Ubezpieczenia w handlu zagranicznym

17.09.04

Historia ubezpieczeń

Ubezpieczenia wykształciły się w związku z żeglugą. Kolebką ubezpieczeń jest transport morski. Najstarsza umowa pochodzi z XIV wieku. Początkowo wykształcały się we włoskich miastach. Pierwsze ubezpieczenia majątkowe dotyczyły statków i ładunków ale również ubezpieczenia osobowe są związane z handlem drogą morską. Pierwszymi ubezpieczeniami osobowymi były ubezpieczenia żeglarzy. Stopniowo ubezpieczenia się rozwijały. Na przełomie XVIII i XIX wieku powstały nowe metody kalkulacji składek ubezpieczeniowych. Powstały nowe rodzaje ubezpieczeń np. ubezpieczenia ogniowe. Stopniowo dochodzi do powstania rynku ubezpieczeń.

Kilka cech, które charakteryzują powstawanie takiego rynku:

1. Wykształca się zawodowy i komercyjny ubezpieczycie. Powstają zakłady ubezpieczeń jako zakłady ubezpieczeń wzajemnych lub spółki akcyjne.
2. Powstają nowe rodzaje grupy ubezpieczeń. Np. ubezpieczenia od następstw niebezpiecznych wypadków, kredytowe, od szkód wodociągowych inne w zależności od zgłaszanego popytu.
3. Nawiązywanie współpracy między zakładami ubezpieczeń. Powstaje od kilku do kilkuset zakładów ubezpieczeniowych, które wzajemnie ze sobą współpracują.

Wzrasta popyt na usługi ubezpieczeniowe i dochodzi do konkurencji między zakładami ubezpieczeń. Od połowy XIX wieku do chwili obecnej mówimy o ubezpieczeniach współczesnych.

Cechy rynku współczesnych ubezpieczeń:

- państwo wpływa na działalność ubezpieczeń (interwencjonizm państwa)
- duże powiązania między zakładami ubezpieczeń (koncentracja ubezpieczeń)
- rozwija się reasekuracja
- rozwój polityki lokacyjnej zakładów ubezpieczeń (polityka inwestycyjna)
-rozwój nowych grup ubezpieczeń

Cel zawierania umowy ubezpieczenia:

Każdy podmiot gospodarczy działa w warunkach niepewności. Niepewność- np. polityka rządu, wzrost inflacji. Niepewność dotyczy niepewności wystąpienia zdarzeń losowych. Przed wystąpieniem tych zdarzeń losowych możemy próbować się zabezpieczyć na dwa sposoby:
- możemy indywidualnie gromadzić środki na pokrycie strat wynikających z takich zdarzeń losowych
- możemy przenieść ciężar tych strat finansowych na ubezpieczyciela zawierając umowę ubezpieczeniowa.

Ubezpieczenie – jest usługą, której głównym zadaniem jest łagodzenie lub likwidowanie w pełni negatywnych skutków zdarzeń losowych poprzez rozłożenie ciężaru tego łagodzenia na wiele jednostek, którym takie zdarzenia zagrażają. W ramach umowy ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku. Ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

O ubezpieczeniach mówimy w ujęciu:
- mikroekonomicznym- ujęcie to opisuje ubezpieczenia jako środek wyrównania strat dla przedsiębiorstw
- makroekonomicznym- ujęcie to odnosi się do całej gospodarki. Ubezpieczenia zapewniają w miarę stabilny wzrost i rozwój gospodarczy.

Funkcje ubezpieczeń:

- podstawową funkcją to ochrona ubezpieczeniowa. Polega ona na dostarczeniu środków finansowych potrzebnych do wyrównania zakłóceń procesach produkcyjnych. Środki finansowe są nam potrzebne do odtworzenia zniszczonych składników majątku trwałego. Potrzebne są podmiotowi finansowemu do pokrycia strat osobowych.
- funkcja społeczna
- funkcja finansowa

Ryzyko – jest to możliwość zaistnienia zdarzeń niezależnych od podmiotów gospodarczych, których nie jest on w stanie dokładnie przewidzieć i nie jest im w stanie w pełni zapobiec. Ubezpieczenia są związane z różnymi rodzajami ryzyk

Kryteria ryzyk:

1. Ze względu na charakter strat
- ryzyka finansowe- dają się wycenić
- ryzyka niefinansowe- nie dają się wycenić finansowo

2. Ze względu na czas
- ryzyka statyczne- niezależne od czasu np. żywioły
- ryzyka dynamiczne- SA pochodną zmian ekonomicznych, technicznych, technologicznych

3. Ze względu na konsekwencje wystąpienia ryzyka
-ryzyka czyste- zrealizowanie takiego ryzyka powoduje stratę, a nie zrealizowanie nie przynosi korzyści
- ryzyko spekulatywne- zrealizowanie takiego ryzyka uzasadnia oczekiwanie zysku lub straty a nie zrealizowanie to brak zysku lub brak straty np. ryzyko inwestycyjne

4. Źródło i masowość ryzyka
- ryzyko fundamentalne- są ryzykami bezosobowymi. Mają wpływ na dużą liczbę jednostek. Źródłem takich ryzyk są przyczyny społeczne czy polityczne
- ryzyko partykularne- polegają na zagrożeniu indywidualnych interesów. Źródła tkwią w prowadzonej działalności gospodarczej

5. Przedmiot ubezpieczenia
-ubezpieczenie majątkowe
-ubezpieczenie osobowe



Cechy zdarzeń losowych, które określamy jako ryzyko:

1. Charakteryzują się one niezależnością od woli jednostek. Te zdarzenie nie są spowodowane umyślnym działaniem lub zaniechaniem działania.
2. Charakteryzują się nadzwyczajnością. Mogą wystąpić ale nie muszą się zrealizować.
3. Statystyczna prawidłowość. Możemy określić prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń.
4. Nosowość, nie możemy wskazać na konkretne podmioty, które ulegną zdarzeniom.
5. Masowość, określają nam zdarzenia losowe.

