Środki poetyckie

#Homonimy - wyrazy jednakowe fonetycznie i ortograficznie, ale różne semantycznie i etymologicznie; np. para (wodna, zakochanych), klucz (do drzwi, znak muzyczny, zasada). Współcześnie rozróżniane wyłącznie na podstawie kontekstu zdania w jakim zostały użyte.
#Antonimy – są to wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu. Stosowany w stylistyce w celu wydobycia kontrastów myślowych i emocjonalnych np.: zło-dobro, piekło-niebo, biały-czarny,

Apostrofa - retoryczny zwrot do osoby, uosobionych pojęć lub rzeczy; apostrofa nadaje, np. Czego chcesz od nas, Panie...
Inwokacja -rozpoczynające utwór epicki wezwanie do bogów, muz itp. Np. „Boże, dlaczego mnie opuściłeś?”
Powtórzenia - zabieg stylistyczny polegający na dwukrotnym lub wielokrotnym użyciu tego samego elementu językowego:
Anafora- polegająca na powtarzaniu jakiegoś słowa na początku kolejnych wersów, zdań itp. Np. „Nie ma myśli – są tylko instynkta,/Nie ma pragnień – są tylko apetyty,”
Epifora-polega na celowym powtarzaniu jakiegoś słowa na końcu kolejnych wersów, zdań itp.
Synonimy - wyraz lub związek frazeologiczny zbliżony znaczeniowo do innych wyrazów lub związków frazeologicznych, które w określonych kontekstach mogą występować zamiennie. Np. król- władca.
Porównania - zwrócenie uwagi na cechy i właściwości opisywanego zjawiska za pomocą porównywania go do innego zjawiska, co służy również interpretowaniu tego pierwszego. Np. „zimny jak lód”.
Epitety - wyraz określający w tekście literackim, a także mówionym, rzeczownik, najczęściej w postaci przymiotnika, który wskazuje właściwości w sposób bezpośredni bądź metaforyczny, np. czerwona róża, "gorzkie gwiazdy" .
Metafory - zespół wyrazów zyskujący specjalne, odmienne znaczenie od tego, które wynika z poszczególnych jego składników, np. „morze gwiazd”.
Hiperbola (przesadnia) – metafora, w której występują elementy zamierzonej przesady. Polega na wyolbrzymieniu i uintensywnieniu składników obrazu zawartego w przenośni w sposób przekraczający granice prawdopodobieństwa. Hiperbola występuje w metaforach potocznych (np. taczać się ze śmiechu, umierać ze zmęczenia, nieziemska piękność), przede wszystkim jednak w artystycznych, poetyckich.
Oksymoron (epitet sprzeczny) – najprostsza forma paradoksu, będąca zespoleniem dwóch wyrazów o znaczeniach przeciwstawnych i wzajemnie się wykluczających, którym zostaje nadane znaczenie przenośne np. „śpiesz się powoli”, „blask ciemnieje”.
Antyteza – zestawienie dwóch przeciwstawnych znaczeniowo elementów w celu uzyskania silniejszego efektu np.: „Ma granice – nieskończony...”
Kontrast – przedstawienie zjawiska, zdarzenia, postaci za pomocą drugiego, zupełnie innego, przeciwstawnego (zjawiska). Dzięki zastosowaniu kontrastu prezentowany element świata przedstawionego jest bardziej wyraźny, uwydatniają się jego cechy charakterystyczne.
Peryfraza (omówienie, opisanie) – zastąpienie nazwy przedmiotu, czynności, osoby lub cechy bardziej rozbudowanym opisem: charakterystyką, metaforą np.: „gwiazda ognista”- słońce.
Personifikacja (uosobienie, animizacja, ożywienie) – przedstawienie pojęć abstrakcyjnych, a także zjawisk przyrody, zwierząt, roślin, przedmiotów jako działających postaci ludzkich. Wiąże się z alegoria i apostrofą. Jako podstawa metafory tworzy zwykle rozwinięty obraz poetycki.
Onomatopeja (dźwiękonaśladownictwo) – rodzaj instrumentacji głoskowej polegający na naśladowaniu za pomocą dźwięków różnych pozajęzykowych zjawisk akustycznych, np. głosów występujących w przyrodzie. Najprostszą forma onomatopei są wyrazy dźwiękonaśladownicze, których brzmienie przypomina nazwane za ich pomocą dźwięki naturalne, np. kukać, miauczeć, świst, zgrzyt. Posługiwanie się takimi wyrazami pozwala autorom tekstów artystycznych osiągnąć większą wyrazistość opisu np. ryk ludzkich głosów, trzask włóczni, szczękanie kos.
