Dziedzictwo Antycznej Grecji i Egiptu

Zainteresowania spuścizną starożytnych Greków, które zostały rozbudzone we Włoszech szczególnie w okresie renesansu, przyniosły pierwsze opisy ruin, pomników i wielkich rzeźb antycznych. Wzbudzały one wiele entuzjazmu wśród ówczesnych artystów. Także rabunkowe poszukiwania archeologiczne bardzo przyczyniły się do rozwoju wiedzy o starożytnych Grekach. Natomiast szczegółowe badania nad antycznymi zabytkami zainicjowała francuska Academie des Inscriptions et Belles-Lettres.

Po wielu wiekach licznych odkryć okazało się, iż ludzie starożytni bardzo wpłynęli na rozwój kultury europejskiej. Jednym z ciekawych zachowań, zapoczątkowanych przez Greków jest wychowanie. To właśnie oni jako pierwsi odkryli, iż wychowanie jest procesem podobnym do budowania.

Pewien grecki poeta w następujący sposób opisał pełnię męskich dóbr, którą nie łatwo było uzyskać: „Czy idzie o sprawność rąk czy nóg, czy ducha, jak pod węgielnicę nienagannie zbudowany”, Dopiero do tak pojętego wychowania można odnieść termin „kształcenie”, który pierwszy raz pojawia się u Platona jako obrazowe określenie zabiegów wychowawczych. Kształcenie w platońskim rozumieniu jest artystycznym, plastycznym kształtowaniem człowieka według wzorca, ideału człowieka. Wszędzie, gdziekolwiek myśl ta pojawiała się w historii wychowania, jest ona dziedzictwem Greków, a pojawia się ona zawsze tam, gdzie ludzie odwracają się od prostej tresury.

Bardzo istotna i wartościowa dla współczesnych nam ludzi okazała się literatura starożytnej Grecji. W tym okresie powstały dzieła, które do dzisiaj są uważane za jedne z najwspanialszych w historii literatury. To właśnie w starożytnej Grecji po raz pierwszy wyodrębniono wiele nowych gatunków i rodzajów literackich, między innymi eposy bohaterskie, kosmogeniczne, genealogiczne, dydaktyczne, poematy heroikomiczne, elegie wojenne, lirykę refleksyjną oraz wiele innych, z których prawdopodobnie najważniejszymi dla nas stały się liryka oraz epika. W tym czasie Grecy bardzo zainteresowali się sztuką, językiem oraz poezją, dzięki temu bardzo przyczynili się do rozwoju dialektyki, logiki, retoryki i nauki o języku. Dla wielu pisarzy literatura antyczna stała się inspiracją do tworzenia nowych dzieł. Bardzo ważny jest także rozwój filozofii zainicjowany przez uczonych, takich jak Platon, Arystoteles czy Sokrates. W Grecji praca bibliotekarska przyczyniła się do rozwoju filologii i powstania leksykografii, także w dużym stopniu rozwinęła się gramatyka.

Innym bardzo ważnym elementem, który wpłynął na późniejszy rozwój kulturalny Europy jest sztuka starożytnych Greków. Sztuka rozwinęła się w całej Grecji, była ona kontynuacją wcześniejszej sztuki mykeńskiej oraz sztuki geometrycznej. Niektóre elementy tej sztuki zachowały się do dzisiaj, są to na przykład drobne figurki z terakoty, kości słoniowej i brązu oraz malowana ceramika. Bardzo istotna dla późniejszych cywilizacji stała się także architektura Greków, naśladowaną później w epoce odrodzenia. Z budownictwa antycznego zachowało się jeszcze wiele zabytków, domy, małe świątynie. W Grecji pojawiły się pierwsze szkoły rzeźb, co pociągnęło za sobą powstanie nowych stylów architektonicznych: doryckiego i jońskiego. Grecy także jako pierwsi stworzyli nowy typ miast z prostokątną siatką ulic. Bardzo rozwinęło się także malarstwo ścienne i wazowe. Nastąpił rozwój urbanistyki i budownictwa użytkowego (miasta z dzielnicami). Zaczęto wznosić ogromne budowle: biblioteki, teatry, świątynie, ołtarze. Grecy jako pierwsi wymyślili systemy kanalizacyjne, które okazały się jednym z najwspanialszych wynalazków w historii ludzkości. Od czasów renesansu sztuka grecka stała się jedną z głównych podstaw sztuki nowożytnej.

