Hormony

Hormony- są to subst. chemiczne, nie będące enzymami i witaminami, które są wydzielane przez specjalne gruczoły bezpośrednio do krwi i odpowiadają za pobudzanie i nadzór oraz kontrolę działania narządów i układów.

Cechy hormonów zwierzęcych: wydzielane są bezpośrednio do krwi, powstają w jednym gruczole lub w pojedynczych komórkach niektórych tkanek, transportowane są przez płyny ustrojowe, tj.krew, limfa, śluz, ślina, płyny międzytkankowe, działają na określony narząd lub układ, np. adrenalina na układ nerwowy, układ hormonalny jest powiązany poprzez centrum koordynacyjne z układem ośrodkowym, układ hormonalny działa na zasadzie sprzężeń zwrotnych ujemnych.

Gruczoły dokrewne:szyszynka- niewielki gruczoł w międzymózgowiu; melatonina- odpowiada za regulację procesu czuwania i snu, opóźnia starzenie się komórek, opóźnia proces dojrzewania płciowego. Przysadka mózgowa-jest to część międzymózgowia o budowie płatowej, o masie ok.0,7g; somatotropina- przyspiesza wzrost masy ciała,. Niedoczynność powoduje karłowatość, a nadczynność gigantyzm lub akromegalię.; prolaktyna- pobudza wydzielanie mleka przez gruczoł piersiowy; hormony tropowe- regulują one działanie innych gruczołów, tj.nadnercza, tarczyca i gonady. Podwzgórze-zbudowane z neuronów, które mają zdolność do wydzielania hormonów w procesie tzw.neurosekrecji, co umożliwia współpracę ukł.nerwowego i hormonalnego; wazopresyna- jest to tzw. Hormon antydiuretyczny, który zmniejsza straty wody w nerkach podczas tworzenia moczu; oksytocyna- wywołuje falowe skurcze macicy umożliwiające wędrówkę plemników w górę dróg rodnych oraz wspomaga poród. Przytarczyce- 2 pary leżące przy tarczycy; parathormon- reguluje poziom wapnia we krwi i w kościach. Tarczyca- położona jest przed tchawicą. Jej działanie podlega kontroli przysadki i polega na wydzielaniu m.in. tyroksyny; tyroksyna- powoduje wzrost zużycia tlenu i nasilenie tempa metabolizmu w niemal wszystkich komórkach (szczególnie wspomaga intensywność oddychania wewnątrzkomórkowego); kalcytonina- powoduje spadek stężenia wapnia w osoczu na skutek zwiększonego odkładania tej subst.w kościach. Trzustka- położona w sąsiedztwie dwunastnicy zawiera w swoim miąższu liczne, rozsiane dość luźno skupienia komórek, tzw. wyspy Langerhansa. Wyspy te mogą być zbudowane z komórek typu L(alfa) albo z komórek typu B(beta). Zadaniem wysp jest regulowanie poziomu glukozy we krwi, ponieważ większe wahania poziomu tej subst. mogą mieć fatalne następstwa; glaukagon- wydzielany i produkowany przez komórki typu L. Najsilniejszym bodźcem wywołującym uwalnianie tego hormonu jest spadek stężenia glukozy we krwi. Podwyższa zawartość cukru we krwi przez wzmożenie rozkładu glikogenu w wątrobie. Ma za zadanie chronić organizm przed skutkami spadku poziomu glukozy w okresie miedzy posiłkami, w czasie wysiłku i głodzenia; insulina- produkowana i wydzielana przez komórki typu B. Najsilniejszym bodźcem pobudzającym jej uwalnianie jest wzrost stężenia cukru we krwi (odwrotnie niż w wypadku glukagonu). Nadnercza- są małymi parzystymi gruczołami dokrewnymi, które wykazują wyraźnie warstwową budowę anatomiczną; adrenalina- wydzielana przez wewnętrzną warstwę zwaną rdzeniem nadnerczy; noraadrenalina. W warunkach stresu hormony te mobilizują organizm do działania- adrenalina nazywana jest wręcz hormonem walki; kortykoidy- hormony, które m.in. wpływają na metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczowców w całym organizmie (np.kortyzol).Inne kortykoidy regulują gospodarkę wodno-mineralną ustroju (gł.jonów sodu i potasu). Zapewniają też prawidłową pobudliwość wszystkich mięśni. Część z tych hormonów wywołuje efekty podobne do działania hormonów płciowych, tyle że wyraźnie słabsze. Położone są w zewnętrznej warstwie zwanej korą nadnerczy. Gonady- jądra i jajniki; estrogeny- hormony produkowane przez gonady żeńskie. Kontrolują wykształcenie żeńskich cech płciowych i cykl menstruacyjny, warunkują także popęd płciowy u kobiet; androgeny- męskie hormony płciowe (najważniejszy z nich jest testostron).Hormon ten odpowiada za rozwój męskich cech płciowych i spermatogenezę oraz popęd płciowy.