Historia konfliktu Francusko - Wietnamskiego do postanowień konferencji genewskiej z 1954 r.

Powierzchnia Wietnamu wynosi 330 tysięcy kilometrów kwadratowych. Centrum kraju zajmują góry i wyżyny, natomiast trzonami części północnej i południowej są rozległe delty dwóch rzek. Na południu znajduje się delta potężnego Mekongu, a na północy delta Rzeki Czerwonej.
Historia Wietnamu liczy ponad dwa tysiące lat. Przez większą część swych dziejów kraj ten znajdował się w orbicie wpływów chińskich. W 939 roku Wietnamczycy, po serii powstań uzyskali niepodległość. W wieku XIII naród Wietnamski odparł trzy najazdy Mongołów. Następnie przez pięć kolejnych wieków trwała ekspansja Wietnamczyków z ich pierwotnej ojczyzny, delty Rzeki Czerwonej na południe, aż do równin delty Mekongu.
W XVII wieku przybyli do Wietnamu pierwsi misjonarze katoliccy. Chrzest przyjmowały tysiące ludzi. W niektórych regionach wieże kościołów stały się równie zwykłym widokiem, jak dachy buddyjskich pagód.
W XIX wieku krajem tym zainteresowali się Francuzi, lecz decyzję o podboju Wietnamu Paryż podjął po długich wahaniach, ponieważ nie znajdowało się tam zbyt wiele bogactw. W 1858 roku francuska ekspedycja wojskowa zajęła południową część kraju pod pretekstem ochrony misji i wykorzystując wewnętrzne waśnie. Podbój całego kraju trwał aż 25 lat. Hue, siedziba cesarzy, skapitulowało dopiero w 1883 r. Kolonialiści podzielili Wietnam na trzy części: południową nazwali Kochin-chiną, środkową Annamem, a północną Tonkinem. Udało im się utrzymać ciągłość najwyższych władz, choć tylko pozornie: pod ich kuratelą funkcjonował dwór cesarski Annamu oraz dwory królów Laosu i Kambodży.
Wśród czynników powodujących wzrost nastrojów opozycyjnych wymienia się ubożenie społeczeństwa, oraz próby narzucenia kultury europejskiej. Nastroje te zaczęły krystalizować się na początku XX wieku w nowoczesnych ruchach politycznych. Proces powstawania nowoczesnych partii rozpoczął się w Wietnamie po roku 1905. Pokonanie przez Japonię Rosji, państwa postrzeganego w Azji jako europejskie, obudziło w narodach pozbawionych przez Europejczyków samodzielności nadzieję na zrzucenie obcego panowania. W roku 1927 powstała Wietnamska Partia Narodowa – Viet Nam Quoc Dan Dang (VNQDD) skupiająca inteligencję, rzemieślników i studentów. Jej celem było utworzenie wolnego państwa. W 1930 roku VNQDD doprowadziła do wybuchu powstania, które objęło całą północ. Powstanie to jednak zostało zdławione przez Francuzów.
W tym samym roku spotkali się w Hongkongu przedstawiciele grupek marksistowskich. Inicjatorem spotkania był przedstawiciel Międzynarodówki Komunistycznej na Wschodnią Azję – Ho Chi Minh „Ten, który wnosi światło”, a jego celem było utworzenie Komunistycznej Partii Indochin (KPI). W niedostępnych górach na północy kraju Ho z towarzyszami rozpoczął organizowanie partyzantki. Pierwszym krokiem było stworzenie fasadowego „frontu narodowego”
Vietnam Doc-Lap Dong-Minh, w skrócie Viet-Minh ( Liga Niepodległości) postawiła sobie za cel przyciągnięcie jak najszerszych warstw społeczeństwa przy pomocy dwóch czynników: z jednej strony programu i propagandy, z drugiej – przymusu i zastraszania. Jej program głoszący hasła wolności, demokracji i praw człowieka, ukrywał prawdziwe cele partii: upaństwowienie przemysłu i kolektywizację rolnictwa. Niemniej jednak zawarte w nim hasła przyciągały społeczeństwo. W 1941 była to liczba 1000 członków. Rok później – trzykrotnie więcej, a w 1943 już 5,5 tysiąca zwolenników. Po zakończeniu wojny Japończycy utworzyli na terenie Wietnamu rząd oparty na niepodległościowej partii Dai-Viet, który przetrwał zaledwie kilka miesięcy, bowiem gdy 15 sierpnia skapitulowała Japonia, władze przejął Vieth-Minh wspierany wtedy przez Stany Zjednoczone.
