Narkomania

Wiadomości podstawowe
Eksperymentowanie z narkotykami często jest podyktowane presją otoczenia. Ludzie myślą, że są w stanie zaprzestać zażywania ich choćby zaraz. Czy w istocie jest to takie łatwe?. Dlaczego ludzie sięgają po narkotyki? Odpowiedzi należy szukać w konstrukcji psychicznej człowieka. Każdy z nas odczuwa potrzebę stymulowania układu nagrody w mózgu, kieruje on nas ku takim czynnościom, które sprawiają nam przyjemność- seks, jedzenie, używki. Narkotyki to właśnie jeden ze sposobów na uzyskanie przyjemności. Jest to, niestety, iluzoryczne. Narkomania bowiem jest nieodwracalną chorobą mózgu- zmiany raz wywołane, pozostają. Taki człowiek już zawsze będzie inaczej reagował, inaczej odczuwał i inaczej zachowywał się.
Jest to bardzo niepokojące, zwłaszcza w świetle doniesień o stale rosnącej skali zjawiska. Narkotyki są wszędzie- pełen przekrój społeczny i instytucjonalny. Na przestrzeni ostatnich lat liczba pacjentów poradni leczenia uzależnień wzrasta w zatrważający sposób.
W ostatnich latach nastąpiła wyraźna zmiana wizerunku narkomana. Dzisiejszy narkoman różni się od tego, którego pamiętamy sprzed lat- zaniedbanego, brudnego, często bezdomnego. Obecnie po narkotyki sięgają osoby wykształcone, dobrze ubrane, często są to studenci, młodzi naukowcy, biznesmeni. Nowoczesny narkoman różni się ponadto od swojego poprzednika postawą wobec życia- jest ambitny, zorientowany na karierę, prestiż, sukces- ma cel w życiu, do którego często dąży właśnie przy pomocy narkotyków, np. amfetaminy.
Wielokrotnie zdarza się, że programy nakierowane na niesienie pomocy osobom uzależnionym pomijają lub bagatelizują szkody zdrowotne spowodowane przyjmowaniem substancji psychoaktywnych. Tymczasem należy pamiętać, że zażywanie substancji psychoaktywnych nie jest obojętne dla organizmu- powoduje w nim diametralne zmiany, niekiedy prowadzi nawet do dramatycznych i nieodwracalnych zmian organicznych. Prawidłowo skonstruowane oddziaływania terapeutyczne powinny być kompleksowe, uwzględniające zarówno stan somatyczny, jak i psychiczny osoby leczonej.
Somatyczne skutki uzależnienia od narkotyków najczęściej ujawniają się w obrębie układu krążenia, nerwowego, oddechowego, wydzielania wewnętrznego, mięśniowo- szkieletowego a ponadto wątroby i skóry.


Układ krążenia
Wśród najczęstszych schorzeń w obrębie układu krążenia spowodowanych zażywaniem narkotyków należy wymienić:
• zaburzenia rytmu serca,
• niedokrwienie mięśnia sercowego (łącznie z zawałem),
• nadciśnienie tętnicze,
• kardiomiopatie,
• tętniaki.
Przypadkowe wstrzyknięcia dotętnicze w wyniku uszkodzenia ściany tętnicy i nagłego wzrostu ciśnienia krwi niekiedy doprowadzają do pęknięcia naczynia.
Układ nerwowy
Do najczęstszych konsekwencji uzależnienia należą zmiany w móżdżku, przejawiają się one:
• zaburzeniem koordynacji ruchowej,
• oczopląsem,
• drżeniem mięśniowym,
• dysmetrią.
U osób przyjmujących substancje psychoaktywne często pojawia się również neuropatie obwodowe. Powstają one zazwyczaj w wyniku równoczesnego działania kilku czynników- toksycznego działania substancji uzależniającej, niedoborów pokarmowych, ucisku na nerwy obwodowe.
Układ oddechowy
Do schorzeń mających swe podłoże w zażywaniu narkotyków zalicza się:
• przewlekły nieżyt oskrzeli,
• utrudnienie wymiany gazowej w pęcherzykach płuc przejawiające się bólem w klatce piersiowej,
• pneumokokowe zapalenie płuc,
• rak płaskonabłonkowy, drobnokomórkowy,
• gruczolak płuc.


