Mikroekonomia

1. PRZEDMIOT EKONOMII W UJĘCIU MIKRO I MAKRO
Ekonomia jest nauka badającą, w jaki sposób ludzie (pojed. lub w zorg. zespołach) wykorzystują zasoby będące w ich dyspozycji w celu zaspokajania różnych potrzeb mat. i nie mat. Zasoby, którymi ludzie dysponują są przekształcane w trakcie procesów produkcyjnych w dobra i usługi zaspokajające określone potrzeby. Darzeniem ludzi jest zaspokojenie wszystkich potrzeb w stopniu max. Niestety nie jest to możliwe głownie z racji ograniczoności zasobów. W konsekwencji człowiek musi gospodarować tzn. dokonywać wyborów ekonom. - decydować, na co przeznaczyć stosunkowo rzadkie zasoby, które są do jego dyspozycji i jakie potrzeby zaspokoić. Jeżeli ekonomiści zajmują się ogólnymi probl. rozw. gosp. mówimy, że jest to analiza w skali Makroekonomicznej. Zadaniem makroekonomii jest opis i analiza, rozw. gosp. oraz funkcjonowanie gospodarki jako całości, czyli sposobu jej dział. z uwzględnieniem relacji rynku i państwa. W związku z tym makroekonomia bada takie zjawiska jak - dochód narodowy i czynniki jego wzrostu, problemy równowagi ogólnej i rynkowej, a także takie zagadnienia funkcjonowania całej gosp. Jak zatrudnienie, place, handel oraz pieniądz i banki. Przedmiotem badań makroekonomii są również wielkie org. trans narodowe, gosp. grupy zintegrowanych państw, a także problemy globalne. Z tego wynika ze makroekonomia zajmuje się analiza wielkości zagregowanych, a wiec dot. określonych całości, np. gosp. Narodowe lub zintegrowanego regionu. Natomiast. Mikroekonomia zajmuje się przede wszystkim badaniem poszczególnych rynków funkcjonujących w ramach danej gospodarki wiec min. takimi zagadnieniami, jak: co określa cenę poszcz. Dobra, co decyduje o wielkości prod. danej firmy czy gałęzi przem., co decyduje o wys. Plac, zysków, stopy proc., a także tym jak poszczególne narzędzia ingerencji państwa w sprawy gosp. wpływają na poziom produkcji na poszczególnych rynkach. Mikroekonomia bada decyzje alokacyjne ( podstawy podejmowania decyzji oraz skutki decyzji) podejmowane przez indywidualne podm. gosp. Decyzje indywidual. działania poszczególnych producentów i konsumentów łącza się ze sobą wyznaczając reakcje grupowe. Splatanie się dzial. poj. podm. Stanowi o dział. całego społ.

2.GOSPODARKAW UJĘCIU RYNKOWYM
Gospodarka w wymiarze makro to system zintegrowanych rynków. Jeżeli integracja jest słaba tzn. rynki te nie uzupełniają się to gospodarka jest słabsza.
Podział rynków ze wzgl. na przedmiot transakcji:
a)R.TOWARÓW I USŁUG nosi miano jądra materialnego gosp. każdego państwa, decyduje materialnie o rodz. gospodarki, ważna jest tu równowaga ekonomiczna. Równoważenie na tym rynku musi skutkować.Za granice należy sprzedawać wiedze, a nie surowce, tak by bilans był dodatni.
b)R FINANSOWY na nim przedmiotem wymiany jest pieniądz występujący w postaci różnych produktów i usług finansowych. Pieniądz staje się towarem, który kupujemy, gdy go brakuje, sprzedajemy, gdy jest w nadmiarze. Rynek towarów i usług wpływa na sytuacje na rynku finansowym. Jeżeli RTiU dobrze się rozwija to popyt na RF zwiększa się. Jeśli zaś procesy wymiany są wolniejsze to RTiU zgłasza mniejszy popyt na pieniądz Na R F działają instytucje finansowe np. banki fundusze powiernicze, ubezp. oferują one określone produkty lub usługi, chcą by konsumenci oszczędzali swoje dochody i kupowali produkty inwestycyjne. Na RF popyt zgłasza konsument. Każdy produkt finansowy ma swój mechanizm cenowy\\\'. Na RF są także warunki równoważenia, niezrównoważeni na tym rynku skutkuje na RTiU. Jeśli jest nadmiar pieniądza w stosunku do popytu to inflacja, a odwrotność tej sytuacji to deflacja Wyróżniamy tu: R WALUTOWY, RPIENIĘZNY, R. KAPITAŁOWY-(omówienie w pkt. 17)
c)R.PRACY Kupujemy i sprzedajemy prace, mamy popyt i podaż pracy. Jest to efekt funkcjonowania RTiU


3. GŁÓWNE MAKROOBSZARY PROBLEMOWE W GOSP.
Makroekonomia zajmuje się gospodarką jako całością, koncentruje się wiec na całym jej obrazie. Głównymi makroobszarami problemowymi są:
1) Pełne zatrudnienie. Problemem gospodarczym, a jednocześnie dramatem ludzkim, jest bezrobocie. Dlatego ekonomiści starają się zrozumieć procesy gospodarcze prowadzące do bezrobocia i dążą do znalezienia środków zaradczych, badają wielkość i zatrudnienia i mierzą bezrobocie, definiują pełne zatrudnienie. Bezrobocie to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy i jednocześnie nie mające zatrudnienia. Stopa bezrobocia to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy. Siła robocza to liczba osób poszukujących pracy lub pracujących. Poziom bezrobocia jest obecnie wysoki.
2) Stabilność cen. Rosnące ceny, pożerające siłę nabywczą pieniędzy posiadanych przez ludzi, są również obiektem zainteresowania makroekonomistów. Kolejnym problemem jest, więc inflacja. Inflacja to wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w jakimś okresie. Ekonomiści starają się odkryć jej przyczyny i znaleźć sposoby jej przeciwdziałania. Dążą do tego, aby wszyscy ludzie mogli znaleźć prace i spokojnie gospodarować zarobionymi pieniędzmi.
Inflacja, proces wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane i nieakceptowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego. We współczesnej gospodarce światowej występuje ona powszechnie, choć z różnym nasileniem w poszczególnych krajach. Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji, wyrażająca w procentach wzrost poziomu cen w okresie badanym w stosunku do okresu przyjętego przez ustawę
3) Wzrost gospodarczy. W zdrowej gospodarce standard życia powinien rosnąć. Powinna rosnąć produkcja, a celem gospodarczym jest wzrost realnego produktu narodowego brutto przypadającego na każdego człowieka żyjącego w tej gospodarce. Realny produkt narodowy brutto jest miarą całkowitego dochodu gospodarki narodowej. Świadczy on o ilości dóbr i usług na jakie może sobie pozwolić gospodarka jako całość. Państwo może zapewnić świadczenia społeczne, takie jak ochrona zdrowia czy edukacja, w ramach posiadanych środków. Dlatego wzrost gospodarczy, stabilne ceny i pełne zatrudnienie jest tak ważne.


