Park narodowy "Bory Tucholskie"

Parki narodowe zgodnie z obowiązującą Ustawą o ochronie przyrody, zajmują szczególne miejsce w całym systemie obszarów chronionych. Występują tu wartości przyrodnicze o najwyższej randze, gdzie ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu, a wszelkie działania są podporządkowane ochronie.
Wszystkie parki narodowe oprócz funkcji ochronnej spełniają także funkcje: naukową, edukacyjną i turystyczną (w zakresie udostępniania parków do zwiedzania).

Dnia 14 maja 1996 roku na mocy rozporządzenia Rady Ministrów powołano Park Narodowy „Bory Tucholskie”.

Powierzchnia, jaką obecnie zajmuje wynosi 4798,23 ha, a jego otulina 12980,52 ha. Park znajduje się w granicach województwa pomorskiego, powiatu Chojnickiego, gminy Chojnice i Brusy.

Rzeźba terenu została ukształtowana w czasie ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Dlatego dominują tu równiny sandrowe. Urozmaicone poprzez liczne wzniesienia, rynny i wytopiska. Park jest największym skupiskiem wydm śródlądowych w Borach Tucholskich. Spotykamy je na starych pasach przeciwpożarowych. Największa i najładniejsza znajduje się w zachodniej części parku.

Bardzo charakterystycznym elementem krajobrazu sandrowego są również rynny polodowcowe o przebiegu południkowym. Jedną z większych rynien, nie tylko w rejonie Borów Tucholskich, ale i na całym niżu - jest Rynna Jeziora Charzykowskiego (wzdłuż zachodniej granicy PNBT), o długości prawie 18 km i szerokości miejscami dochodzącej do 2,5 km.

Dodatkową atrakcją krajobrazu są wytopiska, powstałe w skutek wytopienia się brył martwego lodu, o kształcie lejków, kotłów i innych obniżeń często o nieregularnych kształtach.

Wody powierzchniowe PNBT zajmują obszar 530,06 ha (czyli 11,05 % ogólnej powierzchni parku). Znajduje się tu 21 jezior. Są one różnej wielkości od kilku do przeszło 200 ha (powierzchnia Jeziora Ostrowitego - największego w parku - wynosi 280,7 ha) i różnej głębokości ( najgłębsze jest również Jezioro Ostrowite bo aż 43 m).
Osiem z nich łączy się ze sobą tworząc kompleks o powierzchni 435,28 ha zwany Strugą Siedmiu Jezior. Jeziora w Parku reprezentują wszystkie formy troficzne, charakterystyczne dla zbiorników wodnych niżu polskiego. Cztery jeziora - Wielkie i Małe Gacno, Nierybno i Głuche reprezentują jeziora lobeliowe.
Nie bez znaczenia dla ekosystemów w parku jest oddziaływanie dwóch dużych jezior (w granicach otuliny parku) - Charzykowskiego i Karsińskiego, których łączna powierzchnia wynosi 2024,8 ha.

Klimat tego obszaru kształtują dwie główne masy powietrza, a mianowicie polarno- kontynentalne i polarno - morskie. A ze względu na duży udział zbiorników wodnych i lasów, tworzy się tu swoisty mikroklimat, stwarzający dogodne warunki dla rozwoju roślin.

Park Narodowy „Bory Tucholskie” to przede wszystkim obszar leśny (79,5 % powierzchni parku stanowią lasy) umiejscowiony we wnętrzu ogromnego kompleksu Borów Tucholskich. Dominujący tutaj typ gleb to gleby bielicowe. Skałę macierzystą stanowi piasek sandrowy i lodowcowy, rzadko glina zwałowa, natomiast w pobliżu rzek osady akumulacyjne. Z tego też powodu dominują tu siedliska borowe. Z bardzo charakterystycznym borem suchym i siedliskami bagiennymi.

Na obszarze parku zachowała się specyficzna flora naczyniowa złożona z wielu gatunków roślin, które w bardziej zagospodarowanych i uprzemysłowionych obszarach już wyginęły. Największą grupę gatunków rzadkich dostosowanych do skrajnych warunków siedliskowych panujących w PNBT, tworzą rośliny siedlisk ubogich - oligotroficznych, a więc te, którym najbardziej zagraża eutrofizacja nasilona przez działalność człowieka. Zatem są to zarówno gatunki borowe i wrzosowiskowe, rośliny torfowisk i czystych jezior położonych na jałowym mineralnym podłożu, z dala od zakładów przemysłowych. We florze parku stwierdzono występowanie wielu gatunków reliktowych z okresu glacjału i pierwszych okresów polodowcowych. Są to np. trzcinnik prosty, turzyca strunowa, skalnica torfowiskowa, gwiazdnica grubolistna, fiołek torfowy, żurawina drobnolistkowa, zimoziół północny, grążel drobny.

Z reliktów postglacjalnych na uwagę zasługują: wyblin jednolistny, nasięźrzał pospolity i grzybienie północne. Ich obecność w parku sygnalizuje wysoki stopień naturalności szaty roślinnej. Na pewno podnosi to przyrodniczą rangę tego obszaru.
Florę parku wzbogacają również gatunki borealno - atlantyckie. Na szczególną uwagę zasługuje grupa roślin spotykanych w czystych jeziorach lobeliowych, a należą tu: lobelia jeziorna, poryblin jeziorny, wywłócznik skrętolistny, elisma wodna. W parku znalazło zabezpieczenie wiele gatunków objętych ochroną, jak chociażby widłaki i rosiczki.
Fauna w Parku Narodowym „Bory Tucholskie” jest również bardzo licznie reprezentowana. Do najcenniejszych przedstawicieli kręgowców należą: puchacz, bielik, rzęsorek mniejszy, wydra, bóbr, gągoł, tracz nurogęś, zimorodek. Licznie reprezentowane są również płazy tj. żaba trawna, moczarowa i ropuchy zielona, szara, a także rzekotka drzewna. Spotykamy także traszki: grzebieniastą i zwyczajną.


Od kilku lat obserwować można coraz liczniejsze występowanie nietoperzy, wśród nich nocka Nattera, karlika mniejszego i większego, mroczka późnego. W czystych jeziorach występują licznie ryby. Nie można zapomnieć o niezliczonej rzeszy świata bezkręgowców, bez których nie można byłoby mówić o funkcjonowaniu całej przyrody.

Park Narodowy „Bory Tucholskie” pomimo pozornej dostępności, wcale nie należy do obszarów dobrze poznanych. Dlatego też pracownicy parku i naukowcy starają się poznawać zasoby przyrodnicze i prawa, które nimi rządzą. Dlatego też prowadzą liczne obserwacje stałe w formie monitoringu przyrodniczego i technicznego, jak również badania naukowe.