Zasady efektywnego uczenia się

Przez efektywne uczenie rozumiemy maksymalną zdolność do przyswajania danej, potrzebnej wiedzy a także prawidłowe jej wykorzystanie w określonym czasie. Czas nauki można podzielić na dwa etapy: w szkole i w domu. Zakres wiedzy na ten temat nie powinien ograniczać się tylko do efektywnego „pobierania” wiadomości, ale także do tworzenia materiałów pomocniczych (notatek), powtarzania przyswojonego materiału, zapamiętywania i wreszcie - wykorzystania nabytej wiedzy.

UCZENIE SIĘ W SZKOLE

Zatem efektywne uczenie się w szkole można podzielić na cztery czynności:
- Przygotowywanie się do nauki np. lekcji, wykładów
- Aktywne słuchanie
- Dobre notowanie
- Powtarzanie przyswojonych wiadomości

Te cztery czynności powinny pomóc maksymalnie efektywnie wykorzystać czas spędzony na naukę.

Najważniejszym czynnikiem wpływającym na łatwość przyswajania informacji jest koncentracja. Bez umiejętności skupienia się żadna z powyższych czynności nie przyniesie wymaganych rezultatów.
Czynniki negatywnie wpływające na koncentrację można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne.
Do zewnętrznych czynników zaliczamy: złe oświetlenie, zła temperatura, zgiełk za oknem, rozpraszające przedmioty, i dodatkowo w domu - radio, TV, telefon, impreza w pokoju obok a nawet zbyt wygodny fotel lub nieodpowiedni klimat miejsca, w którym się przebywa.
Do wewnętrznych: złe samopoczucie, brak motywacji, przemęczenie psychiczne i nieodpowiednie zaplanowanie czasu nauki.
O ile na czynniki wewnętrzne wpływu przeważnie nie mamy to czynniki zewnętrzne raczej można wyeliminować.

Przygotowując się do nauki starajmy się zadbać o:
- dobre oświetlenie – w szkole raczej nie ma się na to wpływu, w domu powinniśmy zaopatrzyć się w mobilną lampkę z regulowanym kątem padania światła.
- odpowiednią temperaturę – czyli tak dobraną żeby nie zwracała na siebie uwagi.
- usunięcie rozpraszających przedmiotów – np. rzucające się w oczy plakaty itp.
- wyłączenie radia, TV, telefonu – TV musi być bezwzględnie wyłączony, muzyka co najwyżej spokojna, relaksująca ustawiona odpowiednio cicho, w telefonie najlepiej wyłączyć sygnał dźwiękowy.
- pracę przy biurku – zbyt wygodny fotel lub łóżko rozleniwia.
Poza tym należy odpowiednio rozplanować czas nauki - odpowiednio dla organizmu dobrać porę dnia i właściwie dostosować przerwy.

Przygotowanie się do lekcji.

W opinii uczniów pokutuje przekonanie, że lekcje należy lekceważyć, iść na nie (lub lepiej nie) tylko po to, aby przesiedzieć, przepisać z tablicy „co leci”, ściągnąć na kartkówkach itd. Jeśli traktować by lekcje jako czas na zdobycie maksymalnej ilości wiedzy można oszczędzić czas (na douczanie się w domu) a także znacząco podnieść efektywność swojej nauki. Jeśli spojrzeć na to z innej strony, to i tak trzeba „odsiedzieć” te ok. 45 minut. W tym czasie nie można bawić się tak jak by się chciało, uprawiać swojego ulubionego hobby ani nawet rozmawiać z kolegami (bo nauczyciel „przeszkadza”). Jedyne co naprawdę można dobrze robić w tym czasie to maksymalnie przyłożyć się do nauki tak aby potem mieć więcej czasu na inne zajęcia.
Rozpocząć lekcję należy od rozwinięcia nastroju do słuchania.
I tu może się pojawić pierwszy problem jeśli lekcja dotyczy tematu, który kompletnie nie interesuje ucznia. W tym przypadku uczeń może sztucznie wywołać swe zainteresowanie.

Na początek może przejrzeć pobieżnie materiał przeznaczony na daną lekcję, aby miał już wstępne pojęcie o czym będzie mowa na tej lekcji, zapoznać się z nowymi terminami, pojęciami itd. Takie wstępne zapoznanie się z tematem jest bardzo dobrym sposobem na skuteczne zapamiętanie danego materiału.
Działa tutaj jedno z praw pamięci - powtarzanie - im częściej uczeń ma do czynienia z daną informację - tym lepiej ją zapamięta. Taki wstępny przegląd jest pierwszym kontaktem z nowym materiałem. Daje ogólne pojęcie o tym, co będzie na lekcji. Dzięki temu sama lekcja będzie wówczas właściwie powtórką, uzupełnieniem informacji, o których uczeń już wie z przed lekcyjnego wglądu. Inną zaletą takiego przed-wglądu jest to, że łatwiej notować taką lekcję, ponieważ uczeń będzie wiedział co go czeka, ile miejsca przydzielić na dany punkt, co jest ważne, a co mniej.