4. RACHUNEK EKONOMICZNY- to konfrontowanie osiąganych wyników(efektów) z ponoszonymi na nie nakładami, wyrażonymi w jednostkach pieniężnych, co umożliwia ich porównywalność. Stosowanie i rozwój rachunku ekonom. jest wyrazem zasady racjonalnego gospodarowania , umożliwiającej osiąganie maksymalnych efektów przy danych nakładach lub minimalizowanie nakładów na realizację określonych wyników. Rachunek ekonom. Odpowiada na pytania: Co? Jak? Ile? Kiedy? Produkować- stanowi zatem podstawę ustalania programów produkcji, kierunków i warunków jej sprzedaży, w dostosowaniu do warunków dyktowanych przez rynek. Będąc procesem podejmowania decyzji, stanowiąc o kryteriach i uwarunkowaniach ich realizacji , rachunek ekonomiczny jest podstawowym narzędziem zarządzania działalnością gospodarczą oraz służy realizacji zarobkowego celu prowadzenia takiej działalności.(najczęściej maksymalizacji wyniku finansowego).
Rachunek ekonomiczny: def. II
Zespół metod i Rachunek ekonomiczny - economic calculation
zespół metod i środków umożliwiający podjęcie najlepszej, tj. optymalnej decyzji dotyczącej alokacji oraz zastosowania posiadanych sił i środków w celu osiągnięcia najlepszych rezultatów zgodnie ze społeczną racjonalnością działań gospodarczych.

Podstawowym elementem rachunku ekonomicznego jest ilościowe określenie efektywności gospodarowania, czyli konfrontowania osiągniętych wyników (efektów) z ponoszonymi na nie nakładami. Rachunek ten jest więc metodą realizacji zasady racjonalnego gospodarowania, kalkulacją nakładów i wyników przy różnych alternatywach kształtowania się kosztów oraz cen, i w tym znaczeniu jest on procedurą umożliwiającą osiąganie maksymalnego stopnia realizacji celu przy danych nakładach lub minimalizacji nakładów przy danym stopniu realizacji celu. Rachunek ekonomiczny towarzyszy człowiekowi od początku jego dziejów związanych z procesem gospodarowania. Jego znaczenie wzrasta w szczególności w gospodarce rynkowej, albowiem od trafności kalkulacji i przewidywań zależy kondycja ekonomiczna przedsiębiorstwa, jego pozycja na rynku i możliwości rozwoju. Z uwagi na fakt, że kalkulacja kosztów działalności gospodarczej ma dzisiaj ścisły związek ze środowiskiem i że nie może się ograniczać do efektów mierzonych wyłącznie w kategoriach ekonomicznych przedsiębiorstwo powinno prowadzić szerszy rachunek zwany rachunkiem sozoekonomicznym (sozologia - nauka o ochronie środowiska). Rachunek ten na równi uwzględnia przesłanki korzyści ekonomicznych i korzyści zachowania środowiska przyrodniczego. W świetle tego rachunku działania gospodarcze będą opłacalne, gdy będą równocześnie urzeczywistniać cele gospodarcze (produkcyjne) z celami ochrony środowiska. Rachunek ekonomiczny powinien być zatem uznawany za właściwy, jeśli spełnia jednocześnie kryteria ekonomiczne i ekologiczne. Z pojęciem rachunek ekonom. łączy się pojecie®
®Gospodarka narodowa - national economy
zbiór podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w danym państwie, czyli działalność polegającą na produkcji dóbr i usług materialnych oraz na podziale, wymianie i konsumpcji tych dóbr i usług w ramach społeczeństwa.
Według P. Samuelsona gospodarka narodowa (system gospodarczy) to taki układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą, determinuje prawa własności czynników produkcji, rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji, determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze, a w ostateczności rozstrzyga kwestie: co, jak i dla kogo ma być produkowane.
O funkcjonowaniu tej gospodarki decyduje przede wszystkim relacja, jaka zachodzi między mechanizmem rynkowym a zakresem i metodami ingerencji państwa w procesy gospodarcze. Zależnie od tego z dominacją jakiego mechanizmu regulowania i koordynacji procesów gospodarczych mamy do czynienia, wyodrębnia się gospodarkę rynkową i gospodarkę nakazową.

Gospodarka rynkowa to gospodarka, w której głównym regulatorem tych procesów jest samoczynnie działający rynek, a gospodarka nakazowa to gospodarka, w której te procesy są regulowane za pomocą różnego rodzaju nakazów, zakazów i dyrektyw wydawanych przez władzę państwową, a więc podstawowe funkcje ekonomiczne - co, jak, dla kogo wytwarzać - są wykonywane głównie poprzez dyrektywy państwa.
[J. Penc] Rachunek ekonomiczny to zespół metod umożliwiający porównywanie nakładów i wyników różnych wariantów działalności gospodarczej (z punktu kryterium zysku, stopy zysku) w celu wybrania tego wariantu, który najlepiej realizuje podstawowe cele.

5. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO, PKB, miernik produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju. Jest sumą wydatków gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, wydatków sektora prywatnego na zakup dóbr i usług inwestycyjnych, wydatków państwa na zakup dóbr i usług oraz salda bilansu handlu zagranicznego. PKB może być wyrażony w cenach rynkowych, zawierających podatki pośrednie lub - po ich potrąceniu - w cenach czynników wytwórczych (cenach netto). PKB różni się od produktu narodowego brutto (PNB) tym, że nie uwzględnia dochodu z lokat zagranicznych. Produkt krajowy brutto (ang. Gross domestic product - GDP) jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Wytworzony produkt społeczny składa się z dóbr konsumpcyjnych i z dóbr inwestycyjnych. Produkt Krajowy Brutto mierzy wielkość produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem (tak więc zarówno mieszkańców danego kraju, jak i cudzoziemców) w określonym okresie, przeważnie jednego roku. Produkt Krajowy Brutto jest to wskaźnik używany w ramach Systemu Rachunków Narodowych . Metody liczenia PKB: Metoda wydatkowa (PKB jako suma wydatków na dobra i usługi finalne) Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to: -dobra konsumpcyjne - nabywane przez gospodarstwa domowe . -dobra kapitałowe (inwestycyjne) - nabywane przez przedsiębiorstwa .Dobra pośrednie to takie, które będą przetwarzane w kolejnych cyklach produkcyjnych. Nie wchodzą one w skład PKB, np. w piekarni mąka i cukier. Metoda dochodowa (PKB jako suma dochodów czynników produkcji) .-wynagrodzenie za pracę -zyski (dochody z pracy na własny rachunek -oprocentowanie kapitału -renty gruntowe, czynsze dzierżawne -amortyzacja . PKB jako suma wartości dodanej: Wartość dodana - to przyrost wartości danego dobra w wyniku określonego procesu produkcyjnego. To różnica między wartością wytworzonych dóbr, a sumą rzeczowych nakładów czynników produkcji (zużyte materiały, surowce, półfabrykaty, energia, woda).

6. ISTOTA DOCHODU NARODOWEGO: Dochód Narodowy(DN) jest równy Produktowi Krajowemu Netto(PKN) po odjęciu podatków pośrednich np. VAT i dodaniu subsydiów dla przedsiębiorstw. Na DN składa się płace, podatki, składki i zyski(brutto) do przedsiębiorstwa i do państwa.. Państwo natomiast udziela pomocy finansowej gospodarstwom domowym- stypendia, zasiłki. Miedzy tymi podmiotami płyną zatem strumienie finansowe, dlatego Dochód Narodowy Brutto(DNB) ma odzwierciedlenie w spożyciu finalnym. I tak np. dochód do dyspozycji gospodarstw domowych to oszczędności a do dyspozycji przedsiębiorstw to zyski, które też wchodzą w zakres oszczędności. Dochód Narodowy Netto(DNN)natomiast powstaje gdy od DNB odejmie się amortyzację (czyli zużycie kapitału trwałego i zużycie pośrednie)dochód ten kształtuje strukturę rzeczową produktu, która dzielimy na: dobra inwestycyjne -należą do inwestycji i dobra konsumpcyjne czyli to co jest konsumowane.
Produkt narodowy netto, dochód narodowy, miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany poprzez odjęcie od produktu narodowego brutto wartości amortyzacji.
PNN jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu kwoty niezbędnej do odtworzenia zużytego w ciągu roku kapitału trwałego i utrzymania na dotychczasowym poziomie zasobu kapitału i rozmiarów produkcji.
Z uwagi na trudności w ustaleniu rzeczywistej wielkości amortyzacji (odpisy amortyzacyjne ustalane dla celów rachunku kosztów nie odzwierciedlają rzeczywistego zużycia kapitału, jest to tylko szacunek) w praktyce częściej wykorzystywany jest produkt narodowy brutto.