Układ wydzielania wewnętrznego
U osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych zaburzenia wydzielania wewnętrznego są spowodowane wpływem tych substancji na neuroprzekaźnictwo w ośrodkowym układzie nerwowym i wydzielanie hormonów przysadki mózgowej. Do najczęściej odnotowywanych zaburzeń zalicza się:
• brak miesiączki,
• hipogonadyzm z opóźnionym dojrzewaniem,
• niepłodność,
• impotencja,
• zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy,
• obniżenie stężenia testosteronu,
• spadek ruchliwości plemników.
Układ mięśniowo- szkieletowy
Zażywanie narkotyków powoduje niezwykle groźne zmiany, należy wskazać przede wszystkim na:
• martwicę mięśni poprzecznie prążkowanych (przejawia się nadwrażliwością mięśni na dotyk, bólami mięśni, podwyższona temperaturą, obniżonym ciśnieniem krwi, sennością),
• kostniejące zapalenie mięśni (uszkodzone włókna mięśniowe sukcesywnie zastępowane są przez złogi wapnia),
• zapalenie kręgów (szczególnie lędźwiowych), stawów (przede wszystkim krzyżowo- biodrowych).
Wątroba
Zażywanie substancji psychoaktywnych powoduje szereg zmian histopatologicznych. Do najczęstszych problemów dotykających osoby uzależnione należy zaliczyć:
• wirusowe zapalenie wątroby typu A,
• zapalenie wątroby wirusem typu B (w przypadkach ostrych zatruć przeradza się w marskość; ponadto może prowadzić do rozwoju raka),
• wirusowe zapalenie wątroby typu C ( w około 50% przypadków przyjmuje postać przewlekłą; jest również przyczyna raka wątroby).



Skóra
Uszkodzenia skóry spowodowane iniekcjami dożylnymi należą do bardzo częstych zmian występujących u osób zażywających substancje psychoaktywne tą drogą. Wśród nich wymienić należy:
• zakażenia bakteryjne skóry (ropnie, czyraki),
• zmiany grzybicze,
• zapalenie tkanek okołopaznokciowych,
• choroby pasożytnicze skóry (świerzb, wszawica),
• zmiany skórne w postaci wyprysku z brunatnymi przebarwieniami, z tendencją do powstawania owrzodzeń.
Ryzyko, rozpoznanie, zapobieganie

Pewne zdarzenia życiowe mogą w większym stopniu niż inne zwiększać Twoją podatność na narkotyki. Wiedząc o tym, łatwiej jest unikać niebezpieczeństw, jakie czyhają w życiu na każdego z nas. Należy jednak pamiętać- pomimo, wysiłku, jaki wkładasz w uniknięcie tego problemu, może on zawsze wystąpić. Powinieneś wiedzieć, że jeżeli kiedykolwiek narkotyki zaistnieją w Twoim życiu lub w życiu bliskiej Ci osoby- możesz przejąć nad nimi kontrolę poprzez szybkie zauważenie zaistniałego problemu i zwrócenie się o pomoc do terapeuty. Wczesne rozpoznanie problemu może znaczyć uniknięcie uzależnienia i wszystkich zagrożeń, jakie ze sobą niesie.
Czynniki ryzyka
Wśród głównych czynników ryzyka, które mają wpływ na większe prawdopodobieństwo uzależnienia Ciebie lub kogoś bliskiego od narkotyków wymienić należy:
• Biologiczny rodzic nadużywający narkotyków;
• Bliski kontakt z osobami nadużywającymi narkotyków;
• Dostęp do narkotyków;
• Nieustabilizowana sytuacja w domu albo przemoc w rodzinie;
• Słaba umiejętność radzenia sobie z problemami;
• Nuda.
Sytuacje przejściowe lub zmiany w życiu to również czas większego zagrożenia. Do nich zalicza się:
• Ślub albo rozwód;
• Rozpoczynanie gimnazjum, liceum, studiów albo nowej pracy.
Dzieci nieśmiałe, albo agresywne, które przyjaźnią się z takimi, które sprawiają dużo kłopotów lub mają, które mają problemy w szkole- włączając złe oceny- też mogą być bardziej skłonne do sięgnięcia po narkotyki.