Innym jeszcze lepszym sposobem jest przejrzenie pobieżne materiału na nadchodzącą lekcję i wynotowanie kilku pytań związanych z tym materiałem.
Te pytania mogą:
- wynikać z zainteresowania ucznia
- być przerobionym tytułem rozdziałów, całej lekcji

Takie stawianie pytań przed lekcją sprawia, że w czasie lekcji umysł jest zorientowany na cel uzyskania dokładnej odpowiedzi na frapujące pytania. Stawianie celów to bardzo silna technika. Ma ona bardzo dużo dobrych efektów bezpośrednich i pobocznych. W tym przypadku przez postawienie sobie wyraźnych pytań przed lekcją i szukanie odpowiedzi na nie w czasie lekcji sprawia, że uczeń automatycznie z łatwością koncentruje się, a jego uwaga jest skupiona na poszukiwaniu odpowiedzi. Powyższa metoda jest metodą aktywną, podczas gdy tradycyjna - jest pasywną. Lekcja zamienia się w konkretne załatwianie, odhaczanie małych celów - pytań, które uczeń postawił sobie przed lekcją. Najlepiej byłoby, gdyby nauczyciele byli na tyle wytrenowani w praktyce prowadzenia treningów i wykładów, aby ich lekcje były zorganizowanie w ten sposób, by same w sobie zawierały elementy wzbudzające ciekawość, były zorganizowane i zorientowane na osiąganie celów.

Mały test (sam dla siebie), czy pamięta materiał z poprzedniej lekcji.
Przed lekcją uczeń może zrobić małą szybką powtórkę materiału z poprzedniej lekcji z tego tematu. Powinien to robić bez zaglądania do notatek - jest to o wiele lepszy sposób, niż po prostu przeglądanie notatek. W ten sposób może sprawdzić na ile skutecznie zapamiętał materiał z poprzedniej lekcji. Po wykonaniu tej czynności, może dopiero zajrzeć do notatek, i powtórzyć czytając je pobieżnie.

Zawsze odrobione zadane lekcje - zarówno co było zadane do przeczytania jak i zadania pisemne.
O wiele lepiej zrobić to wcześniej - w domu, na spokojnie. Wówczas przed lekcją można spokojnie przygotować się, a nie na kolanie, w stresie przepisywać z czyjegoś zeszytu, albo nerwowo czytać „po łebkach” zadany tekst.

Przychodzenie do klasy na czas ze wszystkimi niezbędnymi materiałami, to duże ułatwienie organizacyjne. Standardowe, głupie i śmieszne błędy typu „zapomniałem zeszytu, nie wziąłem książki, zapomniałem przyborów" , to tylko niepotrzebne zawracanie głowy sobie i innym.

Aktywne słuchanie.

Kolejną czynnością ułatwiającą efektywne uczenie się jest aktywne słuchanie.
Opanowanie tej umiejętności pozwala maksymalnie wykorzystać słowne informacje podawane przez nauczyciela. Słyszenie i słuchanie to dwie różne rzeczy. Słyszenie jest pasywne i automatyczne, podczas gdy słuchanie wymaga aktywnego udziału. Słuchanie jest świadomym mentalnym wysiłkiem, którego celem jest zapamiętanie/zapisanie i praca/analiza/stosowanie wysłuchanych informacji. Słuchanie to umiejętność - i jako taka im więcej i uważniej się ją praktykuje - tym lepsze rezultaty można osiągnąć

Podstawową poradą jest aby nie spóźniać się i przebywać na lekcji do samego końca. Sam początek i koniec lekcji, to miejsca, w których nauczyciele często podają ważne rady i wskazówki dotyczącego bieżącego wykładu. Na początku podają ważne organizacyjne uwagi, na koniec - podsumowania zawierające wskazówki, co jest z całej lekcji „najważniejsze” (innymi słowy co będzie sprawdzane).

Siadać powinno się w miejscu z dala od zakłóceń i naprzeciwko nauczyciela. Przeciętny uczeń nie chcąc być brany przez kolegów za „kujona” trzyma się jak najdalej pierwszej ławki (tej przy biurku). Ale prawda jest taka, że w ostatnich ławkach siadają zazwyczaj „klasowe rozrabiaki” a koncentracja i aktywne słuchanie w ich towarzystwie jest raczej niemożliwe. Poza tym nauczyciel w czasie prowadzenia lekcji zwraca głównie uwagę na ucznia siedzącego przed biurkiem i do niego dostosowuje tempo prowadzonego wykładu a także szybkość dyktowania. Zatem siadając w pierwszej ławce ma się ten luksus, że nauczyciel „dopilnuje” żeby w notatkach ucznia znalazło się to co znaleźć się powinno i powtórzy to co uczeń nie usłyszał lub nie zdążył zanotować.