Cechy powodujące ubezpieczalność ryzyka:

-powtarzalność
-definiowalność
-mierzalność
-losowość
-brak szkód katastroficznych

Podstawowe zasady ubezpieczeniowe:

Ubezpieczenie jest usługą i jest też przedmiotem wymiany handlowej. Usługodawcami są zakłady ubezpieczeń. Usługa ubezpieczeniowa należy do grupy usług finansowych jest jednocześnie niematerialna. Czyli świadczenie takiej usługi polega na zagwarantowaniu wypłaty określonej sumy ubezpieczenia. W razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego dokładnie określonego w umowie.

Główne zasady ubezpieczeniowe:
Maja ścisły związek z funkcjami ubezpieczeń.

1. Zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej – zasada ta postuluje zapewnienie ubezpieczonym takiego poziomu wyrównania strat losowych jaki w danych warunkach możliwy jest do osiągnięcia.
2. Zasada realności ochrony ubezpieczeniowej – polega na tym, że ubezpieczający może być pewny tego, że strata losowa zostanie wyrównana przez zakład ubezpieczeń granicach ubezpieczenia. Na zasadę realności składają się gwarancje prawne, otrzymane odszkodowanie w określonej wysokości. Ta zasada stanowi wymóg bez którego ubezpieczenia nie może istnieć.
3. Zasada powszechności ochrony ubezpieczeniowej – powstaje ona aby poza ochroną ubezpieczeniową nie pozostał żaden podmiot lub przedmiot, którego objęcie ochroną ubezpieczeniowa może być uzasadnione.

Koasekuracja – podział ryzyka między zakładami ubezpieczeń. Różne formy współpracują. Tzw. spółubezpieczanie. Polega na ubezpieczaniu jednego ryzyka w wielu zakładach ubezpieczeń. W umowie ubezpieczenie po stronie przyjmującego ryzyko występuje co najmniej dwa zakłady ubezpieczeń. Każdy z tych zakładów ściślej określonej części przyjmuje ryzyko do ubezpieczenia. Jest to podziała ryzyka w poziomie. Jest to umowa, która łączy ubezpieczającego z kilkoma zakładami ubezpieczeń.



Rodzaje koasekuracji:

- zewnętrzna- polega na podpisywaniu umów oddzielnie z każdym zakładem ubezpieczeń dla określonej części ryzyka
- wewnętrzna- polega na wyznaczeniu tzw. koasekuratora prowadzącego. Pobiera on składkę i zarządza umową ubezpieczenia
- cicha- kiedy ubezpieczony nie ma żadnych informacji, podział ryzyk między zakładami ubezpieczeń
- solidarna- kiedy wszystkie zakłady ubezpieczeń odpowiadają za roszczenia solidarnie. Ten kto wypłacił odszkodowanie ma prawo regresu w stosunku do innych zakładów ubezpieczeń.

Reasekuracja – polega na wtórnym dalszym ryzyku między zakładami ubezpieczeń na podstawie umowy zawartej między nimi.

Na podstawie tej umowy jeden zakład ubezpieczen nazywamy cedentem, odstępuje część lub całość ryzyka innemu zakładowi ubezpieczeń nazywanemu reasekuratorem. Przekazana zostaje część składki w zamian za to reasekurator zgadza się ponieść część świadczenia wypłaconemu ubezpieczonemu.

Rozróżniamy reasekuracje:

-bierną, która polega na odstępowaniu ryzyk
-czynną, która polega na przyjmowaniu ryzyk do ubezpieczenia
-zagraniczna, polega na przenoszeniu ryzyk między zakładami z różnych krajów. Jest handlem zagranicznym
-zagraniczna –bierna jest określana jako niewidzialny import, a czynna jako niewidzialny eksport

Raz oddane ryzyko może być dalej przenoszone na kolejne zakłady ubezpieczeń. Takie postępowanie nazywamy retrocesją.

4 przyczyny wzrostu zagrożeń skali międzynarodowej:

1. Nie mamy wpływu lub mamy ograniczony wpływ na warunki wymiany w skali międzynarodowej
2. Mamy utrudnione możliwości szybkiego dostosowania się do zmian na rynkach międzynarodowych
3. Mamy trudności w dostosowaniu do metod pracy na innych rynkach
4. Musimy angażować większe wartości majątkowe w obrocie międzynarodowym

W skali międzynarodowej występują 3 główne rodzaje ryzyk:

-polityczne – będzie związane z zawieszeniem lub anulowaniem transakcji z przyczyn politycznych (wojna, akty terroryzmu). To ryzyko może być związane z konfiskata mienia przez państwo. Może również wynikać z urzędowych decyzji dotyczących kursów walutowych. Może wynikać z wprowadzenia ograniczeń po zawarciu transakcji.

