Zagrożenia bezpieczeństwa związane z występowaniem patologii społecznej. Alkoholizm.

Patologia społeczna.
Patologia społeczna to zjawiska społeczne związane z zachowaniem się jednostek lub grup społecznych oraz funkcjonowania instytucji społecznych, pozostające w sprzeczności z wartościami i zasadami akceptowanymi przez społeczeństwo. Terminu patologia społeczna używa się również dla określenia nauki zajmującej się socjologicznym badaniem przyczyn i zwalczaniem patologicznych zjawisk społecznych. Rozróżnia się patologie społeczną indywidualną, gdy nosicielami i przekaźnikami negatywnych cech i zachowań są jednostki, oraz patologię życia zorganizowanego, gdy człowiek jest głównym przedmiotem ujemnych oddziaływań struktur społeczeństwa, stosunków międzyludzkich. Do najważniejszych zjawisk patologii społecznej zalicza się: przestępczość, pijaństwo i alkoholizm, narkomanię, prostytucję, patologię rodziny (m.in. sieroctwo, rozwody) oraz patologię struktur organizacyjnych. (np. kliki, nepotyzm, niekompetencję, niejasny podział obowiązków i odpowiedzialności między komórkami organizacyjnymi). Ja w mojej pracy pragnę skupić się na alkoholizmie, który jest według mnie jednym z największych problemów społecznych dzisiejszego świata.

Alkoholizm w statystykach.
Alkoholizm jest główną plagą społeczną w Polsce. Około 4,5 miliona osób nadużywa alkoholu, w tym około 600-900 tysięcy jest uzależnionych i wymaga leczenia. Najwyższe spożycie notowano w latach 1979-1980, kiedy na jednego statystycznego mieszkańca wypadało 8,5 l 100% alkoholu. W późniejszych latach nastąpił spadek do poziomu 6,5-6,8 l, jednak równocześnie oceniano, że prawdziwe spożycie alkoholu może być wyższe o 30%, a alkohole te pochodzą z nielegalnej produkcji. W latach 90. spożycie zaczęło znowu wzrastać i ocenia się, że wynosi ono obecnie ok. 10 l 100% alkoholu na 1 mieszkańca. Wprawdzie spadła produkcja nielegalnego alkoholu, jednak do kraju dostaje się wiele różnych alkoholi sprowadzanych nielegalnie i nie objętych oficjalną statystyką.
Ponad 70% wypijanego w kraju alkoholu to wódka. Ponieważ spożycie rozkłada się nierównomiernie, oblicza się, że 2/3 całości alkoholu wypija ok. 6-8-milionowa grupa mężczyzn w wieku produkcyjnym. Praktycznie jest to większość zatrudnionych, a obecnie również bezrobotnych. Rośnie także liczba uzależnionych kobiet. Jeszcze przed kilku laty nie przekraczały one liczby 3% wśród wszystkich alkoholików, obecnie mówi się o 8-10%, przy czym u kobiet do uzależnienia dochodzi szybciej i w młodszym wieku. Pozytywnym zjawiskiem jest zwiększenie się liczby abstynentów, zwłaszcza wśród młodzieży.

