Motyw wędrówki w literaturze

W literaturze pojawia się wiele motywów identycznych lub bardzo do siebie podobnych, a różnice między nimi dotyczą sposobu ich opracowania, przedstawienia w treści i w formie. Do takich motywów należy wędrówka jako cos, co kształtuje los bohaterów literackich. Przemieszczają się oni z różnych dowodów. Czasem są do tego zmuszeni przez kogoś lub cos, czasem świadomie wybierają taki sposób życia, by poznać rzeczywistość, szukać prawd życiowych, sensu istnienia.

Motyw wędrówki występuje w literaturze od najdawniejszych czasów. Spotykamy go w dziele epiki greckiej- ''Odysei'' Homera. Autor opisuje w niej baśniowe przygody Odyseusza, wracającego spod Troi na rodzinna wyspę Italię. Jego dziesięcioletnią tułaczkę po morzu spowodowali nieprzychylni mu bogowie, mszcząc się za zagładę ulubionego miasta- Troi. W czasie tułaczki po morzu Odyseusz przezywa wiele przygód, dopływając do różnych krajów. Wędrówka ta kończy się szczęśliwie - dzięki pomocy Ateny. Odyseusz wraca na Italię do swej wiernej zony Penelopy. Dzięki pokazanym tu przeżyciom bohatera możemy poznać jego postawę wobec różnych przeciwności, trudów i niebezpieczeństw, na jakie napotkał w swej wędrówce. Możemy też zastanowić się, na ile los człowieka zależy od jego charakteru, a na ile jest od niego niezależny. Czy rządzą ludźmi bogowie, jak w to wierzyli Grecy, czy sami możemy kierować wypadkami swego życia.

W polskiej literaturze nowożytnej utworem, w którym motyw wędrówki wypełnia większą część treści, jest dramat Juliusza Słowackiego pt. ''Kordian''. Bohater utworu po młodzieńczym okresie pesymizmu i zwątpienia, po nieudanej próbie samobójstwa pragnie odnaleźć sens swojego życia i z tego powodu udaje się w podróż po Europie, aby zebrać różne doświadczenia, poznać różne wartości i znaleźć cos, dla czego warto by było żyć. Spotykają go w tej wędrówce same rozczarowania. W Londynie, po rozmowie z dozorca parku, dochodzi do wniosku, ze swiat oce-nia czlowieka wedlug jego stanu majatkowego i ze wszystko mozna kupić. We Włoszech, poprzez przeżyty związek z Wioletta, przekonuje się, że nie ma szczerej, bezinteresownej milosci. Pozniej, w Watykanie, podczas audiencji u papieza, zachwiala się rowniez jego wiara, kiedy spostrzegl ze papiez trzyma z rzadami zaborczymi, a nie popiera sprawy niepodleglosci Polski. Dopiero na Mo-unt Blanc, po dokonaniu rozrachunku z dotychczaswoymi doswiadczeniami, odnajduje Kordian cel- walke o wolnosc ojczyzny. W wyniku dotychczasowej wedrowki po swiecie ksztaltuje się w nim poczucie sensu zycia, dostrzega, ktore wartosci zasluguja na poswiecenie, a ktore nie. We-drowka Kordiana konczy się w Polsce, gdzie dobrowolnie podejmuje się zabicia cara, aby dowie-dziec się potem gorzkiej prawdy o sobie, a mianowicie, ze nie jest zdolny do dokonania czynu.