Koncentracja. Uczeń powinien podjąć świadomą decyzję, że będzie się koncentrował na lekcji i nie będzie pozwalał uciekać myślom na inne tematy.
Koncentracja jest szczególnie ważna, jeśli przedmiot jest nudny lub trudny, lub jeśli lekcja jest niezorganizowana, lub nauczyciel mówi zbyt szybko/wolno itd. Nie należy dopuścić do tego, aby umysł skoncentrował się na jakimś jednym punkcie z lekcji, który jest akurat szczególnie interesujący. Zamiast tego można zanotować pytanie dotyczące właśnie tego zagadnienia, które zada się potem nauczycielowi lub omówi z kolegami. Następnie powinno się z powrotem skoncentrować na dalszej części lekcji. Jeśli nauczyciel wyraża na to zgodę, można zadać pytania od razu.

Słuchać należy tego co jest mówione, a nie jak jest mówione.
W czasie wykładu niemożna dopuścić, aby umysł koncentrował się na manierach wykładowcy, jego częstych osobistych zwrotach, itd. Ale powinno zwracać się uwagę na to jak przedstawia swój wykład, ponieważ swoim body language - językiem ciała - ujawnia i sygnalizuje ważność poszczególnych punktów. Jeśli często podkreśla ten punkt zwalniając słowa i mówiąc wyraźnie, lub mówiąc wprost - to jest bardzo ważne - znaczy, że to najprawdopodobniej będzie wymagane na egzaminie/kartkówce.

Trzeba wyodrębnić rzeczy najważniejsze.
Należy słuchać głównych idei, koncepcji pomiędzy nimi, ważnych szczegółów. Rozróżniać co jest ważne, co mniej, a co jest tylko ilustracja do punktu lub niezwiązaną z tematem uwagą nauczyciela. Notatka również musi odzwierciedlać ten schemat.
Słuchając uczeń powinien szukać w wykładzie odpowiedzi na jasno określone pytania - Kto, Gdzie, Kiedy, w Jaki sposób, Ile ... itd. Szukać odpowiedzi na przygotowane przed lekcją pytania.
Powinien słuchać i wyszukiwać informacji które nawiązują do poprzednich lekcji, materiałów, które znalazł w książkach, uwag do wniosków, ze swego osobistego doświadczenia z tym tematem.

Wielu nauczycieli polega na pytaniach i reakcjach uczniów, aby ulepszyć swoje lekcje. Poza tym, nauczyciel może czegoś do końca nie wyjaśnić, lub po prostu zapomnieć o czymś. Należy zadawać pytania nauczycielowi, jeśli się czegoś nie rozumie. Jeśli nie zadaje się pytań nie rozumiejąc czegoś traci się znaczną część wykładu.

Aktywne uczestniczenie w lekcji jest dobrym zwyczajem - dzięki niemu uczeń o wiele lepiej zapamięta niż np. gdy będzie miał siedzieć cicho w kącie i notować. Lepsze zapamiętywanie osiąga się tutaj dzięki większej aktywności - jeśli uczeń zgłasza się, zadaje pytania, zgłasza się do odpowiedzi, podchodzi do tablicy i coś próbuje rozwiązać, a zwłaszcza jeśli ma jakieś ćwiczenia - to wszystko sprawia, że w jego pamięci zostaje więcej śladów. Dobrym przykładem jest to, jak np. któryś z uczniów durną uwagą skomentuje wypowiedź nauczyciela. Ta „durna uwaga” zostanie lepiej zapamiętana przez pozostałych uczniów niż cały wykład danego nauczyciela. W takiej sytuacji wykładowca powinien wykorzystać nagłe ożywienie uczniów i zripostować „durną uwagę” – uwagą dotyczącą wykładu. Przy takim postępowaniu nauczyciela jest szansa, że słuchacze jednak lepiej zapamiętają wypowiedź wykładowcy (oczywiście wykładowca musi dysponować dużym poczuciem humoru).

Pozytywne nastawienie do lekcji.

Pozytywne nastawienie do lekcji oznacza, że uczeń zakłada, że lekcja jest warta uczenia się i uczestniczenia w niej. Nie zakłada z góry, że lekcja będzie nudna, temat totalnie nieinteresujący i w dodatku trudny.

Przekonywanie siebie, że np. chemia jest b. trudnym i niepotrzebnym przedmiotem niczemu dobremu nie służy i w niczym nie pomaga. Taka postawa jest tylko utrudnieniem i przeszkadza w maksymalnym wykorzystaniu danej lekcji.