Pytanie retoryczne – zdanie ujęte w formie pytania na które nie oczekuje się odpowiedzi, stosowane w celu zwrócenia uwagi słuchacza na treść wypowiadaną przez autora lub dla nadania jej silniejszego zabarwienia uczuciowego.
Elipsa (wyrzutnia) – pominiecie fragmentu tekstu, który nie przeszkadza w zrozumieniu całości, co pomaga unikać powtórzeń. Elipsami są najczęściej równoważniki zdań.
Wykrzyknienie (eksklamacja) – krótkie zdanie wykrzyknikowe wtrącone w tok wypowiedzi, wyrażające bardzo silną emocję. Eksklamacja często występuje w formie apostrofy. np. „Przeklęty, kto zasmuca matkę swoją!”.
Groteska – przedstawienie jakiegoś zdarzenia, osoby w sposób silnie przejaskrawiony i wynaturzony przez kontrastowe zestawienia, mieszanie różnych stylów języka, łączenie realizmu z groteską, humoru z tragizmem. Narrator czy podmiot liryczny wyraźnie odcina się od tego, co przedstawia w groteskowy sposób.
Przerzutnia – zakończenie zdania w następnym wersie (niezgodność intonacji zdaniowej z intonacją wersową).
Alegoria- treść, która poza znaczeniem dosłownym ma jeszcze jedno: ukryte i domyślne (często występuje w bajkach, gdzie bohaterowie zwierzęcy uwydatniają ludzkie wady).
Rym- powtarzanie się identycznych bądź zbliżonych brzmieniem głosek znajdujących się w określonej pozycji – najczęściej na końcach wersów.
Zdrobnienie- pieszczotliwe, czułe określenie czegoś lub kogoś za pomocą dodania do wyrazu podstawowego formantu: -ka -ko -utki -nik –ek –eńko –ić –enie –eczek
(np.: dom-domeczek; mało- maleńko).
Zgrubienia- tworzymy je, aby podkreślić niechęć i negatywne emocje do opisywanego zjawiska bądź uwydatnienia jego wieku za pomocą dodania do wyrazu podstawowego formantu –sko (np.: pies- psisko; komputer- komputerzysko).
Alegoria- to przedstawienie pojęć oderwanych, przez obraz o znaczeniu przenośnym, jednoznacznie określonym i ustalonym konwencjonalnie. Związana jest z obiegowymi konwencjami i stereotypami myślowymi oraz powszechną wiedzą o zjawiskach (np. lis w potocznym odczuciu kojarzy się z chytrością). Treść alegoryczna utworu nadaje się do jednoznacznego odczytania. Na alegorii opierają się często bajki.
Paradoks- zaskakujące sformułowanie, w sposób efektowny prezentujące myśl lub ideę przeciwstawiającą się stereotypowym mniemaniom. Paradoks łączy sprzeczności, formułując tym sposobem nowe prawdy. Zdaje się prowadzić do logicznej sprzeczności, lub sytuacji przeczącej zdrowemu rozsądkowi.
Porównanie homeryckie - jest to porównanie, którego drugi człon jest rozbudowany tak, że stanowią odrębną epizodyczną scenkę. Niezwykła plastyczność opisów osiągnięta przez bogactwo epitetów np.: "żołnierze padali jak liście z drzew".
Neologizmy-to nowe elementy języka (wyrazy, ich znaczenia, wyrażenia i zwroty), które powstają w wyniku jego nieustannego rozwoju. Mogą one być potrzebne i udane albo zbędne i niepoprawne. Najczęstszymi przyczynami ich powstawania są bieżące potrzeby nazewnicze, związane z nowymi przedmiotami, czynnościami, instytucjami, oraz chęć odświeżenia słownictwa. Przeciwieństwo archaizmów.
Symbol-motyw lub zespół motywów występujący w dziele, będący znakiem treści bezpośrednio nie ujawnionych (ma znaczenie głębsze, ukryte, niejasne) i mający sygnalizować ich istnienie dający możliwość rozmaitych interpretacji; jeden z podstawowych środków ekspresji w literaturze. Mający umożliwić sugerowanie tajemniczej i wieloznacznej natury świata.