-handlowe – będzie ono związane z rynkiem i wtedy mówimy o ryzyku rynkowym lub związane z transakcją i wtedy mówimy o rynku transakcyjnym. Ryzyko rynkowe jest powodowane przez różne zagrożenia. Najważniejsze z tych zagrożeń to ryzyko zbytu. Polega ono na trudności sprzedaży towaru w związku z sytuacją rynkową.

-cenowe – polega na możliwości zmiany ceny towaru między zawarciem transakcji a wykonaniem transakcji. Jedna strona na tym traci. Ryzyko kursowe polega na zmianie kursu waluty.

-transakcyjne – dotyczy konkretnego kontraktu (umowy). Ograniczamy ryzyko transakcyjne poprzez dokładne ułożenie warunków umowy w fazie negocjacji. Formułujemy prawidłowo klauzulę dotyczącą odpowiedzialności za nie wykonanie kontraktu.
Klauzula siły wyższej, kary umowne

Klauzule dotyczące zmian umowy w razie zajścia okoliczności znacząco wpływających na umowę. Będą to klauzule umożliwiające renegocjacje w przypadku zmiany na niekorzyść jednej strony umowy. Prawidłowo musimy określić klauzule dotyczącą prawa rządzącego kontraktem.
Klauzula arbitrażowa

Wysokość ryzyka kontraktowego zależy od wartości umowy. Ale trzeba pamiętać o konieczności poniesienia dodatkowych kosztów w przypadku złego wykonania lub nie wykonania kontraktu.

-towarowe – polega na zagrożeniu utratą lub uszkodzeniem towaru również na zmianie jego ilości zagrożeń jakości. Na konieczności poniesienia wydatków związanych zagrożeń powstawaniem strat towarowych. Zagrożenia dotyczą również transportu towaru.

Kilka zagrożeń związanych z ryzykiem transakcyjnym:

-podstawowe zagrożenia dotyczące wyboru partnera (wypłacalność, pozycja na rynku, obroty, opinie o firmie)
-ryzyko w kooperacji i obrocie licencyjnym. Mniejsze zagrożenie jest w kooperacji bo cały czas współpracujemy, chcemy być wiarygodnym wobec partnera
-ryzyko wyboru kanałów dystrybucji. Wybrany pośrednik może przekazywać dane konkurencji. Może źle eksponować towar (źle sprzedać).

Zagrożenie związane ze zmianą jakości (towar się zepsuje, może nie odpowiadać wzorcom, nie spełnia norm technicznych). Szczególnie duże ryzyko jest w przypadku małych firm, które nie stosują przy produkcji nowoczesnych technologii. Z ryzykiem jakościowym jest związane również ryzyko dotyczące opakowaniom. Odpowiedzialność ponosi wytwórca towaru. W kontrakcie ustalamy klauzule dotyczące znakowania opakowania, sposobu kontroli jakości, przenoszenia, przepakowywania towaru.

Ryzyko transportowe w handlu zagranicznym ma specyficzny wymiar. W czasie wymiany towar jest przekazywany na duże odległości a jednocześnie dochodzi do przeniesienia ryzyka ze sprzedającego na nabywcę. Moment określenia ryzyka musi być bardzo wyraźnie określony w kontrakcie.




Sposoby ograniczenia ryzyka w obrocie międzynarodowym:

-całkowite eliminowanie ryzyka nie jest możliwe ale każdy podmiot gospodarczy powinien zastosować wszelkie dostępne środki i metody żeby ograniczyć ryzyko

Metody prewencyjne – polegają one na nie dopuszczeniu do realizacji negatywnych zdarzeń. Działania polegają m.in. na właściwym rozpoznaniu partnera. Na prawidłowym sprecyzowaniu klauzul kontraktowych. Na zabezpieczeniu odpowiedniej kontroli jakości i zapewnieniu prawidłowego odbioru towarów. Zabezpieczeniu zapłaty czyli zastosowaniu takich form płatności, które zagwarantują prawidłowy przebieg transakcji.

Metody kompensacyjne – polegają one na tworzeniu rezerw przeznaczonych na pokrycie szkód.

Trzy podstawowe formy tworzenia rezerw:

1. samo ubezpieczanie – polega na tym, że zagrożonym ryzykiem podmiot samodzielnie gromadzi środki na pokrycie strat. Zasadniczą wadą jest zamrożenie środków finansowych także trudności w określeniu wysokości środków.
2. forma budżetowa – ma ona mały zasięg w zastosowaniu w gospodarce rynkowej. Stosuje się taka formę przy pokrywaniu szkód katastroficznych. Takie szkody mają duży wymiar społeczny.
3. ubezpieczenie – jest one określane jako wyższa forma organizacji rezerw finansowych. Ubezpieczenie mają dwa zasadnicze cechy: które odgrywają szczególną rolę w dziedzinie handlu zagranicznego. zagranicznego wyniku specjalizacji w danej dziedzinie a także dzięki badaniom statystycznym zakład ubezpieczeń może z dużą dokładnością określić jaka będzie wysokość środków potrzebnych na pokrycie strat. Ubezpieczającym zostaję w ekonomicznym sensie poprzez zawarcie ubezpieczenia i zapłatę składki zwolniony z ryzyka.