Jeśli jednak lekcja faktycznie jest nudna i jest trudna a uczeń w ogóle nie interesuje się tym przedmiotem (co w większości przypadków ma miejsce ), to w najgorszym razie może postawić sobie cel, że będzie się starał wyciągnąć z tej lekcji maksymalną ilość wiadomości chociażby po to, aby był to jego ostatni kontakt z tym tematem w tym dniu. Aby miał to już za sobą i nie musiał na to marnować więcej czasu w domu
(Chociaż mała, krótka powtórka z pewnością nie zaszkodzi).
Idealnym rozwiązaniem było by gdyby nauczyciel starał się dzielić uczniów na grupy, zależnie od posiadanego przez nich poziomu wiedzy z danego tematu. Nie ma sensu by uczniowie zdolniejsi musieli „marnować” czas, rozwiązując proste zadania z uczniami mniej zdolnymi i odwrotnie, uczniowie mniej zdolni niewiele wyniosą z lekcji z której nic nie zrozumieją ( bo np. nie mają „podstaw”).
Przykładem złej organizacji lekcji są np. lekcje informatyki w szkołach średnich. W programie jest m.in.: obsługa systemów operacyjnych (Windows) i pakietów biurowych (Office). Znaczna część uczniów, posiada komputery od długiego czasu i powyższe tematy ma opanowane perfekcyjnie (tylko się nudzą).

Dobre notowanie.

Dobre notatki prowadzone na lekcji są esencjonalnym czynnikiem jej dobrego zapamiętania

Wracając do wcześniejszych zagadnień: po wcześniejszym zapoznaniu się z treścią lekcji uczeń będzie w stanie lepiej zorganizować swą notatkę. Będzie widział jak duży jest dany punkt, ile ich w ogóle jest itd. Posiadanie ogólnych informacji o tym, co będzie na lekcji, jest bardzo dobrym czynnikiem - nie tylko z organizacyjnych względów, ale również ułatwia zapamiętanie - w ten sposób lekcja, na której wykładany jest ten materiał, nie jest już pierwszym spotkaniem z nim, ale jest już pewnego rodzaju powtórką.

Umiejętność pisania skrótami.

Należy wypracować sobie zestaw swoich osobistych skrótów których zawsze będzie się używać do określenia jednej i tej samej rzeczy, zjawiska, słowa.
Niektóre długie słowa są kłopotliwe do notowania, więc powinno zamieniać się je na odpowiednie skróty.

Tym sposobem powstały wszelkie skróty typu:
np., itd., itp., n/t, m. in.

Jeśli ma się opanowany jakiś język obcy (np. angielski), można zauważyć, że wiele zachodnio-języcznych odpowiedników polskich słów jest od nich o wiele krótsza: próbować - try, samochód - car, porozmawiać - talk, rozwiązywać - solve.
Stosując ten system notowania korzysta się podwójnie: szybciej się notuje i jednocześnie powtarza wiadomości z danego języka obcego.

Aby zapisywać uwagi, nachodzące myśli, idee, pomysły, pytania itd., należy zostawić uprzednio na kartce margines. Dzięki temu elementy niepowiązane bezpośrednio z wykładem nie będą zakłócały treści głównej notatki.

Układ notatki powinien odzwierciedlać.
- ważność elementów przedstawionych na lekcji,
- ich związki, relacje między sobą i ewentualnie między informacjami już znanymi,
- kolejność w jakiej zostały przedstawione, itd.
Jeśli zachowany zostanie taki układ - będzie on pomocny podczas przeglądu tych notatek w czasie powtórek. Szczególnie ważnym jest: uwypuklenie ważności i relacji poszczególnych informacji. Można to osiągnąć używając:
- WIELKICH GRUBYCH LITER
- kolorów
- podkreśleń
- strzałek
Te wszystkie elementy sprawiają, że taka notatka jest również ciekawsza, przez co łatwiej zapada w pamięci.

Uczeń może próbować parafrazować to co powiedział nauczyciel swoimi własnymi słowami.
Przedstawiony punkt można przetłumaczyć sobie i zapisać w notatce bardzo prostym, z życia wziętym przykładem, skojarzeniem –pamiętając o tym, aby znaczyło to, to samo. Ten moment, który poświęca się na przemyślenie - co, to co powiedział nauczyciel oznacza i jak można zapisać to swoimi słowami - jest jednocześnie szybką małą powtórką - co od razu pomaga w lepszym zapamiętaniu tego punktu.
Dodatkowo własne słowa są bardziej przyjazne i łatwej jest później w trakcie indywidualnej nauki "strawić" informację nimi zapisaną. Ten sam sposób można wykorzystywać czytając książki, w których często pseudonaukowymi zawijasami zapisana jest jedna prosta informacja.

Zawsze lepiej jest aby w notatce było więcej słów niż miało by ich być za mało.
Na lekcji mogą paść informacje, które nie są dostępne w żadnym innym miejscu. Ale nie należy przesadzać. Celem jest, by zrozumieć i zapamiętać informacje podane na lekcji a nie dokładnie, przekopiować je do zeszytu. Jeśli lekcja odbywa się wolno, to można sobie na to pozwolić. Ale jeśli przekazywanych informacji jest zbyt dużo - wówczas powinno się notować tylko ekstrakt z tych wszystkich informacji - ale w ten sposób, aby ta notatka i tak przypominała o całym punkcie, na którego temat usłyszano taki wielki potok słów, a których nie zdążyłoby się zapisać.