Wietnam, który znajdował się dotąd na uboczu wielkiej polityki, stał się miejscem, gdzie starły się interesy Francji, USA, Chin i Wielkiej Brytanii. Ważkie decyzje zapadły na konferencji „wielkiej trójki” w Poczdamie, gdzie podzielono kraj na dwie strefy. Za północną cześć kraju miały być odpowiedzialne Chiny, za część południową Anglicy. Tym samym Francję pozbawiono kontroli nad jej kolonią.
Na przełomie sierpnia i września 1945 r. Północ zajęło dwieście tysięcy Chińczyków Czang Kaj-Szeka, którzy mieli przyjąć kapitulację Japończyków. Na Południe przybyli z tym samym zadaniem Brytyjczycy. Ho Chi Min proklamował utworzenie tzw. Demokratycznej Republiki Wietnamu. W kraju znajdowało się w dodatku sześćdziesiąt tysięcy Japończyków, którzy znaleźli się w niewoli i tyleż właśnie uwolnionych Francuzów. Każda strona prowadziła własną politykę. Viet-Minh dążył do objęcia władzy nad krajem, Francuzi pragnęli przywrócenia stanu poprzedniego, czemu jednak sprzeciwiali się Amerykanie, Anglicy natomiast, których kolonie znajdowały się w podobnych opałach, po cichu sprzyjali Francuzom.
Gdy 16 sierpnia Ho na czele tysiąca ludzi wkraczał do Hanoi, a inne oddziały Viet-Minhu zajmowały HUE, Sajgon i pozostałe miasta, komuniści byli stosunkowo słabi. Wówczas przez krótki czas panowałA w Wietnamie polityczna próżnia. Jednak zdecydowana akcja Viet-Minhu skłoniła bojaźliwego i chwiejnego cesarza oraz rząd Dai Viethów do ustąpienia. Na żądanie utworzonego przez Viet-Minh Wietnamskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (WKWN) Bao Daj abdykował 25 sierpnia. Premierem WKWN został Ho Chi Minh, który ogłosił niepodległość Wietnamu 20 września na placu Ba Dinh w Hanoi.
Po początkowym łatwym sukcesie wydarzenia nie rozwijały się jednak pomyślnie dla Viet-Minhu. Na początku września Chińczycy zajęli północ, a Brytyjczycy Południe. Vieth-Minh był na razie zbyt słaby, by móc pozwolić sobie na otwartą konfrontację, dlatego Ho Chi Minh starał się prowadzić politykę ustępliwą i elastyczną. Zależało mu głównie na międzynarodowym uznaniu nowych władz, lecz wielokrotnie ponawiane apele do rządów alianckich nie znajdowały oddźwięku. Ho liczył w szczególności na dalsze poparcie USA, lecz Waszyngton odnosił się do rządów Viet-Minhu z coraz większą nieufnością w miarę jak potwierdzały się podejrzenia co do jego komunistycznego charakteru. Spełzły na niczym również próby kuszenia Amerykanów możliwościami inwestycji w Wietnamie oraz korzystania z bazy morskiej w zatoce Cam Ranh.
Sytuacja na południu kraju w Kochinchinie, także nie sprzyjała rządowi Ho Chi Minha. Wpływy Viet-Minhu były tutaj dużo słabsze niż na północy. Gdy na południe przybyły oddziały brytyjskie, zaczęło dochodzić między nimi, a władzami DRW do konfliktów. 21 września dowództwo angielskie ogłosiło stan wyjątkowy i uzbroiło Francuzów, którzy zajęli kluczowe punktu Sajgonu. Był to wstęp do walk francusko-wietnamskich, które miały trwać z przerwami 9 lat.
Na razie Viet-Minh wycofał się z Sajgonu i większych miast, a jego oddziały skupiły się na tzw. Równinie trzcin. KPI prowadziła świadomą politykę dekapitacji – niszczenia kręgów kierowniczych innych ruchów społecznych.
Na północy administracja DRW krzepła z każdym miesiącem, ulepszając swoje struktury. Nabrzmiewający konflikt z katolicką częścią społeczeństwa Vieth-Minh postanowił chwilowo załagodzić. W marcu 1946 r. podpisano kompromisowe porozumienie francusko-wietnamskie. Rząd Ho Chi Minha w zamian za zgodę na wejście żołnierzy francuskich do Tonkinu uzyskał oficjalne uznanie nowego państwa i ewakuację Chińczyków. Komuniści na żądanie Paryża dokonali daleko idących zmian w rządzie – opozycja uzyskał połowę tek ministerialnych. Obie strony traktowały umowę jako raczej tymczasowe zawieszenie broni.