Ochrona dzieci
Dzieci zazwyczaj zaczynają eksperymentować z narkotykami w wieku 12-13 lat. Będąc rodzicem masz niebagatelną rolę do odegrania w odwiedzeniu dziecka od prób eksperymentowania z narkotykami. Najlepszą, a wręcz niezawodna metodą, jest rozmowa z dzieckiem i zachęcanie do swobodnej wymiany poglądów. Nie powinieneś jednak nadużywając swojego rodzicielskiego autorytetu wygłaszać moralizarskich pouczeń. Staraj się prowadzić rozmowę w taki sposób by dziecko nie obawiało się Twoich oceniających opinii. Tylko wówczas będzie z Tobą szczere, kiedy nie będzie się czuło zagrożone i będzie Ci ufać. Pamiętaj, aby tak zaaranżować rozmowę, by nie nosiła ona znamion typowej rodzicielskiej przestrogi. Zadbaj o naturalny pretekst dla jej rozpoczęcia- wówczas dziecko nie będzie czuło się zakłopotane. Rozmowę na ten temat możesz podjąć na przykład wtedy, kiedy na wspólnym spacerze widzicie na ulicy osobę uzależnioną, albo przy okazji wzmianki o tym w gazecie, czy w telewizji.
Możesz również rozpocząć dyskusję pytając dziecko, czego nauczyło się o narkomanii w szkole. Oprócz tego, rodzice powinni dokładać wszelkich starań by zminimalizować ilość zdarzeń, sytuacji, które mogłyby skłonić dziecko do sięgnięcia po narkotyki.
Zaleca się ponadto następujące zasady postępowania:
• Zachęcaj dziecko do udziału w zajęciach pozalekcyjnych w godzinach od 3 do 5 po południu, na przykład - w zajęciach sportowych, klubach muzycznych, czy grupach młodzieżowych;
• Opiekuj się dzieckiem nawet z odległości, kiedy ono jest w domu, a ty- nie. Propozycje: pozostawiaj notki, zostaw jakieś przekąski, zleć jakieś prace w domu, wymagaj, aby podczas pobytu w domu dziecko do ciebie zadzwoniło;
• Ustal godzinę powrotu wieczorem do domu i wymagaj przestrzegania ich;
• Poznaj rodziców przyjaciół dziecka. Postaraj się, aby był u nich przestrzegany zakaz picia alkoholu i zażywania narkotyków i żeby cię zawiadamiali w razie łamania tych ustaleń;
• Sprawdzaj przyjęcia. Przykładowo - zadzwoń do rodziców osoby organizującej imprezę; sam/-a sprawdź czy jest tam jakaś odpowiedzialna za porządek dorosła osoba;