Należy zapisywać rysunki i ilustracje.

Kompletność ich zapisu jest ważniejsza niż ich estetyka. Powinno się notować nie tylko to, co pojawiło się na tablicy, ale wkomponować w to również słowne uwagi dodane przez nauczyciela. Notatka powinna zawierać jak najwięcej elementów graficznych, co jest ważne szczególnie dla wzrokowców.

Powtarzanie przyswojonych wiadomości.

Przeciętny uczeń po pierwszych 10-ciu minutach zaczyna gwałtownie zapominać przyswojone wiadomości. Po 24 godzinach zapomina 80% szczegółów nowego materiału. Aby skutecznie zapamiętać nowo poznany materiał na lekcji - należy go powtórzyć.
Są dwa sposoby - można powtarzać w sposób zorganizowany i nie zorganizowany.
Zorganizowany to taki, w którym określa się dokładnie, liczbę i czas powtórek, rodzaj powtarzania, itd. Szczegółowo, konkretnie i konsekwentnie.
Niestety ten sposób jest rzadko praktykowany przez uczniów, ponieważ mało kto podchodzi do szkoły aż tak poważnie.
Niezorganizowany sposób – odzwierciedla postawę - jak by się tu nauczyć, ucząc się jak najmniej i „olewając” szkołę?

Sposób niezorganizowany składa się mniej więcej z:
- powtórki zaraz po lekcji
- powtórki po drodze ze szkoły
- powtórki tego samego dnia wieczorem (szczególnie ważnej)
- powtórki nazajutrz po drodze do szkoły
- powtórki zaraz przed lekcją z danego przedmiotu

Mimo, że sposób wygląda groźnie i „czasożernie” – wcale taki nie jest.
Powtarzanie może być bardzo krótkim przeglądem notatek, krótkim przebiegnięciem myślami po zapamiętanym materiale, szybkim przeczytaniem odpowiedniego rozdziału w książce. Główną kwestią powtórki jest to, aby ją w ogóle zrobić, a im lepszej jakości ona będzie, tym oczywiście lepiej.
Jakościowy system powtórek powinien wyglądać mniej więcej tak:

Powtórka zaraz po lekcji.

Ze wstępu można wywnioskować, że powtórka bezpośrednio - a maksymalne 10 minut po lekcji jest bardzo ważna. Dzięki niej zatrzymujemy w głowie większość informacji, które w przeciwnym przypadku straciłyby się. Dzięki tej powtórce można ogólnie spojrzeć na temat - co było na lekcji, co jest do nauki, co zapamiętaliśmy, co jest zrozumiałe a co nie itd.
Można nawet zaraz po lekcji zapytać kolegę o jakiś szczegół - jeśli czegoś się nie zrozumiało - co będzie również następną powtórka. Jeśli stworzyło się sobie test-notatkę – należy spróbować odpowiedzieć na zanotowane pytania.
Celem tej powtórki jest złapanie uciekających informacji i jeszcze raz silniejsze ich związanie - dzięki czemu ich powtórna ucieczka będzie utrudniona i już z pewnością nie tak skuteczna. Ta powtórka pozwala również uzmysłowić sobie jak efektywnie chłonęło się wiedzę podczas lekcji - jak uważnie się słuchało, jak dobrze notowało, innymi słowy - jak obecność na tej lekcji była efektywna dla pamięci.

Powtórka po drodze ze szkoły.

Do powtórki w drodze ze szkoły można wykorzystać każdy moment, w którym akurat siedzi się w miejscu, czekanie na przystanku na autobus, jazda w autobusie itd.

Powtórka tego samego dnia wieczorem.

Już na spokojnie, w swym pokoju do nauki - można przejrzeć jeszcze raz - co było na lekcjach. Zresztą najprawdopodobniej i tak trzeba będzie to zrobić z racji domowych zadań. Taka podsumowująca dzień powtórka pomaga ułożeniu się nowej wiedzy w głowie tak, że po wstaniu następnego dnia – będzie się mieć mniej więcej jasny obraz tego, co było na lekcji, co się z tego zapamiętało/zrozumiało.

Powtórka nazajutrz w drodze do szkoły.

Zazwyczaj odbywa się to w trakcie przepisywania zadań domowych na kolanie przed szkołą lub w autobusie. Wykonując powtórkę w taki sposób, raczej nie ma szans na efektywne powtórzenie potrzebnego materiału. Można to zrobić lepiej - odrobić zadania domowe w domu, wyjść wcześniej do szkoły, aby w drodze do niej mieć stres z głowy i spokojnie sprawdzić jak „się mają” informacje nabyte na wczorajszej lekcji. Można zrobić mały przegląd zeszytu, książki, krótkiej notatki, lub nawet spróbować odpowiedzieć sobie na pytania testowe - których stworzenie zalecana było w trakcie tworzenia notatek. Ten test-sposób jest jak najbardziej polecany, zwłaszcza, jeśli wiadomo, że na lekcji będzie „odpytywanie”.