W miarę przybywania do Indochin kolejnych jednostek korpusu ekspedycyjnego kurs Paryża wobec Hanoi zaostrzał się. Jesienią 1946 r. Komuniści rozpoczęli przygotowania do walki. Przewaga Francuzów była spora.
Wojna wybuchła w listopadzie gdy Wietnamczycy odmówili wycofania się z Hajfongu, a Francuzi postanowili wziąć ten ważny strategicznie port szturmem. W trakcie walk ciężka artyleria okrętowa ostrzelała miasto, 28 listopada Hajfong znalazł się w rękach Francuzów, ale starcia rozlały się na cały Tonkin.
19 grudnia w Hanoi Wybuchły walki pomiędzy korpusem ekspedycyjnym, a oddziałami Wietnamskiej Armii Ludowej (WAL). Wojna, która tliła się od września 1945 r., gdy Vieth-Minh musiał się wycofać z Sajgonu, rozpaliła się w całych Indochinach. Mimo że od tamtego dnia upłynęło już ponad pół wieku, do dziś w Azji Południowo-Wschodniej nie ma pokoju, a liczbę ofiar kolejnych konfliktów, znaną tylko w przybliżeniu, szacuje się na 6 milionów.
Wojna była od początku niezwykle zacięta. W 1947 r. Francuzi stopniowo opanowali wszystkie ważniejsze miasta i linie komunikacyjne. Był to jednak sukces oparty na kruchych podstawach, gdyż nie udało im się zniszczyć regularnych jednostek armii DRW. Oddziały wietnamskie wycofały się w góry, a cywilni działacze Viet-Minhu zaczęli tworzyć siatkę zaopatrzenia i informacji dla partyzantki.
Kierownictwo KPI przyjęło jedynie sensowną wobec militarnej przewagi Francuzów strategię długofalowego oporu. Zbudowano misterną i świetnie zakonspirowaną strukturę wykonawczą, wojskową, wywiadowczą i zaopatrzeniową, która miała stać się bazą największej do tamtego czasu wojny partyzanckiej w historii.
Viet-Minh działał za pośrednictwem lokalnych komórek, które znajdowały się w większości wiosek i w miastach. Władze centralne wysyłały z Viet Bac tylko generalne dyrektywy strategiczne, a szczeble lokalne mogły swobodnie podejmować akcje z własnej inicjatywy.
Nie ma prawdopodobnie drugiego kraju o tak korzystnych dla partyzantki warunkach. Wydłużony kształt i trudne do upilnowania granice, że partyzanci mogą przenikać z łatwością do dowolnego miejsca na jego terytorium. Jednak oprócz sprzyjających warunków dla partyzantki potrzebny był jeszcze przywódca, którym został Vo Nguyen Giap – zdaniem specjalistów - genialny dowódca.
Gdy po wybuch wojny i krótkotrwałym oporze siły DRW wycofały się w niedostępne regiony kraju, Giap zaczął dostosowywać armię do działań paryzanckich – przeżucanie samodzielnych oddziałów na tereny kontrolowane przez Francuzów, propaganda, tworzenie lokalnej siatki partyzantki.
Podjęte pod koniec 1947 r. przez Francuzów działania ofensywne, nie przyniosły oczekiwanych skutków i pomimo liczebnej przewagi musieli opuścić większość zajmowanych terenów.
Przełom w konflikcie przyniósł rok 1949 i dwa wydarzenia, które przerodziły wojnę kolonialną w starcie dwóch globalnych systemów. Te dwa wydarzenia to zwycięstwo komunizmu w Chinach i utworzenie Państwa Wietnamskiego z Bao Dajem na czele.
W marcu 1949 r. zawarto układ, w którym Paryż uznawał niepodległość Państwa Wietnamskiego w ramach Unii Francuskiej. Nowe państwo miało posiadać własną administrację i wojsko (Wietnamska Armia Narodowa), które było jednak podporządkowane operacyjnie dowództwu korpusu ekspedycyjnego i nie zdobyło popularności wśród Wietnamczyków.
Do roku 1950 Viet-Minh był z konieczności samowystarczalny. Powstanie ChRL natychmiast zmieniło sytuację. Potężne dostawy broni i szkolenie żołnierzy w chińskich obozach przechyliło szale zwycięstwa na stronę Viet-Minhu. We wrześniu 1950 roku nastąpiło uderzenie wojsk DRW na północną linię obrony korpusu ekspedycyjnego, uderzenie, które stanowiło właściwie początek końca Francuzów.
