Romuald Traugutt – Ostatni dyktator

Romuald Traugutt jest osobą, która odegrała wybitną rolę w Powstaniu Styczniowym. Dowodził on jednym z oddziałów partyzanckich i zasłynął w tym czasie jako dobry dowódca. Gdy jesienią 1863 roku położenie powstańców stawało się coraz mniej wygodne i trudniejsze, a samo powstanie chyliło się ku upadkowi, Romuald Traugutt zaczął intensywnie działać w sprawie polskiej. Na posiedzeniu Rządu Narodowego, mocno ściskając w ręku pieczęć, która stanowi symbol najwyższej władzy powstańczej, oświadczył, że dla dobra sprawy i ratowania narodu jest gotowy nawet przejąć całą władzę. Wtedy członkowie Rządu Narodowego oddali w jego ręce władzę dyktatorską, przez co walka się ożywiła. Ożywienie to spowodowane było przez prawdziwy talent dowódczy i organizacyjny oraz osobistą odwagę i konsekwencję, jaką przedstawiała i zapewniała osoba Traugutta.

Samą walkę planowano rozwinąć na bardzo dużą skalę na wiosnę następnego roku, lecz niestety siły powstańcze były już na wyczerpaniu, a na skutek zaostrzonych represji zaborcy, ofiarność społeczeństwa stopniowo słabła. Między innymi nie powiodły się również wcześniej planowane próby zjednania chłopów dla sprawy powstania, mimo ogłoszenia nakazu dyktatora, aby całkowicie realizować dekrety uwłaszczeniowe. Ukaz uwłaszczeniowy dla chłopów Królestwa Polskiego został wydany przez cara w marcu 1864 roku. Opierał się on na podobnych warunkach do tych, jakie posiadały powstańcze dekrety uwłaszczeniowe.

Romuald Traugutt był nieustannie zagrożony dekonspiracją. Osamotniony dyktator aż do samego końca dzierżył władzę dyktatora w swych rękach, co chwila odrzucając każdą propozycję wyjazdu ze stolicy i ratowania swego życia. W końcu doszło do tego co prędzej czy później musiało się zdarzyć. Aresztowany w kwietniu 1864 roku, po długim, kilkumiesięcznym śledztwie został stracony na stokach Cytadeli w Warszawie.

Organizując na Polesiu samemu oddział powstańczy, a następnie zostając 17 października 1863 roku ostatnim dyktatorem samego Powstania Styczniowego, Romuald Traugutt wykazał się dużymi i nieprzeciętnymi umiejętnościami oraz zdolnościami organizacyjnymi. Wprowadził jednolitą organizację oddziałów powstania tworząc z nich korpusy oraz zreorganizował zaopatrzenie. Wyraźnie również ukazał swoją rozwagę, doświadczenie wojenne jak i wyraźną, przezwyciężającą wszystko żelazną wolę. 22 grudnia 1863 roku wydał dekret o bezwzględnej realizacji dekretu uwłaszczeniowego Tymczasowego Rządu Narodowego, co miało zachęcić chłopów do szerszego udziału w powstaniu. Był to człowiek, który podniósł Królestwo Polskie na duchu i pomógł chociaż trochę polepszyć sytuację polską podczas Powstania Styczniowego.