Powtórka przed lekcją.

Czas przed lekcją, zamiast marnować na rzeczy bezużyteczne, można poświęcić na powtórkę materiału z poprzedniej lekcji.
Można to zrobić lepiej - odrobić zadanie domowe w domu a przed lekcją mieć stres z głowy i spokojnie przygotować się do nadchodzącej lekcji - przeglądając poprzednią lekcję i zaglądając do książki (metoda rzadziej stosowana).
Lub gorzej – odpisując lekcje (metoda częściej stosowana, ale w końcu też jakaś powtórka).

UCZENIE SIĘ W DOMU

Efektywne uczenie się w domu polega na szybkim i łatwym zapamiętywaniu przerobionego materiału. Temu celowi służą nowoczesne sposoby, pozwalające zwielokrotnić szybkość i skuteczność nauki.

Metody zapamiętywania.

Jedną z metod zapamiętywania są mnemotechniki.
Mnemotechniki to połączenie trzech składników. Metody te, bardzo skuteczne techniki zapamiętywania, nie są niczym nowym dla ludzkości. Słowo "mnemotechniczny" pochodzi od imienia greckiej bogini Mnemozyny. Metod tych bardzo często używali starożytni Grecy w zapamiętywaniu elementów przemówień i dysput logicznych, jakie między sobą toczyli.

Budowa mnemotechnik opiera się na trzech fundamentalnych zasadach:
- asocjacja
- wyobraźnia
- lokalizacja
Współpracując razem, te zasady mogą być używane do tworzenia bardzo potężnych systemów mnemotechnicznych.

Asocjacja jest to metoda, poprzez którą łączy się elementy do zapamiętania z elementem mnemotechniki, na których są zapamiętywane. Każda mnemotechnika ma swoje miejsca, w których zapamiętuje się potrzebne elementy. Aby połączyć te dwa elementy, należy je ze sobą skojarzyć. Pomimo że można zasugerować pewne asocjacje, własne asocjacje są o wiele lepsze i odzwierciedlają sposób, w jaki pracuje mózg. Rzeczy mogą być asocjowane poprzez:
- umieszczenie na górze obiektu
- łączenie i przenikanie się nawzajem
- tańczenie wokół siebie
- bycie w tym samym kolorze, zapachu, formie kształcie.
Cokolwiek jest używane do połączenia rzeczy do zapamiętania z obiektem używanym do przypominania - to jest właśnie obraz asocjacji.

Wyobraźnia jest używana do tworzenia połączeń i asocjacji niezbędnych do zapamiętania elementów w mnemotechnice. Innymi słowy, wyobraźnia jest to sposób, w jaki używa się swego umysłu do budowania połączeń, które mają jak największe znaczenie. Im silniejsze wyobrażenie, tym skuteczniej pozostanie ono w umyśle dla późniejszego odtworzenia. Mnemotechniczne skojarzenia mogą być tak żywe, intensywne jak tylko się chce, jeśli tylko pomagają one w skutecznym zapamiętywaniu.

Lokalizacja oferuje dwie rzeczy:
- spójny system, w którym informacja będzie przechowywana
- sposób na oddzielenie jednej mnemotechniki od innej.
Mnemotechniki to innymi słowy system mentalnych miejsc, w których zapamiętuje się informację. Lokalizacja odnosi się do różnego typu miejsc, w jakich można to robić.

Poprzez używanie tych trzech fundamentalnych zasad można stworzyć obrazy, skojarzenia łączące elementy do zapamiętania z elementami mnemotechniki ubranymi w system, dzięki któremu z wielką łatwością będzie można przypomnieć je sobie, kiedy się tylko zachce.

Kolejną metodą na zapamiętywanie jest metoda obrazowa.
Nie jest to może tak dobra technika, jak mnemotechniki, ale jej działanie doskonale sprawdzało się w praktyce zapamiętywania bezsensownych wyliczeń typu np. z czego zbudowane jest dane urządzenie. Podstawą tej metody jest przetworzenie informacji tekstowej na obrazowo-rysunkową. Po prostu rysuje się to, co ma się zapamiętać.
Dzięki temu, że rozrysowało się dany element, widać go realnie swoimi oczami, a przez to łatwiej jest go zapamiętać. Niestety metoda ma swoje ograniczenia polegające przede wszystkim na trudności w oddaniu abstrakcyjnych idei.
Stosuje się ją przede wszystkim przy zapamiętywaniu realnych, namacalnych informacji np. wyliczanek, że dane urządzenie składa się z... .

