy ustrój wprowadzano głownie za pomocą terroru, ale i też dzięki poparciu grup w poprzednich okresach upośledzonych lub też liczących na awans społeczny.Militarnym wyrazem Bloku Państw Komunistycznych był Układ Warszawski podporządkowany Związkowi Radzieckiemu. Głównym jego zadaniem było niedopuszczenie do wyłamania się któregokolwiek z Państw Bloku z systemu komunistycznego interwencja zbrojna na Węgrzech w 1956 roku i w Czechosłowacji w 1968 roku. W sferze gospodarczej dominacji ZSRR służyła Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.

Jednocześnie z dojściem komunistów do władzy w państwach Europu Środkowo-Wschodniej zaczęła się rozwijać opozycja dysydenci w ZSRR, Karta 77 w Czechosłowacji, Komitet Obrony Robotników i Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Polsce, Solidarność i dochodziło do masowych strajków i wystąpień przeciwko władzy komunistycznej Poznański Czerwiec 1956 - zginęło wówczas ponad 70 osób, prawie 700 aresztowano, Październikowe Przesilenie Polityczne 1956, Grudniowy Bunt Robotniczy 1970, Czerwcowy Protest Robotniczy 1976 rok.
Po strajkach VII-VIII 1980 roku zostało zawarte przez komisje rządowe Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i komitety strajkowe Porozumienie Społeczne - Sierpniowe. Dotyczyło ono możliwości tworzenia niezależnych, samorządnych związków zawodowych - powstała Solidarność, ograniczenia cenzury państwa, uwolnienia więźniów politycznych.

W nocy z 12 na 13. XII. 1981 roku władza komunistyczna uzasadniając załamaniem gospodarczym kraju, groźbą zamachu stanu i przejęciem władzy przez Solidarność, przy zagrożeniu interwencją zbrojną wojsk Układu Warszawskiego i naciskach władz ZSRR wprowadziła Stan Wojenny. Aresztowano i internowano 10 tys. osób, rozwiązano wszystkie związki zawodowe, zdelegalizowano opozycyjne organizacje społeczne, wprowadzono godzinę milicyjną, cenzurę łączności telefonicznej, korespondencji i wypowiedzi, zakazano strajków, możliwości podróżowania do innego miasta. Władze państwowe krwawo tłumiły strajki okupacyjne na terenie zakładów pracy i manifestacje uliczne zastrzelono 9 górników w kopalnii Wujek i 3 demonstrantów w Lubinie. Przeciwko wprowadzeniu Stanu Wojennego występiły USA i inne państwa Europy Zachodniej. Stan Wojenny został odwołany 22. VII. 1983 roku.

Podczas Stanu Wojennego w podziemiu, a po jego odwołaniu jawnie środowiska Solidarności kontynuowały prace prowadzące do wprowadzenia w Polsce Ustroju Demokratycznego. W roku 1989 w ramach Porozumienia Okrągłego Stołu, przy którym zasiedli przedstawiciele władzy komunistycznej i Solidarności przyjęto ewolucyjny tryb zmian ustroju politycznego i gospodarczego w Polsce, wolność słowa i stowarzyszeń, brak cenzury, niezawisłość sądów, demokratyczny sposób wyłaniania władzy. 4. VI. 1989 roku odbyły się pierwsze demokratyczne wybory parlamentarne w Polsce i został utworzony rząd premiera T. Mazowieckiego.