Wpływ alkoholu na organizm. Alkoholizm przewlekły. Psychozy alkoholowe.
Alkohol jest jedną z najpowszechniej stosowanych trucizn ośrodkowego układu nerwowego. Badania kliniczne i anatomopatologiczne wykazuje, że układ pokarmowy alkoholika, jego wątroba, narządy krążenia, nerki, a przede wszystkim ośrodkowy układ nerwowy, ulegają zmianom. Upośledzenie czynności tych narządów zwiększa się w miarę trwania nałogu i ustrój ulega daleko idącemu wyniszczeniu. Pozorny dobry wygląd alkoholika często zwodzi jego samego i rodzinę. Zmiany w układzie nerwowym mają swoje podłoże w uszkodzeniu komórek nerwowych mózgu, rdzenia kręgowego i pni nerwów obwodowych.
Jednorazowe użycie napojów wysoko procentowych wywołuje różne skutki, zależnie od ilości napoju alkoholowego, zawartości alkoholu, indywidualnej podatności organizmu oraz szeregu innych czynników, takich jak głód, ogólny stan ustroju. Przy wypiciu większej dawki stwierdza się stan upojenia alkoholowego. Początkowo zjawia się wzmożone samopoczucie, euforia, słabną hamulce korowe. Tok mowy, układ zdań ulega zaburzeniom i pojawiają się niedorzeczne sformułowania. Jeszcze głębsze upojenie rozpoznaje się po zaburzeniach orientacji, chwiejnym chodzie, nieopanowanych ruchach i nieartykułowanej mowie. Dalsze pogłębienie prowadzi nawet do groźnego dla życia stanu śpiączki. Zwykle jednak w okresie dezorientacji alkoholik zapada w sen, z którego budzi się z poczuciem ogólnego rozbicia, z objawami nieżytu żołądka i jelit, bólami głowy, czyli z przysłowiowym kacem. Ponieważ alkohol stanowi w tym przypadku silny bodziec, chwilowa poprawa stanu ogólnego i samopoczucia skłania alkoholika do ponownego spożycia wódki. W ten sposób wytwarza się odruch warunkowy, który z trudnością tylko ulega wygasaniu.
Częste używanie alkoholu wywołuje alkoholizm przewlekły. Cechuje się on zaburzeniami psychicznymi, jak powierzchowną, płytką oceną, zaburzeniami uwagi łatwym męczeniem się i pewnymi zaburzeniami pamięci. Zaznaczają się zmiany charakteru: chory staje się brutalny, bezwzględny i łatwo pobudliwy. W miarę rozwoju choroby zmiany te pogłębiają się i mówi się o psychodegradacji alkoholika.
Alkohol może wywołać psychozy, które często uaktywniają się po kilku latach trwania alkoholizmu przewlekłego. Do najczęstszych i najważniejszych z nich zaliczamy majaczenie drżące (delirium tremens), halucynozę i paranoję alkoholową, psychozę Korsakowa, obłęd zazdrości (zespół Otella), padaczkę alkoholową. Rzadsze to: upojenie na tle patologicznym, depresja alkoholowa, stany głębokiego otępienia.
Leczenie alkoholizmu.
Leczenie alkoholizmu składa się z następujących kolejno faz:
I. Przerwania picia i odtrucie organizmu z alkoholu. (kilka dni)
II. Wzmacnianie organizmu i leczenie uszkodzonych narządów: układu nerwowego, wątroby, serca, nerek itd. (kilka do kilkunastu tygodni)
III. Wychowanie w życiu trzeźwym, przyzwyczajanie się do normalnego życia, bez alkoholu. Praca, najlepiej fizyczna. (kilka miesięcy)
Leczenie jest tym skuteczniejsze im wcześniej je się zaczyna oraz gdy alkoholik rozumie potrzebę leczenia i wykazuje chęć współpracy z lekarzem. Choremu można pomóc w opanowaniu nałogu, ale nie można wyleczyć go tak, by mógł on potem pić umiarkowanie. Jeden kieliszek może wyzwolić u wyleczonego nawrót do nałogu. Dlatego alkoholik po leczeniu musi zachować abstynencję przez całe życie.
Leczenie ambulatoryjne przewlekłego alkoholizmu prowadzi się w poradniach przeciwalkoholowych, w szpitalach psychiatrycznych (na oddziałach dla alkoholików) lub zakładach dla alkoholików. W leczeniu ambulatoryjnym używany jest lek antikol, który „uczula” pacjenta na alkohol. Antikol jest całkowicie nieszkodliwy bez alkoholu. Jednak wypicie nawet małej „kolejki’ wywołuje zatrucie, przejawiające się przykrymi objawami, takimi jak silne zaczerwienienie twarzy, bóle głowy, nudności. Antikol ma więc na celu odstraszenie chorego od picia.
Innymi środkami, używanymi w lecznictwie zamkniętym, są apomorfina i emetyna. Wstrzykniecie apomorfiny pod skórę wywołuje wymioty, a jeżeli poda się jakiś napój alkoholowy, wytwarza się w organizmie alkoholika związek warunkowy między spożyciem alkoholu i wymiotami (jak wydzielanie śliny podczas spożywania potraw), tak że po kuracji samo spożycie alkoholu (już bez wstrzyknięcia leku) odruchowo wywołuje wymioty. Ten sposób chroni pijaka od spożywania alkoholu, oczywiście do czasu aż odruch powoli zaniknie.
Psychoterapia, a zwłaszcza psychoterapia grupowa jest najważniejszą metodą leczenia alkoholików. Nie różni się ona od żadnej innej psychoterapii i ma na celu pomóc pacjentowi uświadomić sobie przyczyny nałogu i rozwiązywać własne trudności.