7. SKŁADOWE POPYTU GLOBALNEGO (PLANOWANYCH WYDATKÓW):
W warunkach braku państwa i wymiany z zagranicą występują dwa źródła popytu na
dobra: popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych i popyt inwestycyjny przedsiębiorstw na nowe maszyny i budynki.
Oznaczając przez:
AD- popyt globalny,
C- popyt konsumpcyjny
I- popyt inwestycyjny
otrzymujemy równanie popytu globalnego: AD=C+I
Popyt globalny jest to suma, którą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu.
Popyt konsumpcyjny to zakupy dokonywane z rozporządzalnych dochodów osobistych gospodarstw domowych.
Popyt inwestycyjny oznacza zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów.
Popyt konsumpcyjny i inwestycyjny są określane przez różne grupy podmiotów ekonomicznych i zależą od różnych czynników.
1.Popyt konsumpcyjny
Gospodarstwa domowe nabywają różne dobra i usługi, począwszy od samochodów i żywności, a skończywszy biletach do teatru i elektryczności. W praktyce te zakupy konsumpcyjne sięgają ok. 90% rozporządzalnych dochodów osobistych.
Rozporządzalne dochody osobiste są to dochody, jakie gospodarstwa domowe otrzymują od przedsiębiorstw, powiększone o wypłaty transferowe otrzymywane od państwa i zmniejszone o podatki bezpośrednie płacone państwu. Są to inaczej dochody, jakie gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki lub oszczędności.
Dysponując danym dochodem rozporządzalnym, każde gospodarstwo domowe musi podjąć decyzję o jego podziale na wydatki i oszczędności. Decyzja o jednym jest oczywiście decyzją także o drugim. Jedna rodzina może oszczędzać, aby kupić większy dom; inna może wydawać więcej, niż wynosi jej dochód, czyli zmniejszyć oszczędności, aby odbyć podróż dookoła świata, o której zawsze marzyła.
Na decyzje związane z konsumpcją i oszczędnościami każdego gospodarstwa domowego i, tym samym, na całkowitą wielkość planowanej konsumpcji oraz planowanych oszczędności wpływa wiele czynników.
Globalny popyt konsumpcyjny C gospodarstw domowych jest tym większy, im większe są globalne rozporządzalne dochody osobiste.
Funkcja konsumpcji pokazuje poziom zamierzonej konsumpcji globalnej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych. Funkcja konsumpcji informuje nas, jak przejść od rozporządzalnych dochodów osobistych do konsumpcji.

Przy D=0 planowana konsumpcja wynosi a, b- to krańcowa skłonność do konsumpcji (KSK).
KSK jest to część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcji

K C=a+bD



Dochód
Autonomiczny popyt konsumpcyjny oznacza popyt niezależny od wielkości dochodu.

Oszczędności jest to ta część dochodu, która nie jest konsumowana. Funkcja oszczędności pokazuje zamierzone oszczędności przy każdym poziomie dochodu. Ponieważ cały dochód jest oszczędzany lub wydawany na konsumpcję, funkcja oszczędności może być wyprowadzona z funkcji konsumpcji i odwrotnie.
2. Popyt inwestycyjny oznacza zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów. (To ta wielkość, o którą przedsiębiorstwa pragną zwiększyć swój kapitał rzeczowy i usługi.) Zapasy to dobra przechowywane na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży. Popyt inwestycyjny traktujemy jako stały.
Popyt inwestycyjny przedsiębiorstw zależy głównie od ich przewidywań co do tempa wzrostu popytu na ich produkty. Nie ma ścisłego związku miedzy bieżącą wielkością produkcji i bieżącymi przewidywaniami dotyczącymi zmian popytu i produkcji w przyszłości.
Ponieważ zakładamy, że popyt inwestycyjny jest stały, konsumpcja jest jedyną częścią popytu globalnego, która rośnie wraz ze wzrostem dochodu. Dodanie stałego popytu inwestycyjnego I do funkcji konsumpcji C pozwala wykreślić funkcję popytu globalnego AD.
AD
AD
C


I


Dochód


Krzywa popytu globalnego jest linią prostą, której położenie zależy od punktu przecięcia się z osią popytu globalnego i kąta nachylenia. Ilustruje poziom popytu globalnego odpowiadający dowolnemu poziomowi dochodu. Przesunięcie krzywej popytu wywołane jest przez zmianę dochodu w górę, gdy przedsiębiorstwa decydują się inwestować

AD 450
AD=C+I

E


Produkcja, dochód


9.POJĘCIE ”ROZPORZDZALNYCH DOCHODÓW OSOBISTYCH”
I Na RDO składają się:
a)dochody ze sprzedaży czynników produkcji będących w dyspozycji osób
b)dochody z posiadanych zasobów majatkowych- oszczędności, ziemia, domy
c)transferowane środki finansowe na rzecz ludzi
są to przepływy idące z budżetu państwa, samorządów np. stypendia, dodatki; zależą one od polityki budżetowej państwa:
- państwo opiekuńcze- dodatki wysokie
- państwo nieopiekuńcze- dodatki niskie
przepływy te zwiększają RDO
d)podatki, które zmniejszają RDO
Kwota RDO może być przeznaczona na część konsumpcyjna i część oszczędności.
II Decyzje podmiotów dotyczące RDO:
Im większe RDO tym lepsza sytuacja gospodarki, ich wysokość jest przesłanką do podejmowania decyzji o ich wydatkowaniu. RDO przeznaczane są na konsumpcje i oszczędności, częścią konsumpcyjną zainteresowany jest rynek towarów i usług a częścią oszczędności rynek finansowy. Ważna jest relacja K:O.
Podział przyrostu RDO, (jaka jest zdolność do zwiększania RDO)
DAD=DK+DI

10. ROLA KOMSUMPCJI WE WZROSCIE GOSP.:
-konsumpcja jest tożsama z wydatkami gosp. domowych, jest decyzja o zaniechaniu oszczędzania, na konsumpcje wpływają wielkości rozporządzalnych dochodów, tj.:
· dochód ze sprzedaży czynników prod., które są w dyspozycji tych osób(np. zdolność do wykonywania pracy)
· transferowane środki finansowe(przepływy idące z budżetu państwa, samorządów, np./stypendia)-one zwiększają dochody
· podatki bezpośrednie, które zmniejszają rozporządzalny dochód
- można stwierdzić ze im większe zasoby pieniężne obywateli tym lepsza gosp. państwa, (im obywatele posiadają większe dochody tym więcej z nich wydają napędzając tym samym gosp. państwa)

W naukach społecznych podejmowane są od dłuższego czasu wysiłki zmierzające do skonstruowania mierników, które w ocenie wzrostu gospodarczego wychodziłyby poza tradycyjne wskaźniki wielkości dochodu narodowego na mieszkańca, odzwierciedlałyby zjawiska poziomu życia, jego jakość. Do najbardziej znanych należą tzw. wskaźniki genewski, opracowane w Genewskim Instytucie ONZ d. Rozwoju Społecznego. Uwzględniają one stopień zaspokojenia potrzeb a więc konsumpcji zestawionych w siedem grup: wyżywienie, mieszkanie, zdrowie, wykształcenie, rekreacja, zabezpieczenie społeczne i zagospodarowanie materialne. Po zsumowaniu wskaźników szczegółowych otrzymuje się wskaźnik poziomu życia. Mówiąc o jakości życia mamy na myśli nie tylko dostępność i rozmiary konsumpcji dóbr i usług materialnych i niematerialnych, ale także takie zjawiska jak funkcjonowanie środowiska pracy, środowiska domowego, stopień aktywności i współpracy ludzi w zachowaniu i przyswajaniu dotychczasowego oraz tworzeniu nowego dorobku materialnego i kulturalno - naukowego, stopień wolności ludzi, stan zdrowia psychicznego i fizycznego.