Transakcje hedgingowe – są to transakcje polegające na jednoczesnym z transakcją rzeczywistą zawarciu transakcji terminowej. Wyróżniamy dwa rodzaje takich transakcji:

-hedging sprzedażowy – zabezpiecza nas przed spadkiem ceny
-hedging zakupowy – zabezpiecza nas przed wzrostem ceny

Oprócz hedgingu możemy stosować porozumienia kontraktowe. Będą to np. gwarancje na czas użytkowania, porozumienie dotyczące przekazywania towarów, fachowego serwisu, poręczenia.

15.10.2004


Wśród metod ograniczenia możemy wyróżnić:

-metoda współponoszenia ryzyka – współodpowiedzialność partnerów jest ustalana w umowie
-podział ryzyk przez segmentacje np. wysyłanie ładunku na kilku statkach, wysyłanie ładunku w kilku partiach czy różnymi środkami transportu
-kompensacja ryzyka – polega na takim prowadzeniu działalności gospodarczej żeby możliwości poniesienia straty towarzyszyła możliwości otrzymania zysku w takiej samej wysokości
-metoda represyjna (tłumiąca) – polega ona na odsprzedaży uszkodzonego towaru za obniżona cenę

Związek umowy ubezpieczenia a kontrahentami w handlu zagranicznym

Kontrakt w handlu zagranicznym – musi mieć formę pisemną. Występuje w formie jednodokumentowej lub wielodokumentowej.

-kontrakty jednodokumentowe jest to umowa w postaci jednego aktu prawnego. Wszystkie warunki są negocjowane a później umieszczone w umowie.
-kontrakt wielodokumentowy jest to kontrakt składający się z kolejno występujących po sobie dokumentów: oferta, zamówienie, przyjęcie zamówienia. Zawarcie takiego kontraktu następuje w momencie ustalenia wszystkich warunków związanych z umową i przyjęcie zamówienia przez eksportera.

W każdym kontrakcie ustalane są wymagane dokumenty wiązane z realizacją kontraktu. Te dokumenty to: faktura, dokumenty przewozowe, dokumenty dotyczące składania inaczej dokumenty towarowe powiązane z zastosowanymi warunkami płatności. Dodatkowo w kontrakcie określony jest rodzaj dokumentu ubezpieczeniowego.

Punktem wyjścia do zawarcia umowy w handlu zagranicznym jest określenie tzw. gestii transportowej. Sposób i rodzaj transportu mają wpływ na ostateczną cenę zamawianego towaru. Transport jest określony poprzez ustalenie specjalnej formuły handlowej wykorzystywanej w kontrakcie. Zastosowana formuła określa, która strona transakcji jest odpowiedzialna za towar. Określa również moment przejścia ryzyka w czasie transportu.

4 grupy formuł handlowych

1. grupa E – formuła EXW, ta grupa określa obowiązek sprzedającego jako postawienie towaru do dyspozycji kupującego
2. grupa F – formuła obowiązku sprzedającego polegająca na dostarczeniu towaru do rak przewoźnika. Reszta leży w gestii kupującego
3. grupa C – rozszerzenie obowiązku sprzedającego zawarcie umowy przewozu. Nie ponosi on dodatkowych kosztów związanych z towarem.
4. grupa D – obowiązki sprzedającego są najszersze. Jest on odpowiedzialny za towar do momentu przekazania go kupującemu

W dwóch formułach została ściśle określona sprawa ubezpieczenia. Pierwsza z formuł to CIF a druga CIP.

1. Formuła CIF – koszt, ubezpieczenie i fracht. Opłacona do określonego portu przeznaczenia. Formuła ma zastosowanie w transporcie morskim i wodnym śródlądowym. Sprzedający ma obowiązek zawrzeć umowę przewozu towaru i opłacić fracht do określonego miejsca przeznaczenia. Sprzedający musi zawrzeć również umowę ubezpieczenia i pokryć koszty tego ubezpieczenia. Po zawarciu umowy ubezpieczenia sprzedający musi przekazać polisę kupującemu żeby ten mógł dochodzić ewentualnych roszczeń. Zwyczajowo towar ubezpiecza się w zakresie minimalnego pokrycia ryzyka. Oznacz to wartość kontraktu towaru plus 10% w walucie kontraktu. W interesie kupującego jest ustalenie w kontrakcie rozszerzonego zakresu pokrycia ryzyka. Kupujący powinien dodatkowo wykazać znane sobie towarzystwo ubezpieczeniowe. Jeśli tego nie zrobi to sprzedający powinien ubezpieczyć towar w towarzystwie cieszącym się dobrą opinią.

