Rozwój gospodarczy świata w końcu XIX wieku.

1. Moim zdaniem szczególne znaczenie dla rozwoju różnych dziedzin kultury miała żarówka, jak i kamera.

Gdy Thomas Edison w 1879 roku wynalazł szklaną bańkę, która w połączeniu z prądem zaczynała świecić, nastąpiła wielka rewolucja w dziedzinie kultury, jak i gospodarki. Teraz wieczorne spotkania na wyższym poziomie odbywały się nie przy świecach, lecz przy dających dwa razy lepsze światło elektrycznych żarówkach. Natomiast w fabrykach teraz łatwiej było pracować do późniejszych godzin i nie ryzykować zachlapaniem woskiem ważnych dokumentów.

W momencie, gdy bracia Lumire opatentowali aparat do wykonywania i wyświetlania zdjęć ruchomych, czyli filmu, światowy rynek znowu został zrewolucjonizowany i powstał przemysł filmowy. Zaczęto kręcić reportaże, wywiady, filmy krótkometrażowe, aż doszło do nakręcenia większych i bardziej znanych dzieł.

2. Największy rozwój gospodarczy na przełomie XIX i XX wieku, pod względem wydobycia węgla i produkcji surówki żelaza, przeżywały Anglia, Niemcy i Stany Zjednoczone.

3. Najszybciej na świecie rozwijała się komunikacja oraz wydobywanie surowców, takich jak węgiel i żelazo.

Poprzez rozwój komunikacji ruszyła wymiana gospodarcza pomiędzy poszczególnymi krajami i częściami świata. Ludzkość wkroczyła w erę gospodarki światowej.

Przemysł przetwarzał różne surowce, ale głównie węgiel i żelazo. Rosło ich wydobycie. Stały się one podstawą nowoczesnego przemysłu. Dla wielkich zakładów niezbędny stał się węgiel, wykorzystywany także w coraz większym stopniu w kolejnictwie, do ogrzewania osiedli mieszkaniowych i w przemyśle chemicznym. Małe zakłady, pracujące w oparciu głównie o drewno i wodę, zostały natomiast zastąpione hutami i fabrykami. Szybko rozwijał się przemysł górniczy i hutniczy.

4. W latach 1867 –1868 w Japonii dokonały się duże zmiany. Reformy te przeprowadził cesarz Mitsuhito. Okres ten został nazwany Meidżi – oświecone panowanie lub absolutyzm oświecony. Zmiany te miały służyć częściowej europeizacji Japonii. Został zlikwidowany feudalny system lenny i został wprowadzony nowożytny absolutyzm. Skarb państwa przejął prawie 90% dochodów wielkich właścicieli ziemskich. Pieniądze te zostały przeznaczone na unowocześnienie gospodarki, zastosowanie światowych osiągnięć technicznych oraz na kształcenie japońskich specjalistów w nowoczesnych krajach świata. Cesarz przeprowadził także reformę rolną. Zniesiono powinności feudalne oraz nadano chłopom na własność niewielkie działki ziemi. Zapoczątkowało to rozwój rolnictwa.

Wszystkie te zmiany spowodowały, że Japonia stała się potęgą gospodarczą świata.

ROZWÓJ NAUKI, TECHNIKI I KULTURY W DRUGIEJ POŁOWIE XIX WIEKU I NA POCZĄTKU XX WIEKU

1. OSIĄGNIĘCIA NAUKOWE:

- 1895 r. – Niemiec Wilhelm Konrad Roentgen odkrył promienie „X” charakteryzujące się niezwykłą zdolnością przenikania przez materię. Na cześć wynalazcy nazwane promieniami Roentgena. Zastosowanie: Fizyka, nauki techniczne i medycyna.

- Maria Skłodowska-Curie i jej mąż Piotr Curie rozwinęli badania nad zjawiskiem promieniotwórczości i odkryli dwa pierwiastki promieniotwórcze: rad i polon (nazwane tak na cześć Polski) Zastosowanie: Rozwój nowych dyscyplin naukowych: chemia jądrowa i fizyka jądrowa.

- Karol Darwin dokonał przewrotu w naukach przyrodniczych, będąc twórcą teorii ewolucji, w której dowodził, że świat roślinny i zwierzęcy powstał poprzez stopniowy rozwój i przemiany organizmów prostych w coraz bardziej różnorodne i skomplikowane. Twierdził, że między żywymi organizmami toczy się nieustanna walka o byt; jedne giną, by inne mogły rozwinąć i osiągnąć wyższy etap rozwoju. Cząstką tego wielkiego łańcucha jest także człowiek, co przyczyniło, że Darwin dopatrywał się bliskiego pokrewieństwa między ludźmi a małpami człekokształtnymi.