Bariera konsumpcyjna we wzroście gospodarczym to zależność między stopą akumulacji w gospodarce narodowej a stopą konsumpcji. Przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego oznacza konieczność zwiększenia stopy akumulacji w gospodarce narodowej, co oznacza względnie bądź nawet absolutnie zmniejszenie poziomu spożycia. Reakcje społeczne na tego rodzaju zjawisko mogą uniemożliwić urzeczywistnienie zamiaru zwiększenia stopy wzrostu gospodarczego. W tej sytuacji niezmiernie ważnym zagadnieniem dla kształtowania stopy wzrostu jest określenie tego minimum stopy wzrostu konsumpcji społecznej, które nie powinno być naruszane. Oznacza to, że maksymalna stopa akumulacji w gospodarce wyznaczana jest przez minimalną stopę konsumpcji, która nie powinna być przekraczana.


11. INWESTYCJE A OSZCZĘDNOŚCI
Oszczędności możemy określić jako część dochodu, której gospodarstwa domowe nie wydały na bieżącą konsumpcję. Z tego określenie wynika, że pomiędzy dochodem a oszczędnościami istnieje funkcjonalna zależność, którą możemy określić jako funkcję oszczędności. Możemy ją bezpośrednio wyprowadzić z funkcji konsumpcyjnej. Podobnie jak funkcja konsumpcji, tak i funkcja oszczędności ma liniowy charakter. Jeżeli popyt autonomiczny był finansowany ze wcześniej zgromadzonych zasobów (oszczędności), to o taką wielkość oszczędności zostaną zmniejszone.
Krańcowa skłonność do konsumpcjiKSK - jest to część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcję.
Występuje tu też pojęcie takie jak: Krańcowa Skłonność do OszczędzaniaKSO; jest to część (ułamek) każdej złotówki, która nie została wydana na konsumpcję, a odłożona (zaoszczędzona).
Pomiędzy krańcową skłonnością do konsumpcji a krańcową skłonnością do oszczędzania istnieje ścisła współzależność. Wynika ona z oczywistego faktu. Każda dodatkowa złotówka dochodu może być przeznaczona na w określonych proporcjach na konsumpcję i oszczędności. W związku z tym zawsze prawdziwa jest zależność: KSK + KSO = 1
Przez Inwestycje rozumie się nakłady w gospodarce zmierzające do tworzenia i powiększania zasobów kapitału trwałego (fabryki, urządzenia) oraz niezbędnych zapasów związanych z jego funkcjonowaniem. W potocznym rozumieniu pojęcie inwestycji jest znacznie szersze. Na przykład mówi się, że ktoś dokonał inwestycji kupując papiery wartościowe (akce, obligacje) albo kawałek ziemi. Taka inwestycja nie przyczyniła się do powiększenia zasobów kapitału trwałego. Dlatego też z punktu widzenia ekonomicznego takie przypadki określa się mianem pozycji transferowych. Z analizy konsumpcji i oszczędności wiemy, że te wielkości są funkcją dochodu. Powstaje pytanie, czy pomiędzy inwestycjami a dochodem istnieje podobna zależność funkcjonalna. Na obecnym etapie rozważań musimy udzielić odpowiedzi negatywnej na to pytanie.
Decyzje inwestycyjne podejmuje się uwzględniając następujące okoliczności:
-przewidywania przedsiębiorstw odnośnie do zmian w popycie na produkowane przez nie dobra;
-zmiany w przewidywanej rentowności przedsięwzięcia inwestycyjnego;
-warunki konkurencji;
Kierując się tymi motywami przedsiębiorcy w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych nie uwzględniają zmian poziomu bieżącego dochodu. Inwestycje mają więc charakter autonomiczny (niezależny od poziomu dochodu). Wiemy już, że wielkość inwestycji i oszczędności determinują różne czynniki. Oszczędności są funkcją dochodu. Można powiedzieć, iż zależą od niego w sposób bierny. Natomiast wysokość inwestycji zależy nie od wielkości bieżącego dochodu, ale od autonomicznych czynników rozwoju gospodarczego. Aby równowaga pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami była zachowana, w gospodarce muszą być spełnione następujące warunki: 1.Oszczędności rzeczywiście dokonane przez gospodarstwa domowe muszą być równe oszczędnościom przez nie planowanym przy danym poziomie dochodu. 2.Inwestycje aktualnie podjęte przez przedsiębiorstwa muszą być równe inwestycjom przez nie planowanym 3.Warunkiem równowagi poziomu dochodu narodowego jest zachowanie równości pomiędzy inwestycjami a zrealizowanymi oszczędnościami. Innymi słowy, gospodarka będzie dążyła do równowagi makroekonomicznej wówczas, gdy planowane oszczędności będą równe zrealizowanym oszczędnościom oraz planowane i zrealizowane inwestycje będą równe. Równowaga pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami w gospodarce nie realizuje się natychmiastowo. W rzeczywistości gospodarczej planowane i zrealizowane inwestycje i oszczędności zbliżają się do stanu równowagi.


12. INWESTYCJE - ISTOTA I PODZIAL:
-są to ponoszone przez inwestora nakłady, związane z decyzjami producenta, skierowane od strony przedsieb., składnik zagregowanego popytu globalnego (AD=K+I), tam gdzie są niskie inwestycje gosp. rozwija się słabiej, intensywność inwestowania powoduje spadek zatrudnienia, spadek skłonności do konsumpcji.
-jest to nabywanie dóbr inwestycyjnych przez przedsieb. Inwestycje są to zakupy dóbr kapitałowych, budynków mieszkalnych oraz zmiany zapasów, które mogą być użyte w prod. Innych dóbr i usług
- rodzaje inwestycji:
* strefa prod. materialnej(maszyny, nowe miejsca pracy);pieniądze pochodzą z:
1. dochodów własnych:
‘ fundusz amortyzacyjny - związany z odtworzeniem majątku - inwestowanie brutto
‘ zysk właścicielski
‘ fundusz akumulacji finansowej - inwestycje netto- związane z podziałem zysku
2. funduszy obcych(kredyty, pożyczki)
* strefa finansowa - kupno akcji, obligacji, kupno polisy, zakładanie konta
- inwestycje możemy dzielić także na:
*bezpośrednie - to, co zagraniczne przedsiębiorstwa tworzą w kraju (nowe miejsca pracy itp.)
* portfelowe- krótkoterminowe inwestycje, inwestowanie w papiery wartościowe, zysk nie pracuje w Polsce
- nastawienie inwestycyjne:
* optymistyczne (jest popyt)
* pesymistyczne
Przedsieb. Chce inwestować, gdy jest optymistycznie nastawiony do swojej sytuacji.