Zwalczanie alkoholizmu.
W walce z alkoholizmem duże znaczenie ma właściwe ustosunkowanie się całego społeczeństwa do tego zagadnienia. Człowiek pijany nie budzi w większości społeczeństwa odrazy, ani zdziwienia, spotyka się z niemal powszechną pobłażliwością, a niekiedy nawet sympatią. Przepisy i zarządzenia przeciwalkoholowe nie mogą być skuteczne bez dokonania zasadniczej zmiany w stosunku społeczeństwa do alkoholizmu. Prasa, literatura i film muszą stanąć do walki z tym problemem. Cała służba zdrowia musi wziąć udział w tej akcji.
W roku 1956 Sejm uchwalił pierwszą ustawę przeciw alkoholową, po czym trzy lata później ją uzupełnił, co było poważnym osiągnięciem w walce z alkoholizmem. Wprowadziła ona ograniczenia w sprzedaży napojów alkoholowych, oraz przymusowe leczenie alkoholików w poradniach, szpitalach i zakładach. Do walki z alkoholizmem przystąpiły także organizacje społeczne. Powstał Główny Społeczny Komitet Przeciwalkoholowy z siedzibą w Warszawie, komitety w poszczególnych województwach i miastach.

Fizyczne i psychiczne skutki nadużywania alkoholu.
Alkoholizm prowadzi do zmian fizycznych takich jak uszkodzenia narządów miąższowych, przewodu pokarmowego, serca oraz psychicznych, np. zaburzeń zachowania, utraty krytycyzmu, obniżenia uczuciowości wyższej, występowania stanów depresyjnych, prób samobójczych, agresji, w końcowym stanie - do zespołu otępiennego.
Jako substancja odżywcza, alkohol podobnie jak czysty tłuszcz czy cukier dostarcza jedynie kalorii, co może prowadzić do otyłości. Nie jest jednak pełnowartościowym pożywieniem, bowiem nie zawiera żadnych ważnych witamin, minerałów ani aminokwasów (białek), co może spowodować niedożywienie.
Długotrwałe picie alkoholu uszkadza wątrobę powodując jej powiększenie i otłuszczenie (zwyrodnienie otłuszczeniowe). Prowadzi to często do zaniku wątroby i marskości.
W wyniku długotrwałego nadmiernego picia alkoholu może dojść do zaburzeni o charakterze neuropatycznym lub do delirium tremens Wczesne objawy zmian neuropatycznych polegają na mrowieniu, drętwieniu piekących bólach i osłabieniu kończyn. Delirium tremens (majaczenie drżące, zwane też białą gorączką) jest często spotykaną ostrą psychozą alkoholową, o której wspominałam już wcześniej. Ten stan charakteryzują ha1ucynacje, silne drgawki, utrata zdolności do snu i skrajne wyczerpanie fizyczne. W drastycznych przypadkach u osób wyjątkowo długo nadużywających alkoholu może dojść do trwałego uszkodzenia mózgu i nieodwracalnych zaburzeń psychicznych wymagających dożywotniego pobytu w szpita1u psychiatrycznym.