2. Formuła CIP – przewoźne, ubezpieczenie i opłacone do określonego miejsca przeznaczenia. Ma zastosowanie we wszystkich rodzajach transportu włącznie z transportem kombinowanym. Sprzedający ma obowiązek zawarcia umowy przewozu na własny koszt. Ryzyko związane z towarem sprzedający ponosi do chwili przekazania pierwszemu przewoźnikowi. Oprócz tego sprzedający ma obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia, ponosi koszt tego ubezpieczenia. Polisę przekazuje kupującemu, aby ten mógł dochodzić ewentualnych roszczeń. Ryzyko utraty albo uszkodzenia towaru i dodatkowo koszty, które mogą powstać po załadunku towaru ponosi kupujący. Obowiązuje minimalny zakres pokrycia ryzyk. Wartość kontraktu plus 10%. Kupujący powinien wskazać znaną sobie firmę ubezpieczeniową.

W przypadku pozostałych formuł handlowych gestia ubezpieczeniowa nie jest określona. Strony każdorazowo ustalają między sobą obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

Dokumenty ubezpieczeniowe w handlu zagranicznym

Podstawowym ubezpieczeniem jest polisa ubezpieczeniowa, która stwierdza zawarcie umowy ubezpieczenia. Zawiera ona następujące informacje: nazwę ubezpieczyciela i ubezpieczającego, określenie ilości, jakości w rodzaju towaru, zakres odpowiedzialności towarzystwa ubezpieczeniowego poprzez wskazanie daty rozpoczęcia i zakończenia tej odpowiedzialności, określenie ryzyka, za jakie odpowiedzialny jest ubezpieczycie, określenie kwoty, na jaką ubezpieczony jest towar, sposób udokumentowania i tryb zgłoszenia roszczenia, sposób transportu i środek transportu, podpis przedstawiciela towarzystwa ubezpieczeniowego.

Rozróżniamy kilka rodzajów polis

1. Polisa pojedyncza, która świadczy o zawarciu umowy na czas określonej podróży lub na czas dokładnie określony w polisie. Odpowiedzialność ubezpieczyciela wygasa w momencie określonym w umowie lub w chwili dotarcia towaru do miejsca przeznaczenia.
2. Polisa generalna – jest to dowód zawarcia ramowej umowy w ramach, której, ubezpieczający zobowiązuje się ubezpieczyć wszystkie bez wyjątku przesyłki objęte taka polisą. Ubezpieczycie zobowiązuje się przyjąć wszystkie te przesyłki do ubezpieczyciela. Wśród polis generalnych wyróżniamy polisy:
-odpisowa – w ramach takiej polisy ubezpieczony w określonych terminach ma obowiązek przedstawić ubezpieczycielowi wykazy przesyłek eksportowych i importowych. Wartość tych przesyłek zostaje odjęta od ogólnej sumy ubezpieczenia.
-obrotowe – jest uproszczona formą ubezpieczenia generalnego. Ubezpieczający zawiera z zakładem ubezpieczeniowym umowę, która obejmuje wszystkie wysyłane i otrzymane przesyłki. Ubezpieczający nie musi zgłaszać tych przesyłek do ubezpieczenia. Dwie strony ustalają między sobą łączne sumy obrotów.


Inny dokument występujący w handlu zagranicznym to świadectwo ubezpieczeniowe (certyfikat asekuracyjny, certyfikat ubezpieczeniowe). Jest to dokument wystawiany na podstawie polisy generalnej. Stanowi on dowód istnienia polisy generalnej. W certyfikacie stwierdza się, że wszystkie ładunki ubezpieczającego, więc także ładunek wskazany w certyfikacie, zostały objęte polisa generalna. Najczęściej certyfikat ubezpieczeniowy jest wystawiony, kiedy nie ma czasu na wystawienie polisy generalnej. Taki certyfikat może być dokumentem potwierdzającym zawarcie umowy ubezpieczenia przez sprzedającego na rzecz kupującego. Jest on przekazywany przez indos.

Odpowiedzialność przewoźnika w transporcie międzynarodowym

Ta odpowiedzialność jest bardzo szeroka. Jest on odpowiedzialny za wszelkie ryzyka związane z utratą lub uszkodzeniem towaru od momentu przejęcia tego towaru do przewozu. Odpowiedzialność przewoźnika wynika z prawa przewozowego. Ustalona jest tzw. wina domniemana czyli z góry zakłada się, że przewoźnik nie dołożył należytej staranności. Prawo do roszczenia za uszkodzony lub utracony towar przysługuje właścicielowi stosunku do przewoźnika i w stosunku do towarzystwa ubezpieczeniowego. Właściciel dokonuje wyboru od kogo będzie dochodził odszkodowania. W przypadku dochodzenia odszkodowania od przewoźnika właściciel natrafi na utrudnienia. Natomiast przypadku dochodzenia roszczenia od zakładu ubezpieczeń właściciel ma ułatwione zadanie ze względu nas określone procedury.

Ubezpieczenia w transporcie morskim

Są to ubezpieczenia najstarsze. Ryzyka związane z transportem morskim są najczęściej dzielone pomiędzy kilka zakładów ubezpieczeń w drodze reasekuracji. Umowa ubezpieczenia dotycząca transportu morskiego jest regulowana najczęściej w prawie morskim. Kodeks morski przewiduje, że strony umowy mogą ułożyć swój stosunek według uznania. Jest to tzw. Zasada swobody kontraktowej. Jest ona w prawie morskim tak szeroka, że pozwala stronom wybrać prawo rządzące kontraktem i dowolnie ułożyć obowiązki stron. Warunki muszą być zgodne z przepisami prawa. Ryzyka związane z transportem morskim określone są mianem niebezpieczeństwa morskiego. Niebezpieczeństwa morskie są w różny sposób definiowane. W umowach ubezpieczenia są opisywane w formie przykładów podlegających odpowiedzialności ubezpieczyciela lub wyłączonych z odpowiedzialności ubezpieczyciela. W zależności od umowy ubezpieczenia towarzystwo ubezpieczeniowe odpowiada za różne szkody. W ubezpieczeniach morskich te szkody są dzielone z punktu widzenia kryterium ilościowego i podmiotowego.