- Francuski chemik Ludwik Pasteur wykrył bakterie wścieklizny i cholery, wynalazł również surowicę skutecznie zwalczającą wściekliznę oraz szczepionkę przeciwko cholerze. Zastosowanie: Bakteriologia i farmakologia.

- W podobnym czasie Niemiecki lekarz Robert Koch wykrył bakterie gruźlicy, Karol Elberth – zarazki tyfusu, zaś Polak Kazimierz Funk – pierwszą witaminę.

- Dla rozwoju fizjologii i psychologii duże znaczenie miały badania uczonego rosyjskiego Iwana Pawłowa, przez którego odkrycie tzw. odruchów warunkowych, czyli reakcji nabytych wywołało przewrót w psychologii. On właśnie uważał połączenie czynnika fizjologicznym z psychicznym za „najważniejsze zadanie naukowe naszej epoki”.

- Powstały nowe dyscypliny: ekonomia, socjologia, pedagogika, a znaczny wpływ na rozwój nauk społecznych wywierała materialistyczna teoria rozwoju społeczeństwa stworzona przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, którzy twierdzili, że między światem materialnym i duchowym zachodzi ścisły związek, przy czym decydujące znaczenie przypisywali oddziaływaniu materii na ducha. Stąd właśnie był wyciągany wniosek, że świadomość człowieka jest kształtowana przez jego byt materialny, a ponadto, że przyroda i ludzkość znajdują się w nieustannym rozwoju, który jest wynikiem ostrej walki przeciwstawieństw, a nie łagodnej ewolucji.

- Poglądy Fryderyka Nietzschego zdobyły duży rozgłos. Odrzucał on moralność chrześcijańską, którą traktował jako ideologię ludzi słabych – „rasy niewolników”, natomiast głosił kult „rasy panów” i „nadludzi”. Ci, którzy dążyli do osiągnięcia celów politycznych drogą gwałtu i przemocy, w następnych dziesięcioleciach odwoływali się do jego „nauk”.

2. WYNALAZKI I ODKRYCIA TECHNICZNE:

- Pierwszy telefon skonstruował w 1876 r. amerykański fizjolog i fizyk, profesor Aleksander Graham Bell. To była jedna z głównych przyczyn wielkiego przełomu w komunikacji.

- Włoch Guglielmo Marconi – wynalazł radio, dzięki czemu przyczynił się do wielkiego przełomu w komunikacji.

- Niemiec Werner Siemens – skonstruował pierwszą prądnicę.

- Tomasz Edison – pierwsza żarówka elektryczna.

- Amerykańscy konstruktorzy i piloci, bracia Wilbur i Orville Wright uważani są za pionierów lotnictwa silnikowego, gdyż w 1903 r. skonstruowali pierwszy samolot spalinowy, który oderwał się od ziemi i przebywał w powietrzu przez dwanaście sekund.

- Niemiecki konstruktor i przemysłowiec Carl Friedrich Benz pierwszy zbudował (trójkołowy) samochód z czterosuwowym silnikiem spalinowym.

3. PRZEMIANY W KULTURZE:

- Francuz Gustaw Flaubert
- Anglik Karol Dickens
- Rosjanie Iwan Turgieniew i Lew Tołstoj - należeli do najgłośniejszych pisarzy europejskich okresu realizmu, naturalizmu.
- Francuz Emil Zola – mistrz naturalizmu, realizmu.
- Najwybitniejszymi przedstawicielami w malarstwie byli Francuzi, realizmu: Gustaw Courbet i Jan Franciszek Millet, a impresjonizmu: Klaudiusz Monet, August Renoir i Edward Manet.
- Na ziemiach polskich przedstawicielami realizmu w malarstwie byli: Wojciech Gerson, Aleksander Gierymski i Józef Chełmoński, natomiast impresjonizmu: Władysław Podkowiński.

4. PRASA I FILM:

- Wielkie wydawnictwa.
- Agencje informacyjne - Paul Julius Reuter założył w Londynie jedną z pierwszych, do dziś znanych tego rodzaju agencji.
- Kinematografia – Bracia August u Ludwik Lumire wynaleźli pierwszy aparat do wyświetlania filmów, czyli kamerę, co miało duże znaczenie dla kultury i sztuki. Powstała pierwsza wytwórnia filmowa, a wkrótce podjęto próby wprowadzenia do filmu barwy i dźwięku.

5. KULTURA FIZYCZNA I SPORT:

- Nowe dyscypliny sportowe: kolarstwo, tenis, boks, piłka nożna, wyścigi samochodowe.

- 1896 r. – I Igrzyska Olimpijskie w Atenach.

- Skauting – Bardzo upowszechniony przez twórcę Roberta Baden Powell’a w początkach XX wieku. Stał się on bardzo popularny, a w późniejszych czasach nawiązywało nawet do niego harcerstwo polskie.

Michał Scheffler