13. MNOŻNIK INWESTYCYJNY - Wskaźnik służący ocenie poziomu inwestycji, a przez to tempa rozwoju gospodarczego. Inaczej określony jako akcelerator (wskaźnik przyspieszający).
m=
m-mnożnik
KSK - krańcowa skłonność do konsumpcji.
Im większy m tym większy efekt inwestycyjny w danej gospodarce (wzrost obrotów, zatrudnienia prowadzi do zwiększenia dochodu rozporządzalnego a w konsekwencji do wzrostu popytu i konsumpcji).
Korzyści związane z mnożnikiem nie odnosimy, gdy, brakuje inwestycji (zła sytuacja na rynku, niski poziom zwrotu inwestycji). Mnożnik inwestycji wyraża wielkość PKB pobudzoną przez wzrost inwestycji. K=
Im większe jest KSK, tym większy jest mnożnik, czyli tym większy jest ostateczny skutek w postaci wzrostu PKB. Mnożnik może być użyty nie tylko do obliczania efektów wzrostu, lecz również do obliczenia strat powstałych przy obliczeniu wydatków.

14. POLITYKA FISKALNA (inaczej: budżetowa) są to wszystkie decyzje państwa dotyczące wydatków i podatków. Polityka stabilizacyjna zaś obejmuje działania państwa zmierzające do utrzymania produkcji blisko poziomu produkcji potencjalnej. Ważny aspekt to także deficyt budżetowy państwa, który można określić jako nadwyżkę wydatków państwa nad jego dochodami. Jeżeli w budżecie państwa występuje deficyt, to oznacza to że wydaje ono więcej niż wynoszą jego dochody. Państwo finansuje swój deficyt zwykle przez sprzedaż obligacji, zapożyczając się u społeczeństwa. Państwo zobowiązuje się do ich odkupienia w przyszłości oraz zapłacenia określonej kwoty odsetek. Rezultatem pożyczek jest wzrost zadłużenia państwa wobec społeczeństwa. Wiąże się z tym problem długu publicznego (narodowego) - który jest sumą pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych. Państwo włącza się także do ruchu okrężnego płatności w gospodarce. Wydatki państwa na dobra i usługi oddziałują bezpośrednio na łączny popyt. Państwo również odprowadza z obiegu strumień pieniądza przez podatki pośrednie , obciążając wydatki i przez podatki bezpośrednie , nakładane na dochody czynników produkcji. Największą część wydatków państwa na dobra i usługi stanowią nakłady na ochronę zdrowia, edukację i obronę. Główną częścią podatków bezpośrednich jest podatek dochodowy, podatek od zysków i składki na fundusz ubezpieczeń społecznych, będące źródłem finansowania emerytur i zasiłków dla bezrobotnych. Podatki pośrednie obejmują podatek od wartości dodanej (VAT), podatki akcyzowe pobierane od sprzedaży papierosów, alkoholu i benzyny oraz podatki od nieruchomości nakładane przez władze lokalne.
Podatek, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane z mocy prawa przez państwo lub inne organy władzy publicznej (np. samorządy lokalne) na osoby fizyczne i prawne.
Funkcje podatków - Podatki spełniają trzy główne funkcje:
1) fiskalną - są głównym źródłem dochodów budżetu państwa, gwarantują finansowanie wydatków publicznych. Jest to pierwotna, najstarsza funkcja podatków.
2) redystrybucyjną - są instrumentem przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi.
3) stymulacyjną - są wykorzystywane przez państwo jako instrument oddziaływania na decyzje podmiotów gospodarczych w celu skorelowania ich z założeniami polityki gospodarczej i społecznej państwa.
Rodzaje podatków - Ogół podatków funkcjonujących w państwie w określonym czasie tworzy system podatkowy. Mnogość i różnorodność stosowanych współcześnie podatków wymaga dokonania klasyfikacji ich ogółu przy uwzględnieniu różnych kryteriów. Z punktu widzenia jedności podmiotu opodatkowania wyróżnia się podatki bezpośrednie i podatki pośrednie. Rodzaj przedmiotu opodatkowania jest podstawą podziału podatków na podatki dochodowe, podatki od obrotu i konsumpcji (podatek VAT) oraz podatki majątkowe. W zależności od organu pobierającego podatki można je podzielić na podatki centralne i podatki lokalne. W zależności od sposobu opodatkowania dochodów pochodzących z różnych źródeł rozróżnia się podatek globalny i podatek cedularny.
Polityka fiskalna (polityka budżetowa) to ogół decyzji rządu dotyczących wydatków i podatków. Jest częścią polityki finansowej państwa. Podstawowymi zadaniami polityki fiskalnej są:
1) redystrybucja dochodów - wtórny podział dochodów społeczeństwa dokonujący się za pośrednictwem budżetu państwa. Przebiega wielopłaszczyznowo i polega na obciążeniu działalności gospodarczej oraz dochodów wszystkich podmiotów gospodarczych różnymi rodzajami podatków i opłat, stanowiących dochód budżetu państwa. Stają się one źródłem finansowania dochodów tych grup społecznych, które nie uzyskują ich z udostępniania czynników wytwórczych (emeryci, bezrobotni i in.), oraz wytwarzania dóbr i usług publicznych, tj. tych, które są przekazywane społeczeństwu nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, np. bezpłatna służba zdrowia, administracja publiczna, obronność
2) stabilizacja gospodarki - wykorzystywanie dochodów i wydatków budżetu państwa do pobudzania lub hamowania aktywności gospodarki odpowiednio do potrzeb wynikających z przebiegu cyklu gospodarczego.
Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna może mieć charakter ekspansywny - państwo poprzez zwiększenie własnych wydatków, obniżenie kwot płaconych podatków lub jedno i drugie równocześnie pobudza niedostateczny popyt globalny, co wpływa na uaktywnienie procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego, albo restrykcyjny - nadmierny popyt globalny jest ograniczany przez zmniejszenie wydatków budżetowych, podwyższenie podatków lub obydwa te instrumenty.
W wykorzystaniu aktywnej polityki fiskalnej pojawiają się pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy. Podstawową częścią składową polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, określająca cele poboru podatków oraz sposoby ich realizacji.
Budżetem państwa nazywamy zapis planu wydatków, a także sposobów ich finansowania: określonej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa.
Budżet państwa opisuje, jakie dobra i usługi państwo chce kupić w nadchodzącym roku. Jakich chce dokonać płatności transferowych i jak chce za to zapłacić. Zwykle rząd planuje sfinansowanie większości wydatków wpływami podatkowymi. Gdy wydatki przekroczą wielkość wpływów podatkowych, występuje deficyt budżetowy. Gdy wpływy podatkowe przewyższają wydatki, pojawia się nadwyżka budżetowa. Stosując oznaczenia: G -dla wydatków państwa na dobra i usługi, NT - dla podatków netto, czyli podatków minus płatności transferowe, mamy:
Deficyt budżetowy państwa = G - NT
Deficyt budżetu jest równy całkowitym wydatkom państwa minus całkowite wpływy z podatków albo - inaczej - zakupom dóbr i usług przez państwo minus podatki netto.Przy niskim poziomie dochodu budżet wykazuje deficyt; przy wysokim dochodzie budżet ma nadwyżkę.
Stan budżetu jest więc określony przez trzy wielkości: stopę podatkową, wydatki państwowe i dochód. Przy danej stopie podatkowej wzrost wydatków państwowych spowoduje zwiększenie dochodu zapewniającego równowagę i wzrost wpływów podatkowych.
Deficyt sam w sobie nie jest dobra miarą charakteru polityki fiskalnej państwa. Deficyt może się zmieniać z powodów, które mają niewiele wspólnego z polityką fiskalną. Nawet wtedy, gdy wydatki państwa i stopa podatkowa pozostają niezmienione, dochód narodowy może się obniżyć w wyniku spadku popytu inwestycyjnego. To z kolei spowoduje zmniejszenie wpływów podatkowych netto i wzrost deficytu budżetowego. Państwo ma mniejsze wpływy z podatków i musi finansować wyższe płatności transferowe, np. z tytułu zasiłków dla bezrobotnych. Przy danym poziomie wydatków państwa i danej stopie podatkowej należy oczekiwać, że budżet będzie wykazywał większy deficyt w czasie recesji, gdy dochód jest niski, niż w fazie ożywienia , gdy dochód jest wysoki.
Automatyczne stabilizatory (tzn. mechanizmy w gospodarce, które zmniejszają podatność PNB na szoki), działają wprawdzie zawsze, jednak rządy podejmują też aktywną (inaczej dyskrecjonalną) politykę fiskalną. Wpływając na zmiany poziomu wydatków lub stopy podatkowej, polityka ta oddziałuje stabilizująco na popyt globalny i przybliża gospodarkę do stanu pełnego zatrudnienia. Jeżeli rząd uważa, że inne składniki globalnego popytu osiągnęły nienormalnie niski poziom, może stymulować popyt poprzez obniżanie podatków, zwiększanie wydatków lub jedno i drugie. W odwrotnej sytuacji, gdy inne składniki popytu globalnego są wyjątkowo duże, rząd albo podnosi podatki, albo zmniejsza wydatki.