Ilościowe: -szkody całkowite –szkody częściowe

Szkody całkowite dzielimy na:

-szkody całkowite rzeczywiste – to sytuacje w której ubezpieczeniowe mienie jest do tego stopnia zniszczone lub uszkodzone, że przestaje być objęte ochrona ubezpieczeniową lub jest to sytuacja w której ubezpieczony został całkowicie pozbawiony mienia.
-szkody całkowicie konstruktywne – są to szkody w sytuacji kiedy zniszczenie mienia nie jest zupełne. Odzyskanie mienia jest w zasadzie możliwe ale pod warunkiem poniesienia kosztów nie proporcjonalnie wysokich stosunku do wartości mienia. Ze szkodami całkowitymi konstruktywnymi związane jest instytucja abandonu.

29.10.2004

Abandon przedmiotu ubezpieczenia polega na zrzeczeniu się praw do przedmiotu ubezpieczenia w zamian za otrzymanie pełnej wysokości sumy ubezpieczenia. Abandon nie jest przymusowy, ubezpieczający może abandon zgłosić a ubezpieczycie może go przyjąć lub nie. W Polsce można abandon zgłosić gdy statek zaginie bez wieści lub ulegnie wypadkowi w wyniku którego nie można go naprawić albo naprawa nie będzie warta poniesionych kosztów. Jeżeli chodzi o ładunek to abandon może być dodatkowo zgłoszony jeżeli koszt dostarczenia przekroczy wartość ładunku.

Kryterium podmiotowe szkody związane:

-z awarią poszczególną – polega na tym, że szkodę ponosi podmiot bezpośrednio tą szkoda dotknięty. Skutki awarii statku będzie ponosił armator a szkody będzie ponosił właściciel ładunku. Czyli szkoda obciąża tego kto jest właścicielem danego mienia.
-z awarią wspólną – polega na rozmyślnym poświęceniu części aby uratować całość narażona na niebezpieczeństwo. Jej skutki są rozkładane na wszystkich uczestników podróży. Żeby było można zaliczyć wydatki lub szkody do awarii wspólnej muszą być spełnione warunki:
wydatki muszą być dokonane w celu uniknięcia niebezpieczeństwa morskiego zagrażającego wszystkim uczestnikom podróży. Muszą być dokonane rozmyślne, rozsądnie i dobrowolnie. Muszą mieć nadzwyczajny charakter. Musza odnieść pożądany skutek.
Wszystkie osoby których mienie jest zaangażowane we wspólnej podróży i które poniosły straty mogą żądać wyrównania tych strat w określonych częściach od innych uczestników podróży. Rozliczenie awarii wspólnej polega na takim rozdziale wydatków obciążeń żeby wszyscy których dotknęły straty nie zostali postawieni ani w lepszej ani w gorszej sytuacji od tych osób które uczestnicząc w podróży nic nie poświęciły ani nie wydały.

Umową ubezpieczenia w transporcie morskim jest to zobowiązanie ubezpiczyciela do wypłaty za szkody powstałe w czasie podróży morskiej. Ubezpieczający musi zapłacić składkę określoną jako umowa. Umowa jest dwustronna, zobowiązująca, wzajemna, odpłatna, konsensualna (strony dochodzą do porozumienia i ustalają warunki tej umowy), atchezyjna (umowa przystąpienia), przyczynowa.

W prawie morskim zawarte jest stwierdzenie, że stronami umowy może być ubezpieczycie i ubezpieczający. Stroną w umowie nie może być ubezpieczony. Nabywa on prawo do roszczenia. W przypadku transportu morskiego o prawie do otrzymania odszkodowania decyduje istnienie interesu majątkowego po stronie dochodzącego tego odszkodowania. Czyli prawo do odszkodowania może przysługiwać: -ubezpieczającemu –nabywcy przedmiotu ubezpieczenia jeżeli zostały przeniesione prawa z umowy ubezpieczenia –osobie trzeciej wskazanej w umowie ubezpieczenia –albo osobie, która przedłoży ubezpieczycielowi polisę wystawiona na okaziciela lub na zlecenie. O wydanie polisy może ubiegać się tylko ubezpieczający. Ma on prawo do odszkodowania do momentu przejścia ryzyka na inny podmiot. Składkę płaci ubezpieczający. Ubezpieczyciel nie może zażądać składki od ubezpieczonego.

W ubezpieczeniach morskich stosowane są dwie główne zasady:

1. odszkodowania według której ubezpieczony nie może otrzymać odszkodowania większego od realnie poniesionej straty.
2. zasada najwyższej dobrej wiary, postuluje ona całkowitą lojalność dwóch stron umowy.