Na zakończenie warto dodać, że wiedza to w 10% nauka i w 90% wykorzystanie nabytych informacji. Wykorzystanie nabytej wiedzy to w znacznym stopniu różne egzaminy i odpytywani. Oprócz sposobów pozyskiwania wiedzy warto wiedzieć coś o przygotowaniu się do wykazania się tą wiedzą w sytuacjach stresowych.
Często zdarza się, że uczeń znakomicie przygotowany z danego tematu, na egzaminie nie potrafi odpowiedzieć ani słowa na zadane mu przez nauczyciela pytania. Dla komisji egzaminującej taka „wypowiedź” jest jednoznaczna – uczeń nie przygotował się do egzaminu.
Na szczęście jest kilka sposobów na radzenie sobie ze stresem, i to takich, które można stosować bezpośrednio w trakcie uczenia się.

Symulacja.

Metoda nie jest tak odkrywcza, nowa i pewnie w małym stopniu każdy ją stosuje, ale jest ona na tyle ważna i skuteczna, że warta jest mocnego uwypuklenia i zastanowienia się nad nią. Technika ta nazywana jest role-play, a jej mutacja nosi nazwę - symulacji. Symulacja naturalnych warunków, w jakich wiadomości, których się uczymy, będą musiały wyjść na światło dzienne. Można zorganizować sobie z kimś wspólną naukę i razem zasymulować klasowe środowisko.
Symulacja/role-play to bardzo potężna technika, jej efektywność potwierdzają setki i tysiące treningowych instytucji, które wykorzystują ją w swej metodyce treningowej. Niektórych umiejętności - np. sprzedaży, prezentacji itp., a w tym przypadku opanowywania stresu w klasie - wręcz nie można sobie inaczej przyswoić niż właśnie tym sposobem.
Patrząc z dalszej, ogólnej perspektywy, ten typ uczenia się jest właściwie całkowicie innym podejściem do nauki. Zamiast uczyć się, czytać, kując i mając nadzieję, że zostanie to w głowie, uczmy się mając na celu to, że rezultatem uczenia się ma być udzielenie poprawnej odpowiedzi, lub rozwiązanie danych zadań podczas odpytywania, sprawdzania tych wiadomości.

Wizualizacja.

Jest to technika, która proponuje właściwie to samo, co poprzednia – symulację, z tą jednak różnicą, że można ją przeprowadzić samemu – bez pomocy drugiej osoby. Metoda ta polega na wizualizowaniu obrazów, scen, których się obawia, boi się, w których nie wie co może się stać, w których stres może całkowicie unieruchomić i zablokować wszelkie normalne reakcje.
Technika ta stosowana jest m. in. przez grupy antyterrorystyczne, profesjonalnych policjantów, którzy wizualizują sobie sceny napaści, interwencji, działania w nieobliczalnych warunkach - i ćwiczą w wyobraźni ruchy i akcje, które powinni w tym czasie podejmować. Efektem tych ćwiczeń jest to, że w czasie, kiedy natkną się na nie w rzeczywistych warunkach - będą już wiedzieli jak reagować i co robić. Mogą być nawet zaskoczeni, ponieważ pomimo tego, że oni sami świadomie mogą nie wiedzieć, co robić w danej sytuacji, to ich mózg - wyćwiczony w tych sytuacjach wcześniejszymi ćwiczeniami - będzie wiedział, co zrobić i zrobi dokładnie to, do czego był przyzwyczajony / nauczony.

Z powyższego materiału wynika, że metod efektywnego uczenia się jest dużo. Wydawałoby się, że jest ich tak dużo, że niemożliwym jest ich wykorzystanie w praktyce. Jednak nie jest to prawdą. Wszystko to jest możliwe do wykorzystania. Wystarczy dobra organizacja własnego czasu oraz samodyscyplina. Należy sobie rozplanować swój czas tak, aby znalazło się miejsce na naukę, wypoczynek i inne czynności związane z codziennym życiem. Planując czas zajęć trzeba wziąć pod uwagę ile realnie czasu poszczególne czynności będą nam zajmować i starać się trzymać planu. Potrzebna w tym jest samodyscyplina. Jeżeli nie będziemy przekładać sobie poszczególnych czynności „na później”, bo „teraz mi się nie chce” lub „mam ciekawsze rzeczy do zrobienia”, to uda nam się zrobić wszystko, co zaplanowaliśmy. Wykonując poszczególne czynności należy maksymalnie się na nich skoncentrować i nie rozpraszać się drobiazgami. Trzeba sobie powiedzieć: „zajmę się tym, kiedy skończę to, co zacząłem”. Taka postawa pozwala na jak najbardziej efektywne wykorzystanie własnego czasu. Oczywiście jest wiele sytuacji, niezależnych od nas, kiedy nasz plan zajęć ulega zburzeniu. Wtedy trzeba umiejętnie przesunąć poszczególne punkty naszego planu, tak, aby były możliwe do realizacji.

Wielu z nas wydaje się, że nauka jest nudna i szkoda marnować na nią życie. Jest ona jednak konieczna. Dlatego jeśli będziemy stosować zasady efektywnej nauki, będzie ona dla nas mniej uciążliwa i będzie zajmować mniej czasu.

