Proust Marcel, W stronę Swanna

W stronę Swanna (1913), pierwszy tom cyklu W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta. Odszedłszy od tradycyjnej powieściowej intrygi, bohaterem i tematem cyklu uczynił czas i wewnętrzne życie duchowe bohatera-narratora. Z zachowanych w pamięci wspomnień zbudował obraz czasu już bezpowrotnie minionego, ale dzięki wysiłkowi twórczemu autora stwarzanego po raz wtóry. Nie przesądzał z góry, jakie zdarzenia czy sytuacje są ważniejsze dla obrazu przeszłości. Klasycznym tego przykładem jest fragment poświęcony smakowi magdalenek z lat młodości wspomnienie smaku ciastek wyzwala w pamięci autora cały cykl obrazów, które pozwalają mu odtworzyć atmosferę panującą w Combray. Tak więc błahy z pozoru okruch pamięci może być punktem wyjścia do bogatej wizji czasu minionego, uchwycenia jego szczególnej barwy. W powrocie do przeszłości pomaga również sen wiele w powieści sytuacji na granicy snu i jawy. Pierwszy tom cyklu jest zapisem dzieciństwa Prousta, spędzonego m.in w domu stryjecznej babki w Illiers w powieści otrzymało ono nazwę Combray. Narrator maluje portret najbliższej rodziny, opisuje magiczne niemal spacery w różne strony, m.in. "w stronę Swanna", to jest drogą przechodząca obok posiadłości ich sąsiada, Swanna. W części drugiej tego tomu, Miłość Swanna, właśnie Swann wysuwa się na plan pierwszy, zmienia się perspektywa narracji. Wspomnienia z dzieciństwa narratora ustępują meandrycznej opowieści o namiętnej miłości estety i znawcy sztuki do ponętnej awanturnicy Odetty de Crecy. Rzeczywistość powoływana do istnienia w dziele Prousta ma niewyraźne, płynne granice. Sytuacje, wspomnienia, refleksje, dialogi tworzą pomost do marzeń i wyobraźni jego proza nosi wyraźne cechy poetyckie. Ta cecha jego pisarstwa sprawiła, że przez jednych bywa oskarżany o próbę zniszczenia powieści i fabuły (Kundera), przez innych ceniony za subtelne autoanalizy stanów duszy (Barthes). Proust opublikował W stronę Swanna na własny koszt tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej. Nikt nie zwrócił wówczas uwagi na książkę odległą od ówczesnych niepokojów. Po wojnie w dziele Prousta dostrzeżono subtelne narzędzie poznania ludzkiej psychiki.