ruchy narodowo wyzwolencze na ziemiach polskich

RUCH NARODOWO WYZWOLEŃCZY NA ZIEMIACH POLSKICH





Ruch narodowo-wyzwoleńczy to masowe i powszechne dżenie danej narodowoci do uzyskania suwerennego, niepodległego bytu państwowego wolnego od wpływów obcych państw. Obejmuje wszystkie grupy społeczne, które charakteryzuje ta sama tożsamoc narodowa . Wyraża się w oporze zbrojnym przeciwko wrogowi. Przeciwstwia się ingerencji w najwyższe stanowiska władzy oraz politykę wewnętrzn państwa przez obce kraje.

Pocztki ideologii walk narodowo-wyzwoleńczych można zoobserwować bezporednio po okresie panowania Augusta II. Za jego rzdów kraj został wewnetrznie rozbity, wyczerpany wojn zbiedniały i pozostawiony bez rodków na odbudowę.Było to wynikiem realizacji planów Augusta II który dzył do ustanowienia monarchi absolutnej. Wraz z carem i elektorem brandemburskim snuł projekty rozbioru Rzeczypospolitej.

Narastajca ingerencja Rosji i Saksoni doprowadziła w 1733r. do elekcji Stanisława Augusta przy niewielkim poparciu szlachty, pozbawiajc tytułu króla Stanisława Leszczyńskiego. W zaistnaiłej sytuacji w Dzikowie została zawizana konfederacja . W kraju wybuchła wojana domowa, szlachta zawizała się w konfederacja popierajcych obu kandydatów. Zwolennicy Piasta zostali pokonani przez wojska rosyjskie. W konsekwencji sejm uznał elektora saskiego za króla polski. Po raz pierwszy w historii Rzeczpospolitej doszło do narzucenia sił osoby władcy. Zdarzenie to stanowiło ogromne zagrożenie dla niepodległoci państwa, które dostało się pod obc protekcje. Była to wiec walka w obronie suwerennoci kraju.

Kolejny etap walki zmierzajcej do uwolnienia się od wpływów na wewnętrzne sprawy Polski można zaobserwować przy okazji zawizania się konfederacji barskej 29 luteg1768r, której przewodniczyli Józef Pułaski i Michał Krasiński. Sytuacja ta była zwizana z niezadowoleniem szlachty z powodu coraz mocniejszego ingerowania Rosji w politykę naszego kraju.Objeł wszystkie warstwy szlacheckie , uczestniczyli w niej zarówno mieszczanie jak i chłopi w obronie "wiary i wolnoci". Z bezporedni przyczyn konfederacji wiże się uchwalenie tzw praw kardynalnych przez izby, które zostały sterroryzowane przez Rosję.Wszystkie konstytucje na przełomie 1767/68 zostały obięte gwarancjami Katarzyny II. Społecznoć polska podjęła walkę przeciwko kształtowaniu prawa przez obce mocarstwo. Czteroletnie walki przyniosły konfederatom przeważnie klęski ale były także sukcesy m.innymi obrona Częstochowy, Tyńca, Lanckorony.

W 1772 roku wojska państw ociennych przekroczyły granice polski. Rosja widzc niemożnoć opanowania własnymi siłami Rzeczypospolitej zgodziła się na I rozbiór Polski. Dnia 5 VIII 1779 r.

została podpisana w Petersburgu konwencja rozbiorowa między Rosj Austri i Prusami.

Konfederacja barska mimo niepowodzenia odegrała bardzo istotn role. Stanowiła kontynuacje rozwoju ideii ruchów narodowo-wyzwoleńczych które szczególnie rozwineły się w póniejszych okresach. Uwiadomiła Polakom ich wspólne cele dla których warto wspólnie walczyć.

I rozbiór Polski, który był konsekwencj konfederacji barskiej, oznaczał całkowite podporzadkowanie kraju przez państwa ocienne. Rozpoczł się czas w którym to społeczeństwo polskie zaczęło dojrzewać do wielkiej wspólnej akcji zbrojnej przeciwko obcym najedcom. Do takiej akcji doszło zaraz po II rozbiorze. Cały naród widział przyszłego wodza w osobie Tadeusza Kociuszki , który na wzór amerykański chciał prowadzić wojne o charakterze ludowym. Jego celem było powołanie wszystkich warstw społecznych pod broń. Zaczęto przygotowania do powstania, które ujawniło ogromne zaangażowanie narodu do uzyskania własnego niepodległego państwa. Sejm Grodzieńskim w1793 ratyfikował II rozbiór i pogarszał sytuacje Polski. Mocniej niż do tej pory została ona uzależniona od swoich zaborców. W tej sytuacji coraz wiekszego uniezależniania zawizały się organizacje spiskowe. Dusz spisku byli dawni kuniczanie: Jan Dembowski, Jerzy Meier, gen Józef Zajczek, Kazimierz Konopka.