Roszczenie ubezpieczeniowe może być zaspokojone w dwóch formach:
- przez wypłatę odszkodowania
- przez wypłatę pełnej sumy ubezpieczenia
Może być wykorzystany abandon lub wypłata tej sumy może nastąpić bez zrzeczenia się praw do przedmiotu ubezpieczenia.

Rodzaje i sposoby ubezpieczenia w transporcie morskim

Ubezpieczenie statków. Może być prowadzone na określony czas lub określoną podróż. Stosuje się specjalne klauzule opracowane przez instytut londyńskich ubezpieczycieli (gotowe formy ubezpieczeń). Statki najczęściej ubezpiecza się na okres jednego roku od wyszczególnionych w klauzulach ryzyk. Statek musi być zdolny do nawigacji. Statek musi należycie być wyposażony i musi posiadać wszystkie niezbędne dokumenty do podróży. Oprócz klauzul opracowanych przez instytut londyńskich ubezpieczycieli stosuje się klauzule dodatkowe np. klauzula kolizyjna. Ustala ona odpowiedzialność ubezpieczyciela do wysokości ¾ odszkodowania, jakie musi zapłacić armator z tytułu szkód poniesionych przez własny statek. Inne klauzule o sumie potrącanej, warunkują one wypłatę odszkodowania od przekroczenia określonej kwoty, która jest potrącana od odszkodowania. Inny rodzaj klauzul od konserwacji dna. Dotyczy ona kosztów napraw, które muszą być zrealizowane w wyniku realizacji niebezpieczeństwa morskiego.
Klauzula zwroty za postój, ustala ona, że ubezpieczycie postoju pokryje koszty postoju i pensji załogi o ile postój jest zrealizowany (realizacja niebezpieczeństwa morskiego).

Umowa o przewóz ładunków morskich i transporcie morskim może być zawierana w formie czarteru lub w formie bukowania.
- umowa czarterowa oznacza wynajęcie określonej powierzchni lub części powierzchni ładunkowej na określony czas lub określoną podróż
- bukowanie oznacza umowę o przewóz ładunku określonego, co do rodzaju, miary, wagi i ilości.

Instytut londyńskich ubezpieczycieli opracował trzy zestawy klauzul ubezpieczeniowych

1. klauzula A
2. klauzula B
3. klauzula C

Każdy z zestawów składa się z 10 klauzul, które różnią się klauzulą o ryzyku zamieszczone pod numerem 1. Najszerszy zakres ryzyk pokrywa zestaw A a najmniejszy zestaw C. Oprócz tych zestawów klauzul stosuje się klauzule dodatkowe np. klauzula o awarii wspólnej. Klauzula o współwinie kolizji statków. Ustala ona odpowiedzialność ubezpieczyciela na czas od momentu wydania ładunku z magazynu przez cały czas trwania podróży morskiej do momentu dostarczenia towaru do magazynu lub do upływu 60 dni od wyładunku.
Klauzula o zmianie podróży, zakłada ona trwanie umowy ubezpieczenia przy zmianie trasy przewozu w zamian za zapłatę dodatkowej składki oraz natychmiastowe zgłoszenie zmiany trasy przewozu ubezpieczycielowi.
Klauzula o kosztach wysyłkowych dotyczy sytuacji, kiedy podróż kończy się w inny niż zaplanowano porcie. Ubezpieczycie zwraca poniesione koszty na wyładunek, magazynowanie i dostarczenie do miejsca przeznaczenia.
Klauzula wykluczająca przejście praw z umowy ubezpieczenia. Została ona wprowadzona żeby zabezpieczyć ubezpieczycieli przed sytuacją, w której przewoźnik dokonuje w umowie przewozu zastrzeżenia, że nie odpowiada za szkodę objęte ubezpieczeniem.
Klauzula o obowiązkach ubezpieczonego, stwierdza ona, że musi on podejmować wszelkie środki, aby uniknąć bądź zmniejszyć szkodę. Wydatki poniesione na takie cele zostaną zwrócone przez zakład ubezpieczeń.
Klauzula o wymaganym pośpiechu. Wymaga ona szybkiego działania w sytuacji zagrożenia, aby uniknąć albo zmniejszyć szkodę.

Transport lądowy

Ubezpieczenia wykorzystują zestawy gotowych klauzul opracowanych przez londyńskich ubezpieczycieli. Mamy zestawy A i C.
A – zapewnia najszersze pokrycie ryzyk
C – mniejsze jest ryzyko
Zestawy klauzul SA odpowiednie dla wszystkich ładunków niezależnych od rodzaju tego ładunku. Oprócz tych zestawów występują także klauzule nieinstytutowe. Ubezpieczyciele najczęściej wyłączają swoja odpowiedzialność za szkody, które powstały w wyniku konfliktów zbrojnych, aktów terroru, skażenia radioaktywnego.































26.11.2004

Ubezpieczenie kontenerów i towarów przewożonych kontenerami.
Z przewozami kontenerowymi są związane specyficzne rodzaje szkód. Mogą one polegać na:
1. nienależytym załadowaniu towaru wewnątrz kontenera.
2. na ładowanie w jednym kontenerze różnych towarów
3. na niewłaściwym obchodzeniu się z kontenerem lub na braku kontroli stanu towaru przez długi czas.
Ubezpieczeniu może podlegać zarówno kontener jak i przewożony ładunek. Umowy są zawierane na czas określony lub nieokreślony. Dodatkowo ryzyka muszą być określone terytorialnie czyli według trasy przewozu.