Efektywne uczenie się pozwala na osiąganie dobrych wyników w nauce i wygospodarowanie większej ilości czasu na zajęcia, które nas interesują.

Teraz trzeba się zastanowić, która z metod jest najbardziej skuteczna. Nie ma jednej metody. Sposobów na przyswajanie wiedzy jest zapewne tyle ile uczących się, nie mniej jednak można wskazać pewne grupy, dla których jedna metoda nauki jest wskazana bardziej a inna mniej.

Informacje docierają do mózgu za pomocą pięciu zmysłów: wzroku, słuchu, dotyku, zapachu i smaku. Jednak w naszym sposobie odbierania świata, dominuje jeden, czasem dwa lub trzy zmysły. Dlatego mówimy o wzrokowcach, słuchowcach i ruchowcach, czyli kinestetykach. Znając swój typ łatwiej jest dobrać odpowiednią metodę nauki, dzięki której informacje przyswajane są szybciej, skuteczniej i przyjemniej.

Wzrokowcy powinni:
- używać kolorowych pisaków i długopisów
- podkreślać, rysować, tworzyć schematy i tabele
- układać krzyżówki z najważniejszych słów do zapamiętania
- kluczowe słowa, wzory, daty, wnioski zapisywać na małych karteczkach i umieszczać na wysokości oczu
- stosować wizualne pomoce naukowe – slajdy, kasety wideo
- pracować w ciszy

Słuchowcy powinni:
- głośno powtarzać najważniejsze do zapamiętania
- jeżeli to możliwe śpiewać, rymować, deklamować, wykorzystując rytm i rym
- ułożyć krótki wiersz lub piosenkę złożoną z najważniejszych słów do zapamiętania
- wykorzystać dialogi, rozmowy, dyskusję w grupie, minidebatę
- najważniejsze informacje nagrywać na kasetę audio a potem odtwarzać.

Kinestetycy (ruchowcy) powinni:
- uczyć się wykorzystując dynamikę całego ciała
- demonstrować pojęcia za pomocą ruchów i gestów (kalambury)
- powtarzając materiał chodzić po pokoju
- konstruować modele przestrzenne, wycinać, lepić z plasteliny.

Po ustaleniu typowego dla siebie sposobu zapamiętywania należy opracować strategię nauki, zaczynając od najtrudniejszych partii materiału pamiętając o przerwach w nauce i powtórkach. Ważne jest również nastawienie psychiczne. Dobrze się zapamięta, jeśli się chce zapamiętać. Niemożna wmawiać sobie, że to nudne i głupie, bo wtedy w głowie nie pozostanie nic. Trzeba też myśleć pozytywnie zarówno o sobie, jak i o efekcie nauki i nie dopuszczać do świadomości myśli o braku zdolności, lenistwie, słabej pamięci. Należy też uczyć się o najbardziej odpowiedniej porze dnia. Przez noc mózg uporządkuje informacje, które rano odtworzy bez trudności. Dlatego trzeba uczyć się wieczorem przed sprawdzianem, ale rano zostawić książki w spokoju. Umysł musi mieć czas by posegregować dane.

Ucząc się należy tworzyć logiczne powiązania między częściami materiału. Słówka z języków obcych zapamiętywać tematycznie np. wizyta u przyjaciół, zakupy, pogoda. Nigdy nie należy uczyć się czegoś, czego się nie rozumie – to kompletna strata czasu. Ucząc się i powtarzając trzeba zastosować metodę syntetyczno – analityczno – syntetyczną tzn.: przeczytać całość, potem jeszcze raz przeczytać podkreślając ważne informacje, podzielić tekst na niewielkie części i powtarzać każdą z nich aż do pełnego zrozumienia i zapamiętania.

Jedna „dawka” nauki powinna się zmieścić w przedziale od pół godziny do godziny. Więcej niż godzina nauki sprawi zbyt szybkie zmęczenie. Ucząc się należy robić przerwy nie dopuszczając do znużenia, złości i przemęczenia. Przerwy krótkie trzeba wypełnić aktywnością fizyczną, dłuższe przeznaczyć na relaks i sen.
Stosując powyższe zasady nauka nie będzie już przykrym obowiązkiem, może nawet stać się przyjemnością, a dobre wyniki w nauce będą zachęcać do jeszcze większego wysiłku.

Materiały pomocnicze:
- „Kurs koncentracji uwagi” – Krzysztof Klimaj
- „Szybkie i skuteczne notowanie” - Krzysztof Klimaj
- „Kurs szybkiej nauki” - Krzysztof Klimaj
- „Opanuj szkolny stres” - Krzysztof Klimaj
- „Wyciągnij z lekcji MAX” - Krzysztof Klimaj
- „Panowanie nad umysłem” - Tag i Judith Powell
- „Superpamięć” – John Brown
- „Jak uczyć się szybko i skutecznie” – Bożena Cioch i Ewa Misiura - Kolejko