Projekt carski zapowiadał redukcje wojska. Przeciwstawiajc się temu gen. Madaliński wraz ze swym oddziałem przybył do Krakowa. Władze rosyjskie zdekonspirowały częć organizacji spiskowej. W tej sytuacji Kociuszko był zmuszony przyspieszyć powstanie.24 III 1794 r. ogłoszono akt powstańczy na rynku krakowskim który zapowiadał " uwolnienie Polski od obcego żołnierza i przywrócenie całoci jej granic" pod hasłem "Wolnoć-Całoc-Niepodległoć". Hasła te miały charakter ludowy. Swiadczyły o dżeniu przywódców do wywołania akcji o charakterze narodowowyzwoleńczym. Powstanie objęło wszystkie grupy społeczne.

4IV starły się wojska Kociuszki z wojskami rosyjskimi Pod Racławicami odnoszc sukces. W bitwie wsławiły sie oddziały chłopów -kosynierów. Powstanie zaczęło obejmować coraz wiecej terenów kraju, do powstania przyłczyły się oddziały z Lubelszczyzny, Wołynia. Powstanie ogarneło także Litwe i Ukraine.17 IV wybuchło powstanie w Warszawie, którym dowodził Jan Kiliński.Warszawa znalazła sie w rękach powstańców.7 V Kosćiuszko wydał uniwersał Połaniecki -akt regulujcy ekonomiczna i prawn sytuacj włocian. Miało to na celu utrzmanie zapału do walki chłopów. 6 VI Kociuszko poniósł klęskę pod Szczekocinami a Kraków zastał zajety. Wojska rosyjskie zdusiły jednak powstanie na Litwie i Ukrainie. 10 X w bitwie pod Maciejowicami Kociuszko poniósł klęskę. Powstanie upadło.

Powstanie Kociuszkowskie dało państwom zaborczym jeszcze jeden pretekst do zlikwidowania resztek państwa polskiego.Znamienn cech tego powstania było to, że obok haseł niepodległociowych pojawiły się kwestie społeczne.Powstańcy wyszli z założenia, że aby Polska mogła odzyskać niepodległoć musi byc podjęta walka nie tylko o wolnoć polityczn, ale także o zmianę stosunków społecznych.

Pierwsze dżenia Polaków do stworzenia własnego kraju w III zaborze wiże sie z militarnymi sukcesami Napoleona Bonaparte we Włoszech. Jan Henryk Dbrowski w styczniu 1797 podpisał umowę z Administracj Generaln Lombardii w sprawie powołania Legionów Polskich. Żołnierze walczacy przy boku Napoleona mieli nadzieje, że z jego pomoc odzyskaj swoje państwo. Legiony miały demokratyczny charakter. Polacy z różnych warstw społecznych zetknęli sie z ide równoci. W legionach wyszkolono kadre oficersk i wzmocniono postawy patryiotyczne żołnierzy. Pierwsz próbe odbudowy niepodległego kraju było utworzenie Księstwa Warszawskiego w !807 przez Napoleona. Mimo 6 letniego istnienia miało ono bardzo duże znaczenie dla narodu. Umacniało sens walki Polaków o swoja ojczyznę.

Powstanie listopadowe było akcj zbrojn przeciwko Rosji.Na wybuch powstania listopadowego złożyły sie dwie grupy przyczyn.Pierwsza z nich to wydarzenai całego piętnastolecia istnienia Królestwa -zawiedzone nadzieje na pełna niepodległoć, nie wywizanie się Aleksandra I z obietnic powiększenia Królestwa, o dawne ziemie polskie, oraz łamanie konstytucji. Druga grupa przyczyn była zwizana z pogarszajc się sytuacja gospodarcza. U poczatku powstania leżał ruch spiskowy w Szkole Podchorżych Piechoty kierowany przez Piotra Wysockiego. Spiskowcy chcieli jedynie wywołać powstanie bez wyrażnego programu politycznego. Wybuch powstania zopocztkowała noc listopadowa z 29 na 30 XI 1830r. która nie przyniosła znaczcych sukcesów. Dyktatorem powstania został Józef Chłopicki. Powstańcy stoczyli pomylna walke pod Stoczkiem i Olszynk gdzie pokazali wole walki i ogromny patriotyzm.Bitwy pod Warem, Dęmbem Wielki i Iganiami przyniosły dotkliwa porażke. Sejm ogłosił powstanie za narodowe.W lutym 1831 roku wojska rosyjskie wkroczyły do Królestwa.Car uznał powstanie za pretekst likwidacji autonomi.

