Gryzonie - opis wybranych gryzoni

Gryzonie to rząd niewielkich ssaków obejmujący 29 rodzin, cechujący się posiadaniem po 1 parze dłutowatych, stale rosnących siekaczy w szczękach górnej i dolnej. Zamieszkują wszystkie kontynenty. Największym przedstawicielem gryzoni jest kapibara zamieszkująca gęsto zarośnięte obszary leśne w pobliżu zbiorników wodnych we wschodniej części Ameryki Południowej. Długość ciała owego gryzonia dochodzi nawet do 130 cm., wysokość ok.50 cm, ciężar ciała do 50 kg. Tułów kapibary jest ociężały, masywny.Kończyny krótkie, zakończone 4 połączonymi błoną pławną palcami ułatwiającymi pływanie i nurkowanie.Żywi się roślinami, poluje w dzień i w nocy. Ssak ten stanowi przedmiot polowań dla cenionego mięsa, a także dla tłuszczu podskórnego, który zawiera znaczną ilość jodu wykorzystywanego do celów leczniczych.

Przedstawiciele gryzoni posiadają rozmaite przystosowania umożliwiające im bytowanie w różnych środowiskach, np.gatunki żyjące na drzewach posiadają długi puszysty ogon oraz ostre pazurki, np.wiewiórki. Wiewiórka pospolita buduje często kilka gniazd położonych koło siebie zimą nie zapada w sen jest jednak mało aktywna. Jesienią gromadzi zapasy pod korzeniami drzew, w dziuplach lub ptasich gniazdach. Innym przystosowaniem mogą być również fałdy skórne zwiększające powierzchnię ciała podczas lotu ślizgowego u polatuchy czy taguana. Gryzonie te potrafią wykonywać skoki lotem ślizgowym na długość 60 m. Żyją wkoronach drzew żerują nocą. żywią się roślinami, jajami ptaków, nie pogardzą także owadami czy drobnym ptactwem.

Gatunki ziemnowodne mają błony między palcami np., nutria, bóbr, co jest przystosowaniem do pływania. Bóbr europejski ma spłaszczony ogon pokryty łuskami, jest aktywny głównie o zmierzchu. Na płynących rzekach i odpływach jezior buduje tamy z gałęzi i pni drzew, które ścina zębami, uszczelnia mułem, gliną oraz roślinnością. Podnosi w ten sposób poziom wody, dzięki czemu wejście do wybudowanej przy brzegu jamy jest zawsze pod wodą, nawet podczas suszy. Na lądzie bobry poruszają się niezgrabnie, w wodzie szybko i zwinnie. Zyją parami, w razie zagrożenia ostrzegają się wzajemnie uderzając silnie ogonami o lustro wody. Niegdyś bóbr był obiektem polowań dla sadła, mięsa, cennego futra oraz dla tzw. stroju bobrowego, wydzieliny gruczołów leżących w sąsiedztwie narządów płciowych, cenionego w medycynie ludowej. Obecnie bóbr podlega ochronie gatunkowej.

Kolejny gryzoń żyjący w wodzie to nutria, wyglądem przypominająca szczura. Posiada długie wąsy zatokowe, ogon nagi pokryty łuskami. Kopie nory na brzegach rzek, świetnie pływa, może przebywać pod wodą do 5 min. Posiada gruczoły w okolicach pyska, których wydzieliną naciera sierść chroniąc ją przed wilgocią. Jest popularnym zwierzęciem futerkowym, wyhodowano liczne odmiany barwne.
Piżmak posiada gęste futerko o brunatnej barwie, ogon lekko spłaszczony bocznie prawie nagi, palce tylnych kończyn u pizmaków posiadają kępki włosów po bokach co ułatwia im poruszanie się w wodzie. Samice posiadają na brzuchu gruczoł, wydzielający w okresie rui substancję o zapachu piżma. W wielu rejonach Polski piżmak często bywa tępiony ze względu na szkody jakich dokonuje kopiąc nory w wałach przeciwpowodziowych. Jest zwierzęciem łownym z okresem ochronnym.

GRYZONIE NAZIEMNE
Świstak zamieszkuje Alpy i Tatry. Żyje w koloniach liczących po kilkanaście osobników. Kopie głębokie nory (nawet do kilkunastu metrów głębokości) służące do przeżycia snu zimowego dla całej kolonii.
System nor jest także miejscem schronienia w czasie zagrożenia. W czasie snu zimowego temperatura ciała spada do 4 st. C, a częstotliwość oddechów wynosi 2-3/min. Żywi się roślinnością, podczas żerowania kolonii jeden zwierzak obserwuje okolicę stojąc na tylnych kończynach i w czasie niebezpieczeństwa wykonuje głośny świst po czym cała gromada świstaków ucieka do nory. Stwierdzono, że zarówno świstaki jaki kozice żyjące w górach reagują na sygnały alarmowe innego gatunku.

W XIX wieku populacja świstaków uległa gwałtownemu zmniejszeniu wskutek polowań i odłowów dla sadła i futerka. W Polsce Świstak był pierwszym zwierzątkiem objętym ochroną gatunkową w 1869r.
Szynszyla mała żyje w Andach. Hodowana dla miękkiego, puszystego futerka. Na wolności praktycznie nie występuje, wytępiona, gatunek ginący, objęty ochroną przepisami Konwencji Waszynktońskiej. Gatunkiem spokrewnionym jest szynszyla duża o czarnym ubarwieniu sierści. Mysz domowa zamieszkuje całą kulę ziemską - tam gdzie są ludzie. Tryb życia głównie nocny, wszystkożerna,żyje w koloniach, jest szkodnikiem wszelkiego rodzaju, roznosicielem licznych chorób (w tym wścieklizny). W licznych odmianach hodowlana w cekach laboratoryjnych i działań naukowych. Można wyróżnić również mysz zaroślową i mysz leśną.

Szczur wędrowny - długość ciała do 30 cm., ogona ok. 20cm. ciężar-550g. Pierwotnie zamieszkiwał Azję Północno-Wschodnią, skąd przypuszczalnie w 17 i 18w. rozprzestrzenił się po całym świecie. Występuje w osiedlach ludzkich - wszystkożerny. Szczur zamieszkuje przeważnie kanały ściekowe. Buduje nory w miejscach, gdzie nie może znaleźć kryjówek. Wygrywa nawet dziury w betonowych posadzkach. Potrafi atakować zwierzęta hodowlane, jest nośnikiem wielu chorób. Zwalczany jako groźny szkodnik. Wyróżniamy również szczura śniadego oraz wielkoszczura, który wyglądem przypomina szczura wędrownego, z tym że jest większy (dł.ciała-45cm., a ogona 46cm.) Posiada jak chomik torby policzkowe. Jest obiektem polowań dla pysznego mięska.

Świnka morska - naturalnie występuje w Brazylii oraz w Peru. Obecnie hodowana jako zwierze laboratoryjne oraz hobby.Gryzonie te pochodzą od dzikiej formy zwanej aperą. Obecnie wyhodowano różne odmiany tych zwierzaków.

Nornica ruda - występuje w lasach i zaroślach Eurazji. Jest ona szkodnikiem upraw leśnych. Zabijana dla ślicznego futerka. Mieszkańcy tundry o puszystej sierści i owłosionych stopach to lemingi.
Co 4 lata część nadmiernie rozmnożonych lemingów wyrusza w dalekie wędrówki, podczas których większość osobników ginie. Wyróżniamy lemingi śnieżne, które jako jedyne gryzonie posiadają białe futro.