Muzyka starożytnej Grecji znana jest głównie ze źródeł pośrednich: archeologicznych, ikonograficznych, oraz wielu traktatów teoretycznych i dzieł filozoficznych. Są także nieliczne zachowane źródła muzyki, z których najstarsze nie sięgają poza V w. p.n.e. W tym czasie bardzo rozwinęła się poezja śpiewana, gra na lirze, kitarze oraz muzyka chóralna. W tragediach z tego okresu dominują śpiewy chóru. W Grecji muzyka stanowiła bardzo dużą rolę w kulcie bogom. Różnorodność form i treści tekstu przyczyniła się do powstania nowych form wokalnych oraz wokalno – instrumentalnych. Rytm muzyki łączył się ściśle z metrum poezji. W V w. p.n.e. powstał system tonalny oparty na zstępujących tetrachordach. Powstało też wiele nowych terminów muzycznych. Muzyka grecka bardzo wywarła później duży wpływ na muzykę europejską.

Jednak jednym z najważniejszych dziedzictw Antycznej Grecji jest teatr. Powstał on w Grecji z publicznych obrzędów ku czci Dionizosa. W VI w. p.n.e. z chóru teatralnego wyodrębnili się aktorzy, powstała forma dramatyczna i ukształtowała się klasyczna budowla teatru. Widowiska stopniowo traciły swoją wartość kultową, zachowując jednak cechy uroczystości. Aktorzy występowali w perukach, maskach i na podwyższonym obuwiu. Formy i konwencje teatru starożytnej Grecji stały się podstawą europejskiej tradycji teatru i są do dziś źródłem inspiracji twórców teatralnych.

Do dzisiaj z czasów starożytnych zachowało się też wiele świątyń, których geneza sięga zapewne tradycji minoskiej, mykeńskiej i wczesnoarchaicznej. Najstarsze świątynie wznoszono z drewna, suszonej cegły i otoczaków. Najlepiej zachowane świątynie, to dorycki Hefajstejon i jońska świątynia Nike w Atenach. Najsłniejszymi są Partenon, Erechtejon w Atenach, Artemizjon.

Grecki pismo, na którym opiera się dzisiejsze pismo Greków powstało z pisma spółgłoskowego, zapożyczonego od Semitów.

Jednakże chciałbym także dodać, iż z okresu starożytności, dziedzictwa starożytnej Grecji nie są jedynymi. Ważną rolę w rozwoju nowych cywilizacji odegrał też starożytny Egipt.

Jednym z przykładów dziedzictwa Egiptu jest magia. Wywodzi się ona od religijnych działań rytualnych kapłanów w Egipcie. Czynności magiczne mogły pełnić funkcje ochronne i twórcze, między innymi rytuał animacji, puryfikacji, mumifikacji, składania ofiar, magii medycznej oraz magicznego wyposażenia grobowego), lub destrukcyjne. Magia prywatna rozwijała się do końca historii starożytnego Egiptu, oprócz tekstów magicznych stosowano także figurki z wosku, których odpowiednie ułożenie lub uszkodzenie miało wywołać pożądany skutek.

Najwcześniejsze zachowane zabytki piśmiennictwa egipskiego obejmują krótkie informacje służące do identyfikacji osób, miejsc lub ważnych wydarzeń dla potrzeb administracji centralnej. W XXVII w bardzo rozwinęła się literatura tekstowa. Większość ówczesnych utworów jest niestety anonimowa. Dzieła literatury egipskiej uznane za bardzo wartościowe kopiowano i wykorzystywano jako materiały pomocnicze do nauczanie w szkole.

Sztuka rozwijająca się na terenie starożytnego Egiptu od początku Iv tysiąclecia p.n.e. spełniał funkcję propagandy wizualnej w utrwaleniu ustalonego porządku społecznego. Cechą charakterystyczną jest nieprzerwana ciągłość, trwałość i jednolitość artystycznych form. W okresie starożytności powstały także w Egipcie wazy kamienne, ceramika malowana, rysunki naskalne, rzeźby ludzi i zwierząt. W architekturze tego okresu kanon najwyraźniej zarysował się w piramidach. Największą znaną egipską rzeźbą jest Sfinks. Sztuka Egiptu wywarła silny wpływ na sztukę krajów basenu Morza Śródziemnego.

Muzyka w Egipcie należy do najstarszych wielkich kultur muzycznych świata. W IV – III tysiącleciu były znane idiofony i tańce magiczne. Muzyka była uprawiana w świątyniach przy użyciu wielu instrumentów takich jak harfy, kitary, pandory, flety, sistrum, membranofony. Po VII w. n.e. decydująco wpłynęły na muzykę procesy arabizacji i islamizacji oraz rozwój muzyki arabskiej.