Społeczne znaczenie alkoholizmu.
Alkohol wywiera działanie na każdego pijącego, zwłaszcza zaś na człowieka w okresie rozwoju i wzrostu. Alkoholizm powoduje wiele cierpień psychicznych i fizycznych, a tym samym przyczynia się do wzrostu śmiertelności i obniżenia zdrowotności społecznej. W rodzinach alkoholików częściej niż w innych rodzą się dzieci z padaczką i niedorozwojem umysłowym.
Nadużywanie alkoholu obniża zdolność do pracy, a tym samym wartość oraz poziom produkcji. Alkoholik wskutek niedbalstwa i nieostrożności doprowadza do nieszczęśliwych wypadków, niszczenia materiału i narzędzi zakładu pracy. Wzrost agresywności wywołanej przez alkohol uniemożliwia każdą pracę w grupie, powodując konflikty i zaczepki. Chorzy często opuszczają zajęcia, zwiększają absencję.
Wypadki komunikacyjne na drogach publicznych spowodowane są w większości przypadków przez alkohol. Co rusz pijani ludzie siadają za kierownicę i nie mogąc realistycznie myśleć powodują częste wypadki drogowe. Nierzadkie potrącenia pieszych, w tym wielu dzieci, zawdzięczamy właśnie pijanym kierowcom.
Alkoholik potrzebuje pieniędzy na wódkę i zdobywa je sprzedając po kryjomu sprzęty, ubrania swoje i rodziny. W późniejszym okresie dopuszcza się nawet oszustw, kradzieży, przestępstw. Wyczyny chuligańskie, zakłócenia spokoju publicznego, bójki najczęściej spowodowane są nadużywaniem alkoholu.
Degradacja psychiczna na tle alkoholizmu prowadzi do zaniku poczucia etycznego i moralnego, co odbija się na rodzinie alkoholika. Większość z nich to źli mężowie i ojcowie. Często wywołują awantury, znęcają się fizycznie i psychicznie nad żoną i dziećmi, deprawują własne potomstwo. Młodociany przestępcy to w dużej mierze dzieci rodziców alkoholików. Alkoholik naraża siebie i innych na duże szkody zdrowotne, moralne, rujnuje majątek osobisty i społeczny.

Podsumowanie.
Rozpowszechnienie napojów alkoholowych i złe obyczaje sprowadziły jedną z największych klęsk społecznych w skali światowej – alkoholizm. Olbrzymie straty, jakie powoduje on w życiu gospodarczym, społecznym i rodzinnym, porównywalne ze stratami wojennymi, są przede wszystkim skutkiem alkoholowych zaburzeń psychicznych i ofiary alkoholizmu stanowią poważną część pacjentów w opiece psychiatrycznej, zwłaszcza otwartej.
Alkoholizm przynosi wielkie straty zdrowotne. Niszczy on układ pokarmowy, wątrobę, narządy krążenia, nerki, a przede wszystkim ośrodkowy układ nerwowy. Prowadzi do psychodegradacji alkoholika. Bardzo poważne są także następstwa społeczne. Alkoholizm powoduje zazwyczaj rozbicie rodziny, rozluźnienie więzów społecznych i zawodowych, zmniejszenie dyscypliny pracy, obniżenie jakości. Jest jednym z głównych czynników w rozwoju przestępczości. Znaczna część wypadków komunikacyjnych i zawodowych związana jest z używaniem alkoholu.
Krótko mówiąc, alkoholizm jest społeczną plagą, z którą na pewno jeszcze długo będziemy walczyć. Jak długo, to zależy tylko od nas samych, od naszego ustosunkowania do chorych, podejmowanych działań w walce z tym zwyrodnieniem. Jedno jest pewne, nie możemy być obojętni na to, co dzieje się wokół nas, na cierpiące rodziny, na nieszczęsne ofiary wypadków spowodowanych przez nadużycia alkoholu. Musimy walczyć z tą chorobą, dopóki jej nie pokonamy.




Bibliografia:
R. Hutner „Pielęgniarstwo specjalistyczne” wyd. PZWL
J. Jaroszyński, Z. Jaroszewski, S. Leder „Choroby psychiczne i opieka psychiatryczna” wyd. PZWL
Encyklopedia Multimedialna PWN
Multimedialna Encyklopedia Popularna
Internet