Ubezpieczenie eksponatów wystawianych na targach i wystawach.
Takie ubezpieczenie jest zawierane w formie pakietu. W skład pakietu wchodzi:
1. ubezpieczenie eksponatów w transporcie – obejmuje ono wszelkie eksponaty i wyposażenie stoisk przewożone różnymi środkami transportu. Często taryfa zakładu ubezpieczeniowego przewiduje 50% zwyżkę składki za opcje powrotną
2. ubezpieczenie w czasie ekspozycji i składowania - może obejmować ubezpieczenie od ognia i innych zdarzeń losowych oraz ubezpieczeń od kradzieży i rabunku
3. ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej dostawcy -przedmiotem ubezpieczenia jest odpowiedzialność cywilna wystawcy z tytułu użytkowania przydzielonej mu powierzchni. Ochrona obejmuje szkody powstałe w czasie montowania, demontażu i demonstracji eksponatów.
Świadczenia pieniężne przysługują w przypadku uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci osoby trzecich także w przypadku uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy należących do osób trzecich. Dodatkowo ubezpieczenie pokrywa koszty obrony prawnej jeżeli przeciw wystawcy zostanie wszczęta postępowanie sądowe.

Ubezpieczenia kredytu
Polega na zapewnieniu przez ubezpieczyciela pokrycia strat majątkowych powstałych u kredytobiorców w związku z niespłaceniem kredytów.
Zasady dotyczące ubezpieczenia kredytów:
1) zasada współpracy – zakłada ona ścisłą współpracę między kredytodawcą a ubezpieczycielem
2) zasada partycypowania ubezpieczonego w ryzyku – ubezpieczony powinien zawsze ponosi część ryzyka. Odszkodowanie nie powinno równać się sumie faktury, powinno zostać zmniejszone o tzw. udział własny. Udział własny powinien przekraczać udział zysku z transakcji
3) zasada okresu karencji i gwarantowania ostatecznego rezultatu transakcji – polega na tym, że zakład ubezpieczeń nie powinien gwarantować zapłaty w terminie ustalonym umową (fakturą). Musi upłynąć pewien czas, który pozwoli stwierdzić, że należność została definitywnie stracona.
4) Zasada dobrej informacji – zakład ubezpieczeń powinien zasięgnąć informacji z dwóch niezależnych źródeł kredytobiorcach
5) Zasada selekcji ryzyk – zakład ubezpieczeń ma prawo wyboru ubezpieczonych i przyjmowanych….

Ubezpieczenia kredytu:
1. ubezpieczenie kredytów bankowych – obejmuje wszystkie raty kredytu powstałe do spłacenia wraz z odsetkami. Zakład ubezpieczeń odpowiada za całkowitą lub częściową utratę zdolności do spłacenia należności. Składka za ubezpieczenie jest uzależniona od sumy ubezpieczenia, od sumy kredytu, długości umowy kredytowej i stopnia zabezpieczenia kredytu a także w przypadku ubezpieczenia pojedynczego od sytuacji finansowej kredytobiorcy a w przypadku ubezpieczenia zbiorowego od oceny portfela kredytowego procedur kredytowych stosowanych w banku.
Ubezpieczenie kredytu bankowego jest możliwe pod warunkiem objęcia ochrony ubezpieczeniowej całej serii oddziału banku i wszystkich kredytobiorców danego rodzaju. Warunek ten zapewnia odpowiednie rozłożenie ryzyka zakładu ubezpieczeniowego.

2. ubezpieczenie kredytów towarowych inaczej kupieckich – przedmiotem ubezpieczenia są należności z tytułu udzielonych kredytów kupieckich, które powstały według wystawionych faktur w okresie objętym umową ubezpieczenia. Ubezpieczenie nie obejmuje odsetek, kar umownych i opłat dodatkowych.
Istnieją dwa warianty tego ubezpieczenia:
1) kredytodawca ubezpiecza należności przysługujące od 1 kupującego
2) kredytodawca ubezpiecza należności przysługujące mu od wszystkich kontrahentów.
Ubezpieczający nie ma możliwości wyboru dłużników zgłaszanych do ubezpieczenia, musi przedstawić do ubezpieczenia wszystkich. Zakład ubezpieczeń dokonuje oceny ryzyka. Składa się na nią:
-ocena kredytodawcy- czyli analiza stosowanych przez niego procedur, analiza portfela kredytowego i doświadczeń w działalności kredytowej
-ocena kredytobiorcy- która ma na celu ustalenie czy są oni zdolni i czy będą zdolni do realizacji swoich zobowiązań wobec dostawcy. Dla każdego z kredytobiorców ustalony jest limit kredytowy i czas obowiązywania tego limitu. Limit może być zmniejszony lub cofnięty
W przypadku pogorszenia obowiązywania.
Odszkodowanie może być też wypłacane w przypadku ogłoszenia upadłości dłużnika, gdy bezskutecznie zakończy się egzekucja należności, nastąpi przewlekła zwłoka w składce należności. Stawka jest ustalona indywidualnie dla każdego ubezpieczenia i naliczana jest cyklicznie od zrealizowanego obrotu kredytowego.