15. WYDATKI BUDŻETOWE A WZROST Dochody państwa z podatków rżąc przeznacza na realizację celów polityki gospodarczej. A zatem dochody te przyjmują postać wydatków i wracają do gospodarki w formie świadczeń publicznych koniecznych i pożytecznych. Wydatki państwa stanowią znaczna część zagregowanego popytu. W ten sposób zachowują one możliwość oddziaływania na niego i w pewnym stopniu kształtowania go zgodnie z przyjętą polityką makroekonomiczną. Wzrost wydatków państwa powoduje wzrost całkowitej wielkości produkcji, ale i również stóp procentowych. Jest to wynikiem niedostosowania realnej podaży pieniądza do nowego, zwiększonego poziomu całkowitej wielkości produkcji w gospodarce.
Mnożnik zrównoważonego budżetu -MZB to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji.
Automatyczny stabilizator -AT Jest to taki mechanizm w gospodarce, który zmniejsza podatność PN B na szoki. Szokami nazywamy tu takie zdarzenia, Jak np. wzrost cen ropy lub wojna. Szoki mogą zmienić autonomiczne składniki łącznego popytu i przesunąć krzywą popytu globalnego. Ważnymi automatycznymi stabilizatorami są: podatek dochodowy, podatek od wartości dodanej ( VAT), zasiłek dla bezrobotnych, a dochody państwa z podatku dochodowego i VAT się zmniejszają. W konsekwencji stopa podatkowa netto Jest dostatecznie wysoka, aby znacznie osłabić działanie mnożnika. Oznacza to, że określone przesunięcie krzywej popytu globalnego będzie miało mniejszy wpływ na poziom równowagi dochodu i produkcji.
Automatyczne stabilizatory działają automatycznie, co oznacza, że nikt nie musi decydować i ich uruchomieniu. Zmniejszając podatność gospodarki na wstrząsy, automatyczne stabilizatory sprawiają, że produkcja nie spadnie do katastrofalnie niskiego poziomu.

16. ROLA HANDLU ZAGRANICZNEGO WE WZROŚCIE GOSPODARCZYM.
WZROST GOSPODARCZY-proces stałego ilościowego powiększania wielkości produkcji oraz zmiany stosowanej technologii.
Handel zagraniczny oddziałuje w istotny sposób na życie gospodarcze każdego kraju, przy czym stopień tego oddziaływania jest różny w różnych krajach. Zależy to przede wszystkim od stopnia zaangażowania danego kraju w międzynarod. podziale pracy. Handel zagraniczny wpływa na procesy wzrostu gospodarczego wielokierunkowo. Teoretycznie wyróżnia się dwie podstawowe funkcje handlu zagranicznego, choć w praktyce często występują one jednocześnie:
funkcję zasobotwórczą, polegającą na pomnażaniu zasobów czynników rozwojowych,
funkcję efektywnościową, polegającą na zwiększaniu efektywności stosowanych zasobów.
FUNKCJA ZASOBOTWÓRCZA- Handel zagraniczny wpływa zarówno na globalne rozmiary produktu krajowego brutto, jak i na wartość jego poszczególnych składników, produkcji, inwestycji, akumulacji i konsumpcji. Zależność między handlem zagranicznym a wzrostem gospodarczym można przedstawić korzystając z modelu Kaleckiego. Zgodnie z tym modelem stopa wzrostu gospodarczego jest iloczynem współczynnika efektywności inwestycji i stopy inwestycji.
W gospodarce zamkniętej realizowane inwestycje nie mogą przekraczać rozmiarów akumulacji wewnętrznej, natomiast w gospodarce otwartej, jeśli istnieje nadwyżka importu nad eksportem, na inwestycje można przeznaczyć wyższą kwotę środków finansowych, dzięki czemu tempo wzrostu gospodarczego może być wyższe. Rola handlu zagranicznego w zakresie inwestycji może się przejawiać w formie efektu rzeczowego, polegającego na tym, że poprzez import środków produkcji następuje zaspokojenie popytu na nie w kraju, który tych środków w ogóle nie wytwarza lub wytwarza w niedostatecznej ilości. Oddziałując na stopę inwestycji i pośrednio na tempo wzrostu gospodarczego, handel zagraniczny spełnia funkcję zasobotwórczą.
FUNKCJA EFEKTYWNOŚCIOWA - Jednocześnie jednak import może spełniać funkcję efektywnościową, jeśli dostarcza środków produkcji o wyższej jakości niż wytwarzane w kraju, co pozwala na podniesienie efektywności produkcji. Efektywnościowa rola eksportu polega przede wszystkim na uzyskiwaniu korzyści ze specjalizacji.
Handel zagraniczny pozwala bowiem na:
wykorzystanie przewagi danego kraju zarówno pod względem kosztów absolutnych, jak i względnych, co umożliwia zwiększenie łącznej produkcji i w konsekwencji konsumpcji,
zwiększenie rozmiarów produkcji (korzyści skali), co wpływa na obniżenie jednostkowych kosztów produkcji,
koncentrację środków na wybranych dziedzinach, co przyczynia się do rozwijania badań naukowych i szybszego wprowadzania postępu technicznego,
rozszerzanie asortymentu towarów, służących zaspokojeniu potrzeb konsumentów,
zaostrzenie konkurencji dla rodzimych producentów, co zmusza ich do obniżania kosztów produkcji i szerszego wprowadzania postępu technicznego.
Znaczenie handlu zagranicznego dla wzrostu gospodarczego danego kraju zależeć będzie od posiadanych zasobów i przyjętej koncepcji rozwoju. Handel zagraniczny może spełniać jedynie ograniczoną rolę, określaną jako pasywną - import uzupełnia tylko w niezbędnym zakresie produkcję krajową, a eksport umożliwia sprzedaż nadwyżek i dostarcza środków finansowych na import. Gospodarkę tego typu określa się jako gospodarkę zamkniętą. Dynamika i struktura takiej gospodarki określana jest przede wszystkim przez czynniki wewnętrzne. Włączenie się w międzynarodowy
zagraniczny podział pracy, a więc spełnianie przez handel zagraniczny funkcji aktywnej i realizowanie funkcji efektywnościowej cechuje tzw. gospodarki otwarte. W gospodarce otwartej dynamikę i strukturę rozwoju gospodarczego w dużym stopniu, oprócz czynników wewnętrznych, określają czynniki zewnętrzne. Optymalną, tzn. adekwatną do struktury zagregowanego popytu krajowego, strukturę produktu krajowego brutto można współcześnie uzyskać jedynie przy dobrze rozwiniętym handlu.

