Prezydent

W Polsce urząd Prezydent został ustanowiony pod rządami Konstytucji Marcowej i wzorowany na rozwiązaniach francuskich. Znacznie silniejsza wersja prezydentury powstałą pod rządami Konstytucji Kwietniowej z 1935r. Instytucja Prezydenta RP funkcjonowała nieprzerwanie takzę w strukturze władz polskich na uchodźstwie. Znała ją także Mała Konstytucja z 19 lutego 1947r. Instytucja ta istniała do 1952r., czyli do uchwalenia Konstytucji Lipcowej- przyjęto wersję kolegialnej głowy państwa w postaci rady Państwa. Urząd Prezydenta reaktywowano 7 kwietnia 1989r przekazanie uprawnień dotychczasowej Rady Państwa. Także, chociaż w innej wersji , prezydentura została utrzymana w obowiązującej ustawie zasadniczej z 2 kwietnia 1997r.

1. Urząd Prezydenta obejmowanie i odpowiedzialność

a) Wybierany w wyborach powszechnych- wzmacnia to jego pozycję pośród innych naczelnych organów państwowych, legitymizuje bowiem jego działania w imieniu suwerena
b) Objęcie tego urzędu następuje po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym, jej treść to art.130 konstytucji; jest to warunek konieczny i od jej daty liczy się bieg kadencji
c) Kadencja wynosi 5 lat; może być wybrany ponownie tylko raz (Włochy i Francja- 7lat, Portugalia- 6 lat, Słowenia- 5lat, Bułgaria i Rumunia- 4lata)
d) Powody wygaśnięcia kadencji (wówczas jego obowiązki przejmuje Marszałek Sejmu):
· Śmierć
· Zrzeczenie się urzędu
· Uznanie przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego
· Stwierdzenie nieważności wyboru Prezydenta RP lub innych przyczyn nieobjęci urzędu po wyborze
· Złożenia z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
e) Ponadto Marszałek Sejmu pełni obowiązki Prezydenta w przypadku stwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny przejściowej przeszkody w sprawowania urzędu przez Prezydenta, a ten nie jest w stanie Marszałka zawiadomić.
f) Dymisję składa Prezydent Marszałkowi Sejmu; jest ona bezwarunkowa i nieodwołalna raz złożona nie może być cofnięta
g) Art. 132 Prezydent nie może pełnić innego urzędu ani pełnić funkcji publicznej w czasie kadencji
h) Nie ponosi odpowiedzialności politycznej
i) Odpowiedzialność:
· Za delikt konstytucyjny
· Za naruszenie prawa (za inne przestępstwa nie będą Ce deliktem konstytucyjnym) sądzi Trybunał Stanu; postawienie głowy państwa w stan oskarżenia następuje po podjęciu uchwały przez Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów na wniosek co najmniej 140 jego członków; w przypadku skazania oprócz kar przewidzianych na podstawie ustaw karnych dodatkowo występuje sankcja złożenia z urzędu

2. Zakres kompetencji Prezydenta

a) Ogólne funkcje Prezydenta art.126
b) Podział kompetencji ze względu na relacje z innymi naczelnymi organami państwowymi:
· Kompetencje związane ze stosunkami Prezydenta z parlamentem ma wpływ na kształt ustawodawstwa; posiada inicjatywę ustawodawczą nieograniczoną prawnie; podpisywanie i ogłaszanie ustaw art.122; zarządz referendum niezależnie od Sejmu za zgodą Senatu, który podejmuje tą decyzję bezwzględną większością głosów; weto ustawodawcze- wystąpienie Prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg terminu do podpisania ustawy; weto to ma charakter weta wstrzymującego inaczej zawieszającego; możliwość skrócenia kadencji parlamentu:
Jeżeli ustawa budżetowa zostanie uchwalona w ciągu 4 miesięcy od dnia złożenia Sejmowi projektu odpowiadającego wymogom prawa budżetowego (art.255)
Niepowołanie rządu; po trzech nieudanych próbach utworzenia rządu Prezydent może skrócić kadencję, gdy ten w ciągu 14 dni nie udzieli wotum zaufania rządowi powołanemu w trzecim trybie art.155 ust.2
· Kompetencje związane z relacjami Prezydenta z Rządem obejmują dwie sfery:
Powoływanie, odwoływanie (zgodnie z wnioskiem premiera art.161) i zmiany składzie rządu; usamodzielnienie może odwołać rządu
Wpływ na tok pracy rządu
Zwołuje Radę Gabinetową (prerogatywa) w sprawie szczególnej wagi
· Kompetencje związane z władzą sądowniczą płaszczyzna tych stosunków wiąże się z kreacją organów funkcjonujących w ramach wymiary sprawiedliwości. Prezydent powołuje:
Sędziów (z wyjątkiem TK i TS) na wniosek KRS
Jednego z członków KRS
Ma istotny wpływ na zagwarantowanie statusu materialnego sędziów, ustala tzw. Przeliczniki wynagrodzeniowe dla poszczególnych grup sędziów
Prezesa i wiceprezesa TK, Pierwszego prezesa SN oraz Prezesa NSA spośród kandydatów przedstawionych przez zgromadzenie ogólne najwyższych instancji sądowych
· Inne kompetencje
Stosunki zagraniczne art. 162 ust. 1 oraz art. 133; musi współdziałać z prezesem RM i właściwym ministrem art. 133 ust. 3; składa oficjalne wizyty państwowe, przyjmuje delegacje zagraniczne, prowadzi negocjacje, mianuje i odwółuje przedstawicieli dyplomatycznych RP przyjmuje listy uwierzytelniające od przedstawicieli dyplomatycznych innych państw; ratyfikuje umowy międzynarodowe
Obronność i bezpieczeństwo państwa „najwyższy zwierzchnik Sił Zbrojnych” art. 134 ust. 1; w czasie pokoju sprawuje to zwierzchnictwo za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.; powołuje szefa Sztabu Generalnego oraz dowódców poszczególnych rodzajów sił zbrojnych; nadaje pierwsze stopnie oficerskie podporucznika i stopnie generalskie w wojsku i formacjach zmilitaryzowanych: Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej itd.; w stanie zagrożenia i wojny mianuje na wniosek premiera Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych; wprowadza stan wojenny na wniosek rządu lub stan wyjątkowy oraz zarządza mobilizację
Stanowienie prawa rozporządzenia i zarządzenia
„tradycyjne” uprawnienia głowy państwa to te, które nie wymagają kontrasygnaty (prerogatywy) czyli: prawo łaski, nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na jego zrzeczenie się, nadawanie orderów i odznaczeń, nadaje tytuły naukowe profesora

3. Organy wykonawcze i doradcze Prezydenta

Określanie struktury aparatu wykonawczego i doradczego Prezydenta stanowi jego prerogatywę. Organem wykonawczym jest Kancelaria Prezydenta stanowi o niej statut, powołuje Szefa Kancelarii; ponadto istnieją ciała doradcze np. Rada Bezpieczeństwa Narodowego; powołuje także w randze sekretarzy stanu osoby będące jego najbliższymi współpracownikami, którym powierza także dyskrecjonalnie zakres obowiązków.