Wiele krajow przemiezyli tez bohaterowie utworow Mickiewicza- Konrad Wallenrod i Jacek Soplica. Pierwszy z nich, Litwin, wychowany w Zakonie Krzyzackim, po poznaniu prawdy o sobie dzieki opiece Wajdelo, ktory postanawia zemscic się na wrogach ojczyzny. Jedzie w odlegle kraje, gdzie podszywa się pod nazwisko znanego rycerza krzyzowego. Konrada Wallenroda, walczy w wielu bitwach z poganami i wslawia się tak bardzo, ze jego slawa dociera do zakonu. obi to, zeby zniszczyc potege krzyzacka, kiedy dzieki zdobytej slawie zostanie wybra-ny Wielkim Mistrzem Zakonu. Tak tez się staje- zamierzenia Konrada zostaja zrealizowane. Jego wedrowka skonczyla się w momencie, kiedy zrealizowal swoj zamiar. wtedy mogl się juz ujawnic, zrzucajac znienawidzony plaszcz Krzyzacki i wypijajac trucizne. Wiele tez wedrowal Jacek Sopli-ca jako ksiadz Robak, a celem jego wedrowki byla chec zrehabilitowania się za popelniony mord na stolniku Horeszce. Nie tylko wstapil do zakonu, ale takze dzialal jako emisariusz przemiesz-czajacy się na terenach wszystkich trzech zaborow, przekazujacy tam polecenia od organizacji konspiracyjnej, oprganizujacy opor ludzi przeciw zaborcom, uswiadamiajacy ich. Cierpial prze-sladowania ze strony wszystkich rzadow zaborczych- byl wieziony, torturowany, skazywany na ciezkie roboty. Swoja wedrowke zakonczyl ksiadz Robak w rodzinnym Soplicowie, gdzie przybyl, aby zorganizowac powstanie przeciw Rosji i w ten sposob wspomoc Napoleona. Zmarl po odnie-sionej ranie w czasie bitwy z Moskalami, zrehabilitowany i rozgrzeszony przez swojego najwiek-szego wroga, Gerwazego.

Wiele wspolnego z bohaterami romantycznymi ma doktor Tomasz Judym z '' Ludzi bez-domnych'' Stefana Zeromskiego. W swoim zyciu tez nie znajduje spokoju, takze szuka sposobow, aby zrealizowac swoje idealy, tzn. poprawic warunki zycia najubozszych warstw spoleznych. Nig-dzie nie zagrzewa dluzej miejsca, zraza sobie srodowisko, w ktorym się obraca, poniewaz jest bezkompromisowy i uczciwy, a to nie jest popularna cecha. Doktor Judym wyszedl z dolow spo-lecznych, studiowal w Paryzu, potem pracowal w Warszawie, w Cisach, w Zaglebiu Dabrowiskim. Wszedzie gdzie się znalazl, chcial naprawic swiat, nawet kosztem swojego zycia osoibstego. Na koncu powiesci rozstajemy się z Judymem jakby w srodku drogi, po ktorej wedruje, w momencie wewnetrznego rozdarcia i cierpienia po rozstaniu się z Joasia. Mamy wrazenie, jakby otwierala się przed nim dalsza, dluga droga i nie wydaje się nam, zeby byla ona latwiejsza niz ta ktora szedl dotad.

Wiele przewedrowal tez inny bohater Zeromskiego - Cezary Baryka z ''Przedwiosnia'', powiesci, ktora nalezy juz do literatury XX - lecia miedzywojennego. Najpierw wychowal się w Baku, mlodosc spedzil podczas rewolucji w Rosji, a potem z ojcem udal się do polski, lecz po smierci Dominika przybyl do niej sam. Jego droga prowadzila po eroznych miejscach kraju, w ktorych szukal obiecanych '' szklanych domow'', ale znajdowal tylko zaniedbanie, nedze i kontrasty spoleczne, nieudolne rzady. Byl w miasteczku nadgranicznym, w Warszawie, Nawloci, a jego uczestnik wojny polsko - rosyjskiej na terenach wschodnich Polski. Z wszystkich doswiadczen, obserwacji zebranychw tej wedrowce wysnul wniosek, ze w Poslce dzieje się zle, ze niewiele się zmienilo po odzyskaniu przez nia niepodleglosci i obawial sie, ze i tak moze dojsc do takiej re-wolucji jak w Rosji, z jej strasznymi skutkami.

Kilka powyzszych przykladow pokazuje, jak roznie opracowany byl motyw wedrowki przez roznych pisarzy. Wydaje się jednak, ze te wszystkie przedstawienia motywu maja cos wspolnego. Wedrowka sluzy bohaterom do gromadzenia doswiadczen, poszukiwania sensu zycia (Kordian, Cezary Baryka), jest sposobem na osiagniecie zamiezonego celu (Wallenrod, Judym), a patrzac z punktu widzenia czytelnika. Dzieki temu motywowi jest w utworze wieksza roznorod-nosc, przez co bardziej nas on interesuje.