17. RYNEK FINANSOWY - FUNKCJE I STRUKTURA - Rynek finansowy jest specyficznym układem w systemie gospodarczym każdego kraju. Na rynku finansowym wytwarzane są produkty finansowe i usługi finansowe Podstawowym aktywem na rynku finansowym jest pieniądz. Pieniądz pozwala nam tworzyć różnego rodzaju produkty finansowe - mają one charakter wtórny. Pieniądz ma cenę, którą musimy ponieść żeby uzyskać środki finansowe do dyspozycji. Ryn. finans. jest miejscem gdzie tworzone są kapitały pieniężne jest elementem każdego systemu gospodarczego Umożliwia on przepływ kapitałów pieniężnych, dlatego jest siłą stymulującą aktywność gospodarczą a w konsekwencji rozwój gospodarczy. Ryn. finans. to mechanizm zetknięcia się popytu i podaży zasobów pieniężnych. Tworzy go zespół instytucji i mechanizmów ekonomicznych, umożliwiających dokonanie transakcji kupna i sprzedaży kapitałów pieniężnych.
struktura ryn. finans.: ryn. pieniężny ryn. kapitałowy, ryn. walutowy.
Rynek pieniężny dokonuje się na nim krótkoterminowych operacji równoważących popyt z podażą kapitału pożyczkowego o krótkich terminach płatności (do l roku). Oznacza to, że rynek pieniężny dostarcza środków na finansowanie bieżącej działalności banków i przedsiębiorstw. Chroni on podmioty przed niewypłacalnością. Rozwinięty rynek pieniężny obejmuje rynek pierwotny i rynek wtórny. Formy operacji na rynku pieniężnym to przede wszystkim krótkoterminowe kredyty, krótkoterminowe operacie papierami wartościowymi takimi jak bony skarbowe, bony pieniężne, weksle, akcepty bankowe. Podstawowa, rolę na rynku pieniężnym spełnia Bank Centralny, który jest kredytodawcą ostatniej instancji (kredyt redyskontowy, lombardowy oraz operacje otwartego rynku). Za pomocą tych instrumentów BC wpływa na wielkość podaży pieniądza i cenę kredytu. BC stabilizuje wartość pieniądza walczy z inflacją.
Rynek kapitałowy umożliwia gromadzenie środków dla operacji długoterminowych (długoterminowe lokaty w bankach i pap. wart.). Rynek kapitałowy umożliwia firmom emitującym pap. wart. zdobywanie środków pieniężnych na zamierzoną działalność, a nabywanie pap. wart. stwarza możliwość korzystnej lokaty w dłuższym okresie. Do podstawowych zadań banków i instytucji finansowych na rynku kapitałowym należy pośredniczenie w przepływach nadwyżek zasobów pieniężnych od dysponujących nimi podmiotów do innych, które odczuwają ich brak.
Rynek walutowy rynek na którym przedmiotem transakcji są waluty. Uczestnikami rynku walutowego są: banki centralne, banki komercyjne, inne instytucje finansowe (fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne) oraz - w mniejszym stopniu -osoby fizyczne.
Transakcje walutowe mogą być związane z: ingerencja państwa na rynku walutowym w celu ograniczenia wahań kursu waluty krajowej (transakcje międzybankowe), zakupem lub sprzedażą walut obcych przez klientów pozabankowych (przedsiębiorstwa, osoby fizyczne) w celu przeprowadzenia transakcji z zagranica, sfinansowania wyjazdów, ulokowania oszczędności (np. w warunkach inflacji waluty krajowej) itp., prowadzeniem rachunków depozytowych przedsiębiorstw lub osób fizycznych (banki komercyjne) mogą też mieć charakter transakcji wykorzystujących różnice kursowe dla osiągnięcia zysku lub przeciwnie - zabezpieczenia przed stratami wynikającymi z tych różnic (wyspecjalizowane banki-dealerzy, fundusze inwestycyjne i emerytalne).
Rynek walutowy obejmuje transakcje dokonujące się na giełdach oraz - w większości - na rynku poza giełdowym. Głównymi walutami rynku walutowego SA: dolar amerykański, marka niemiecka, funt szterling, jen japoński, frank francuski, frank szwajcarski i dolar kanadyjski. Największe międzynarodowe rynki walutowe znajdują się w: Nowym Jorku, Londynie, Frankfurcie nad Menem, Zurychu, Tokio, Hongkongu i Singapurze.

I8.POLITYKA PIENIĘŻNA-ROLA SYSTEMU BANKOWEGO.
Cześć ekonomicznej polityki państwa obejmująca decyzje dotyczące kształtowania podaży pieniądza, w celu dostosowania jej do potrzeb gospodarki, ponieważ podaż pieniądza uzależniona jest od jego emisji oraz od wartości udzielonych przez banki komercyjne kredytów, sterowanie nią polega na utrzymywaniu określonego, możliwie stabilnego tempa emisji pieniądza oraz regulowaniu aktywności kredytowej banków komercyjnych. Instrumentami polityki pieniężnej są:
1) stopa procentowa kredytu refinansowego, tj. kredytu zaciąganego przez banki komercyjne w banku centralnym Jej podwyższenie powoduje wzrost stóp oprocentowania kredytów w bankach komercyjnych, ograniczenie wartości udzielanych przez nie kredytów i zmniejszenie podaży pieniądza. Obniżenie stopy kredytu refinansowego powoduje skutki odwrotne
2) stopa rezerw obowiązkowych, wyrażająca minimalne relacje wartości rezerw gotówkowych banków komercyjnych do wartości depozytów. Jej podwyższenie przez bank centralny zmniejsza możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, a zatem ogranicza podaż pieniądza, obrażenie tej stopy powiększa podaż pieniądza.
3) stopa rezerw specjalnych, określająca procentowo cześć depozytów, która banki komercyjne obowiązkowo musza przekazać do banku centralnego jako rezerwę specjalną. Skutki jej zmian są identyczne jak w przypadku stopy rezerw obowiązkowych
4) operacje otwartego rynku. Polityka pieniężna może mieć charakter ekspansywny (łagodny) - państwo, wykorzystując wymienione instrumenty, zwiększa podaż pieniądza w celu pobudzenia popytu globalnego, wzrostu dochodu narodowego i zatrudnienia (powstaje tu jednak realna groźba inflacji), albo restrykcyjny (twardy) - państwo ogranicza podaż pieniądza, dążąc do zmniejszenia nadmiernego popytu i związanego z tym wzrostu cen (ten typ polityki pieniężnej wykorzystywany jest w walce z inflacja) Realizując określone cele polityki ekonomicznej, państwo posługuje się zazwyczaj odpowiednią kombinacją polityki pieniężnej i polityki fiskalnej.

