Interpretacja fraszki Jana Kochanowskiego pt. "Na lipę"

Renesans wykształcił nowożytny, literacki język polski i stworzył podstawy dalszego rozwoju literatury. Ideały estetyczne i stylistyczne renesansu oddziaływały twórczo na sztukę następnych stuleci. W Polsce panowała fascynacja poezją Jana Kochanowskiego, jego fraszki – drobne utwory okolicznościowe o charakterze żartobliwym, powstawały przez wiele lat jako rezultat obserwacji życia na dworze, w podróżach i w czasie pobytu na wsi .Do poezji zostały wprowadzone tematy związane z życiem codziennym, radościami i smutkami, weselem i troską. Możemy spotkać motyw arkadyjski, wieś stała się polską krainą wiecznie szczęśliwą. Uznano ją za miejsce pozwalające zapomnieć o grozie nieustannie zmieniającego się świata, ceniono w niej bliskość natury oraz proste wartości. Przykładem takiego utworu może być fraszka Jana Kochanowskiego „Na lipę”.

W wierszu podmiotem lirycznym jest lipa, natomiast adresatem może być każdy z nas. Drzewo zawraca się do „gościa” i zachęca go, aby schronił się pod jej liśćmi przed promieniami słońca. Zachwala swoje uroki, zalety: „Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie”, „A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie, że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie”.

Człowiek ma niezwykłe bliski kontakt z przyrodą. Możemy zauważyć tu tendencję do idealizowania natury. W całym utworze panuje niezwykła harmonia nie tylko w sensie estetycznym, ale także filozoficznym. Znajdujemy tu nawiązanie do epikureizmu – eudajmonia, oraz stoicyzmu – to, co pozostaje w zgodzie z rozumem, jest równocześnie zgodne z naturą, a więc warte osiągnięcia.

Utwór napisany został językiem codziennym, pozbawionym patosu i wielkich słów.

Jest on dostosowany do charakteru wiersza. Możemy dostrzec wiele środków stylistycznych. Fraszka rozpoczyna się uroczystym zwrotem do adresata – apostrofą. Liczne epitety podkreślają piękno i harmonię w naturze: „proste promienie, rozstrzelane cienie, chłodne wiatry, cichym szeptem, cichy sen”. Występują także personifikacje np.: „siądź pod mym liściem, słowicy narzekają, jabłek nie rodzę (lipa)„.

Jest to wiersz sylabiczny, zachowany jest systematyczny wzorzec rytmiczny. Każdy wers ma trzynaście sylab i rozpoczyna się wielką literą. Posiada rymy dokładne np.: „sobie – tobie, snadnie – przypadnie”. Nie jest podzielony na strofy, przybiera formę monologu.

Popularność fraszek trwała i po śmierci poety. Fraszka stała się nowym gatunkiem literackim, uprawianym w dobie odrodzenia i następnych okresach. Naśladowano Kochanowskiego, ale żaden z jego następców nie osiągnął równej zwięzłości wyrazu i trafności puent.