Znaki ostrzegawcze
Następnym poziomem ochrony Ciebie i Twoich bliskich przed narkotykami jest zachowanie czujności i uważna obserwacja. Jeżeli tylko dostrzeżesz jakiekolwiek pierwsze symptomy problemu, powinieneś niezwłocznie zwrócić się o pomoc- zanim stanie się on znacznie bardziej złożony i trudny do opanowania.
Dziecko
Czy któryś z wymienionych problemów mógłby dotyczyć Twojego dziecka?
• Słabe oceny w nauce;
• Zmiana zachowania na wrogie, agresywne, czy buntownicze;
• Zarzucenie dotychczasowych zainteresowań, aktywności, etc.
• Zaniedbywanie szkolnych obowiązków, kłopoty z nauką, w wagarowanie;
• Pogarszające się stosunki z rodziną;
• Zmiany wyglądu fizycznego- zaczerwienione oczy, katar, znaczny spadek wagi, ból gardła, łatwe powstające siniaki;
• Dowody w postaci sprzętu narkotykowego, np. jak fajeczki, czy bibułki do skręcania.
Jeśli udzieliłeś kilku pozytywnych odpowiedzi na w/w pytania, może to oznaczać, ze Twoje dziecko ma kłopoty z narkotykami. Pamiętaj jednak, że Twoje spostrzeżenia nie muszą prowadzić do jednego wniosku- NARKOTYKI! Kłopoty dziecka mogą mieć inne przyczyny. Aby upewnić się, powinieneś przeprowadzić z dzieckiem rozmowę. Wystrzegaj się jakichkolwiek oskarżeń, rozmowa powinna być spokojna i szczera. Jeśli potwierdzi ona Twoje obawy lub dziecko odmówi wszelkiej współpracy, skorzystaj z pomocy psychologa lub lekarza.
Dorosły
Jeżeli zauważyłeś w zachowaniu Twojego partnera, partnerki, przyjaciela, czy członka rodziny jakiekolwiek niepokojące, nietypowe zmiany, nie powinieneś ich bagatelizować. Jeżeli sam zacząłeś sięgać po narkotyki powinieneś ocenić stopień zaawansowania swojego uzależnienia. W tym celu możesz posłużyć się podanym poniżej zestawem pytań.
• Czy w wyniku brania narkotyku nie wypełniłeś/-aś jakiś zobowiązań w domu lub w pracy?
• Czy brałeś/-aś narkotyki w sytuacjach fizycznie niebezpiecznych, na przykład podczas prowadzenia samochodu?
• Czy miałeś/-aś prawne problemy wynikające z przyjmowania narkotyków, jak np. aresztowanie za zakłócanie spokoju?
• Czy kontynuujesz zażywanie narkotyków pomimo narastania problemów w stosunkach towarzyskich, jak kłótnie z partnerem?
• Czy spędzasz dużo czasu na poszukiwanie narkotyków?
• Czy ograniczyłeś/-aś ilość czasu przeznaczanego na życie towarzyskie i przyjemności po to, aby móc zażywać narkotyki?
• Czy potrzebujesz coraz większej dawki, aby osiągnąć pożądany efekt?
• Czy kiedykolwiek odstawienie narkotyków spowodowało u Ciebie objawy podobne do tych, jakie towarzyszą chorobie?
Jeśli myślisz, że bliska Ci osoba ma problem narkotykowy, powinieneś z nią o tym porozmawiać. Pamiętaj jednak o tym, że osoby uzależnione są zdolne do dalszego brania narkotyku, mimo oczywistych skrajnie złych skutków tego rodzaju działania. Możesz się spotkać z tłumaczeniem się, zaprzeczaniem, czy racjonalizacją ich narkomanii. Dlatego pomocne może być skonsultowanie się z osobą doświadczoną w terapii uzależnień.
Potwierdzenie podejrzeń
Jeżeli dostrzegłeś jakiekolwiek niepokojące symptomy, powinieneś niezwłocznie podjąć działania w celu upewnienia się. Nie jest jednak możliwe całkowite wyeliminowanie podejrzeń lub ich potwierdzenie jedynie w oparciu o rozmowę. Może to dostarczyć tylko częściowych dowodów. Z uwagi na to, zalecane jest korzystanie z pomocy specjalistów. Lekarz może w sposób zdecydowany rozpoznać uzależnienie poprzez ocenę kilku różnych rzeczy. Całościowe badanie obejmuje rozmowę, badanie fizykalne, testy laboratoryjne, opinie rodziny i przyjaciół.
Wywiad
W czasie wywiadu, lekarz zadaje pytania, które pomagają ocenić stopień uzależnienia. Na początku, pytania dotyczą ogólnych aspektów życia danej osoby. Ustalenie roli zawodowej, sytuacji rodzinnej. Kolejne pytania mogą dotyczyć:, jakie sukcesy odnosił/-a w szkole, pracy. Jakie miała relacje z rodziną, przyjaciółmi? Czy miał/-a problemy - medyczne, prawne, psychologiczne, emocjonalne?
Następnie lekarz przechodzi do pytań, które pomogą mu ustalić jak narkotyki korespondują ze stylem życia danej osoby? Jeśli pacjent zaprzecza, prowadzący wywiad może przytaczać wypowiedzi przyjaciół, czy rodziny, aby spowodować zmianę postawy pacjenta. Inne pytania zadawane podczas wywiadu mają na celu ocenę, czy kiedykolwiek ta osoba czuła się chora po odstawieniu narkotyków, czy musiała zwiększać dawki narkotyku w celu uzyskania pożądanego efektu. Pozwala to ustalić, czy organizm uzależnił się już od narkotyku.
Badanie fizykalne
Ten etap polega na tym, że lekarz poszukuje fizycznych oznak niedawnego lub obecnego zażywania narkotyku, np. owrzodzeń na śluzówce nosa po kokainie. Sprawdza też, czy nie ma fizycznych objawów intoksykacji (zatrucia) w momencie wizyty, np. zwężone źrenice, senność, zamazana mowa, które mogą świadczyć o "high-u" heroinowym. Dodatkowo, może on zobaczyć, czy nie ma oznak niedawnego odstawienia narkotyku, od którego jest uzależniona dana osoba. Przykładowo, ktoś uzależniony od heroiny, która niedawno ją sobie odstawiła, może mieć gorączkę i rozszerzone źrenice.