Po upadku powstania kilka tysięcy jego uczestników udała sie na emigrację przemierzajc cał Europe.Emigranci reprezentowali wszystkie warstwy polskiego społeczeństwa.Rózne stawały się ich pogldy na szanse powstania i dalsz walke o niepodległoć.Doprowadziło to do powstania licznych obozów politycznych. Pocztkowo dwóch,demokratycznego na którego czele stał Joachim Lelewel i konserwatywnego którym kierował Adam Czartoryski.Póżniej obozy te uległy dalszym rozłamom.

Kolejnym zrywem który miał być nadziej do zrzucenia obcego jażma było wywołanie powstania krakowskiego z nocy 21 na 22 lutego1846 r.Głownym celem twórców powstania było zjednoczenie całego społeczeństwa. Przywódc został Ludwik Mierosławski.22 lutego utworzył się Rzd Narodowy, który ogłosił swój manifest. Zawierał on postanowienia w kwestii chłopskiej które bardzo pozytwnie odebrał zainteresowana strona. Przyczyniło się do licznego udziału chłopów w powstaniu.Powstanie ożywiło sie po przybyciu Edwarda Dembowskiego . Został on sekretarzem dyktatora którym ogłosił sie Tyssowski. Dembowski starał sie przekształcić powstanie w rewolucje społeczn.Gdy Dembowski zginł od salwy austryjackiej powstanie zaczeło chylić sie ku upadkowi.Znaczenie powstania było duże. Była to pierwsza "rewolucja socjalna" łczca program niepodległociowy z radykalizmem społecznym.

Powstanie krakowskie było wstempem do rewolucji Europejskiej- Wiosny Ludów Rewolucje te likwidowały przeżytki feudalizmu , jednoczenie były to pierwsze wystpienia robotników przeciw burżuazji. Dżyły do zaprowadzenia praw wyborczych i wolnoci obywatelskich.. Podstawow jednak przyczyn było dżenie do narodowej niepodległoci i walka z obc tyrani. Obaliła ona pozostałoci feudalizmu, zacieniła więzy pomiedzy zaborami oraz umocniła wiadomoć narodow.

Duch narodu nigdy nie zrezygnował z walki o swoja suwerennoć. Za wszelk cenę po upadku jednego powstania dżono do wywołania kolejnego. Aby uniemożliwić wybuch powstania zarzdzono przymusowy pobór do wojska. W tej sytuacji zarzdzono natychmiastowe rozpoczęcie działań zbrojnych w Królestwie, które przypadło na noc 22 na 23 stycznia 1863 r. Stoczono ponad 1200 potyczek kttóre zreguły kończyły się niepowodzeniem powstańców.Mimo to powstanie ogarniało coraz większe tereny. Powstanie zaczęli Czerwoni którzy stali się organizatorami władz centralnych, po kilku tygodniach walk do powstania przyłaczyli się Biali, którzy w maju zdobyli decydujce wpływy w Rzadzie Narodowym.W okolicznociach zmożonego tłumienia powstania obwołano dyktatorem Romualda Traugutta. Mimo tego posunięcia powstanie upadło.Powstanie styczniowe było najwiekszym w XIXw zrywem narodowym pod wzgledem liczby uczestników, zasiegu oraz czasu trwania.Większoć Polaków nie zrezygnowała z dalszej walki.. Pomimo ogromu strat powstanie styczniowe było pocztkiem tworzenia nowożytnego, wiadomego społeczeństwa polskiego.

Przełom wieku XVIII i XIX stanowił dla Polaków dramatyczn walke o zachowanie swojej tożsamoci narodowej. Uwiadomił poszczególnym warstwom społecznym przynależnoć do jednego organizmu państwowego a przedewszystkim wyznaczył wspólny cel jakim jest zachowanie niepodległoci.Szereg nie powodzeń nie zmusił naszych rodaków do poddania się obcemu terrorowi. Naród z każdym niepowodzeniem umacniał się i czerpał nauke do podejmowania dalszej walki.

Okres ten pokazał co może zdziałać wzajemne porozumienie i bezkrytyczna chęc życia we własnej ojczynie.