19. PROBLEM RÓWNOWAŻENIA GOSPODARKI.
Stan gospodarki, w którym zachowana jest równowaga globalnego popytu i globalnej podaży na wszystkich rynkach, dóbr i usług oraz czynników wytwórczych (równowaga rynkowa ), a także w wymianie z zagranicą. Inaczej - jest to równoczesne występowanie równowagi wewnętrznej < > i równowagi zewnętrznej
Osiągniecie i utrzymanie równowagi ekonomicznej jest bardzo trudne, z uwagi na ogromna liczbę czynników, które oddziałują na popyt i podaż na każdym z rynków, wytracając je stale z ukształtowanego stanu równowagi. Równowagę ekonomiczna rozpatrywać należy długookresowo, jako pewną tendencją, model, do którego zmierza gospodarka w wyniku działania mechanizmu rynkowego i ekonomicznej polityki państwa Równowaga wewnętrzna stan gospodarki, w którym globalny popyt na produkty krajowe, zarówno ze strony odbiorców krajowych, jak i zagranicznych, równy jest rozmiarom produkcji zapewniającej pełne zatrudnienie (produkcji potencjalnej). Wszystkie zasoby czynników wytwórczych (pracy, ziemi i kapitału ), których właściciele akceptują ukształtowane na ich rynkach ceny (płace , ceny ziemi lub poziom renty gruntowej, stopy procentowe) są wykorzystane, a wytworzone przy ich udziale produkty znajdują nabywców skłonnych zapłacie za nie ceny, jakie ukształtowały się na ich rynkach Warunkiem równowagi wewnętrznej jest wiec równoczesne zrównoważenie wszystkich rynków: dóbr i usług, finansowego, pracy i ziemi. Równowaga wewnętrzna kształtuje się w wyniku
działania mechanizmu rynkowego, wspomaganego lub korygowanego przez politykę fiskalną i politykę pieniężna. państwa (równowaga rynkowa , równowaga finansowa, równowaga na rynku pracy) Równowaga zewnętrzna, stan wymiany danego kraju z zagranica, w którym saldo obrotów bieżących bilansu płatniczego wynosi zero. Gospodarka znajduje się w równowadze zewnętrznej, gdy suma wartości eksportu dóbr i usług oraz wpływów z, tytułu własności (a także pracy) obywateli danego kraju za granica równa jest sumie wartości importu dóbr i usług oraz wypływu pieniądza z tytułu własności pracy) cudzoziemców w danym kraju
W warunkach równowagi zewnętrznej nie występuje presja na zmiany stanu rezerw dewizowych państwa ani trwale przepływy na rachunku obrotów kapitałowych bilansu płatniczego Każda gospodarka wykazuje w długich okresach dążenie do równowagi zewnętrznej, w krótkich okresach saldo obrotów bieżących jest najczęściej na przemian dodatnie lub ujemne Długookresowa równowaga zewnętrzna kształtuje się pod wpływem działania mechanizmu rynkowego, które może być wspomagane lub korygowane przez politykę handlową państwa.



20. BEZROBOCIE
Rodzaje:
♠ Przejściowe - występuje na skutek zmiany struktury popytu, co powoduje zachwianie równowag cząstkowych na poszczególne produkty i wymaga korekt. W jednych zwiększa się zatrudnienie a w innych zmniejsza się. Te wahania w popycie i podaży wywołuje przeniesienie się ludzi z jednego miejsca pracy do innego. To bezrobocie nie powoduje zwiększanie się bezrobocia - są to ludzie szukający pracy. Związane jest z przywracaniem równowag cząstkowych na poszczególne produkty, co wiąże się ze zmianą miejsca przy i przekwalifikowaniem się.
♠ Cykliczne - wynika ze spadku koniunktury i ogólnej aktywności gospodarczej. Obniżenie aktywności gospodarczej spowoduje zmniejszanie wydatków ludności, spowoduje konieczność obniżenia produkcji (depresje) - redukcje zatrudnienia. Część załogi zastaje zwolniona. Później ludzie są zatrudniani ponownie.
♠ Strukturalne - wynika z trwałego niedostosowania produkcji do popytu. Kraj może wytwarzać produkty niepotrzebne, natomiast nie wytwarza potrzebnych. Ludzie tracą pracę i nie mogą jej później znaleźć. Niedostosowanie struktury zatrudnienia do struktury popytu na dobra i usługi może wynikać też z trwałego niedorozwoju regionów (w jednym trwałe bezrobocie, a w drugim go brak), nie posiadanie przez osoby uczące pracować stosownych kwalifikacji.
♠ Ukryte - dotyczy ludzi, którzy nie zostali objęci statystyką, np. bezrobocie ukryte na wsi. Ludzie, którzy nie rejestrują się jako bezrobotni - to oznacza, że znaleźli pracę, a faktycznie jej nie mają; statystyka ich nie obejmuje. Ludzie pracujący w innych zawodach niż posiadają kwalifikacje.
♠ Chroniczne - długotrwałe lub stałe, bezrobotny pozostaje bez pracy więcej niż 12 miesięcy. Dotyczy ludzi starszych, chorych lub bez kwalifikacji.
♠ Klasyczne - wywołane rozmyślnym utrzymaniem płacy powyżej poziomu płacy równowagi na skutek np. działań związków zawodowych.
♠ Ogólne - spowodowane brakiem popytu. Istnieje wtedy, gdy całkowite wydatki w gospodarce są znacznie mniejsze od tych, które wystarczyłyby, aby zakupić wszystkie dobra i usługi wyprodukowane przy pełnym zatrudnieniu siły roboczej.
♠ Dobrowolne - bezrobotny nie chce podjąć pracy uważając ją za mało atrakcyjną. Występują wtedy, gdy: a) oferowane płace nie są wyraźnie wyższe od zasiłku dla bezrobotnego; b) oferowana praca wiąże się z warunkami szkodliwymi dla zdrowia, mała płaca; c)część osób ma zapewnione utrzymanie w rodzinie, ale zgłasza się po zasiłek, który jest formą dodatkowego dochodu.
♠ Przymusowe - bezrobotny akceptuje oferty pracy, mimo to nie może znaleźć zatrudnienia.
♠ Sezonowe - wiąże się z sezonowym popytem na pracę. Występuje w miejscowościach rekreacyjnych, w budownictwie, w rolnictwie i przemyśle spożywczo - przetwórczym.
♠ Utajone - przerosty zatrudnienia w przedsiębiorstwie, które występuje w rolnictwie, zbyt wiele ludzi pracuje wykonując określoną pracę.
Stopa bezrobocia
Naturalna stopa bezrobocia - minimalny procent siły roboczej, która nie znajduje zatrudnienia z powodów strukturalnych gospodarki i na skutek przechodzenia z jednego miejsca pracy do drugiego. Minimalny procent bezrobocia strukturalnego i frykcyjnego, który zawsze istnieje 4 - 6 %. Jeżeli bezrobocie jest większe od stopy naturalnej tzn., że występuje pełne zatrudnienie. Stopa bezrobocia: jest to procentowo określony stosunek siły roboczej nie mogącej znaleźć pracy do osób zdolnych do podjęcia pracy. ( Stopa bezrobocia - wszyscy pracujący + bezrobotni). Stopa bezrobocia - stosunek liczby ludzi zatrudnionych uznanych za bezrobotnych, do liczby ludzi uznanych za wchodzących w skład siły roboczej wyrażony w procentach.
Liczba zatrudnionych
Stopa bezrobocia = ----------
Zasoby siły roboczej
Zasoby siły roboczej - składają się ze wszystkich osób w wieku 16 lat i więcej, które są skłonne i zdolne do pracy i które są liczone jako bezrobotne, albo jako zatrudnione.