Testy laboratoryjne
Następną częścią procesu diagnostycznego jest szukanie śladów narkotyków poprzez testy chemiczne krwi, moczu i włosów. Badanie krwi może wykryć narkotyk w ciągu 12 godzin od zażycia. W badaniu moczu można znaleźć ślady narkotyków w ciągu jednego do trzech dni od ostatniej dawki. Jeśli dana osoba pali dużo marihuany, badanie moczu może to potwierdzić jeszcze przez miesiąc po ostatnim jonicie. Badanie włosów pomaga wykryć narkotyki u osoby, która starała się oczyścić organizm z narkotyków. Wystarczy około 4cm (1 1/2 cala) kosmyk włosów by ustalić, czy dana osoba używała narkotyki przez ostatnie 90 dni.

Interwencja
Następnym krokiem po postawieniu diagnozy jest leczenie. Ale osoby uzależnione często odmawiają. Jedną z metod złamania takiego oporu jest tzw. interwencja. Jest to technika polegająca na zebraniu razem wszystkich bliskich osoby uzależnionej, jej samej oraz specjalisty od spraw uzależnień. Wtedy wszyscy oni mówią o swoich odczuciach na temat uzależnienia danej osoby, co ma na celu przełamanie ściany zaprzeczania i podjęcia przez tę osobę terapii. Konkretne przykłady tego, w jaki sposób narkotyki zniszczyły życie osoby uzależnionej wygłoszone przez całą grupę ludzi znacznie utrudniają dalsze zaprzeczanie i zlekceważenie tego. Jednak, może się zdarzyć, że uzależniony nie zacznie leczenia. Dlatego należy zawsze mieć jakiś plan zapasowy, w razie, czego. Na przykład, możesz wyłączyć daną osobę ze swego życia do momentu, kiedy nie podejmie ona terapii.