Do 1950r. Waszyngton zachowywał neutralność wobec konfliktu w Indochinach, dopiero gdy Viet-Minh zaczął otrzymywać broń z komunistycznych Chin, w USA antykomunizm przeważył nad antykolonializmem. Pierwsze dostawy z USA do Indochin nadeszły w maju 1950 r. Odtąd głównym celem Stanów Zjednoczonych stało się powstrzymywanie ekspansji komunizmu dokonywane, zdaniem Waszyngtonu, za sprawą Chin.
Tymczasem wojna toczyła się dalej. Francuzi zadawalali się kontrolą nad większymi miastami i szlakami komunikacyjnymi, a partyzanci starali zadać nieprzyjacielowi jak największe straty, atakując kolumny wojska i organizując zasadzki na mniejsze oddziały.
Na przełomie 1951 i 1952 r. Odbyła się ostatnia Francuska ofensywa. Oddziały korpusu uderzyły na miasto Hoa Binh, odcinając Viet-Minh od środkowego Wietnamu. Hoa Binh zdobyto stosunkowo łatwo, lecz następnie generał Giap rzucił do walki 3 dywizje i bitwa przekształciła się w trzymiesięczne krwawe zmagania. Po stracie kilku tysięcy ludzi Francuzi się wycofali.
W roku 1952 impas trwał, choć siły walczących rosły. Kolejne paryskie rządy niezmiennie deklarowały chęć „zniszczenia zorganizowanych sił komunistycznych”. Wiosną 1953 kolejna ofensywa Viet-Minhu i Pater Lao doprowadziła do zajęcia obszarów przy granicy wietnamsko-laotańskiej, w rękach francuskich pozostawały jedynie rozrzucone po kraju umocnienia.
W końcu października 1957 r. wywiad korpusu ekspedycyjnego uzyskał informacje o wymarszu 316 dywizji piechoty WAL w kierunku granicy laotańskiej. Giap zamierzał zająć Laos, będący pod kontrolą francuską. Generał Henri Navarre – dowódca sił ekspedycyjnych, podjął decyzję przyjęcia bitwy obronnej w oparciu o bazę Dien Bien Phu .
Właściwie bitwa została rozstrzygnięta, zanim się rozpoczęła. Już w miesiąc po pierwszym desancie dane uzyskane przez wywiad sprawiły, iż gen. Navarre zaczął planować ewakuację twierdzy. Było już jednak za późno. Dien Bien Phu otoczyło kilka dywizji wietnamskich. Garnizon znalazł się w półapce.
W Dien Bien Phu ważyły się losy Indochin, lecz ostatecznie decyzje zapadły w zaciszu dyplomatycznych gabinetów. W lutym 1954 r. ministrowie zpraw zagranicznych USA, ZSRR, Francji i Wielkiej Brytanii ustalili, że sprawa Indochin zostanie rozpatrzona na konferencji w Genewie.
Rokowania w Genewie trwały do końca lipca. Francuzi i Brytyjczycy okazywali gotowość do daleko idących ustępstw wobec żądań Viet-Minh.
Układ podpisany ostatecznie 20 lipca 1954 r. postanawiał, że Wietnam zostanie czasowo podzielony wzdłuż rzeki Ben Hai, płynącej niemal równolegle do 17 równoleżnika. W części północnej władza miała należeć do DRW, w południowej do rządu Bao Daja. Wojska Viet-Minhu miały zostać przegrupowane na północ, korpusu ekspedycyjnego na południe. Ludność cywilna, która pragnęła zmienić strefę zamieszkania mogła to uczynić w ciągu najbliższego roku. Królewskie rządy Laosu i Kambodży zobowiązały się do neutralności i nieprzystępowania do bloków wojskowych. Wszystkie rządy w Indochinach miały zapewnić swym obywatelom pełnie swobód politycznych. Państwo Wietnamskie i DRW miały się porozumieć i w ciągu dwóch lat przeprowadzić w całym kraju wybory.
Stany Zjednoczone przyjęły jedynie do wiadomości porozumienia genewskie. Sekretarz stanu John Dulles odmówił uznania traktatu, który oddawałby choć część Indochin pod władzę komunistów.



Bibliografia:
1. Dmochowski Artur, Wietnam 1962-1975, Warszawa 2003 r.
2. Kuczyński Maciej, Konflikty zbrojne w Azji, Ameryce, Australii i Oceanii. Informator, Warszawa 1995 r.
3. Wilkosz Stefan, Wietnam – Anatomia zwycięstwa i klęski, Warszawa 1977 r.
4. http://hov.webpark.pl/historia.html