Konsekwencje społeczno polityczne rewolucji naukowo-technicznej XIX wieku

Konsekwencje społeczno polityczne rewolucji naukowo-technicznej XIX wieku.



Rola nauki, a zwłaszcza nauk ścisłych wzrosła znacznie w XIX w. Prestiż uczonych i naukowców wzrósł niepomiernie. Wyrazem uznania społeczeństwa dla ich osiągnięć było m.in. rozpoczęcie przyznawania nagród za wybitne osiągnięcia w dążeniu do odkrywania tajemnic świata. Za jedną z najważniejszych i prestiżowych nagród, uważano, przyznawaną do dziś dzień nagrodę Nobla (od 1901 r.). Corocznie z fundacji Nobla założonej przez Alfreda Bernharda Nobla (1833–96) Szwedzkiego chemika i przemysłowca. Wynalazcę m.in. dynamitu (1866), który opracował i udoskonalił metody jego otrzymywania, a także metody otrzymywania innych materiałów wybuchowych. W wielu krajach zakładano akademie, nowe uczelnie oraz towarzystwa naukowe, które pomagały nawiązywać kontakty pomiędzy naukowcami z poszczególnych krajów oraz ułatwiały im wymianę informacji, doświadczeń oraz sprzętu doświadczalnego.

Najbardziej charakterystyczną cechą wieku XIX jest chyba wynalazek kolei. Linie kolejowe w Europie najwcześniej powstały w Anglii. Poniższe tabele przedstawiają daty zakładania linii kolejowych w poszczególnych krajach, oraz ich szacowaną długość. Warto zwrócić tutaj uwagę na innowacyjne zastosowania w przewozie pasażerów i oferowanych usług.

Powstanie linii kolejowych

Kraj Rok

Anglia 1828

Francja 1833

Rosja 1834

Niemcy 1835



Powstanie linii kolejowych na ziemiach polskich

Skąd - dokąd Rok

Wrocław - Oława 1842

Warszawa - Częstochowa 1845



Linie kolejowych w latach 90 XIX w.

Kraj Długość w km

Niemcy 47.000

Francja 37.000

Rosja część europejska 36.000

Wielka Brytania 34.000

Austro - Węgry 31.400

Włochy 15.000

Hiszpania 12.000



Inne wynalazki

Innowacja Rok

Wagon sypialny 1858

Wagon restauracyjny 1868

Lokomotywa elektryczna 1879



Największy rozkwit przeżywały chemia i fizyka. Wiek XIX a właściwie jego koniec obfitował w wiele niezmiernie ważnych osiągnięć i odkryć, które wpłynęły na dalsze losy ludzkości. W 1887 fizyk niemiecki roku Heinrich Rudolf Hertz (1857–94) odkrył fale elektromagnetyczne i zbadał ich własności. Zapoczątkowało to rozwój radiotechniki i w konsekwencji umożliwiło ludziom sprawnie komunikować się na znaczne odległości bez konieczności używania kosztownego okablowania. 10 czerwca 1876 roku Alexander Graham Bell (1847–1922), amerykański fizyk, fizjolog i nauczyciel głuchoniemych, profesor uniwersytetu w Bostonie udoskonala opatentowany wcześniej telefon. Jego słowa, które wypowiedział przez telefon do swojego współpracownika Thomasa A. Watsona „Watson, proszę przyjść tutaj, pilnie pana potrzebuję” rozpoczęły nowy rozdział na kartach historii. Dziś nie potrafimy wyobrazić sobie życia bez telefonii. Telekomunikacja umożliwiła przesyłanie na odległość wiadomości (dźwięków mowy) między dwoma abonentami znosząc dotychczasowe ograniczenia stawiane przez telegraf. 8 listopada 1895 roku Wilhelm Konrad Roentgen (1845–1923) niemiecki fizyk, profesor na uniwersytecie w Wurzburgu odkrywa niewidoczne, elektromagnetyczne promieniowanie posiadające zdolność przenikania przez ciała stałe. Nazywa je promieniami X (obecnie zwane promieniowaniem rentgenowskim). Roentgen wskazał sposób wykorzystania promieni X w medycynie. Skonstruował również pierwszą lampę rentgenowską. Za swoje wybitne osiągnięcia w dziedzinie fizyki otrzymuje w 1901 roku Nagroda Nobla. 28 grudnia 1895 roku bracia Louis Jean i Auguste Lumiere organizują w Paryżu pierwszy komercyjny pokaz filmowy. Ich wynalazek kinematografu przynosi wkrótce pokaźne zyski.

Z pośród największych badaczy zajmujących się chemią, należałoby wymienić Dymitra Mendelejewa. Odkryte przez niego prawo okresowości mówiące, że właściwości chemiczne i fizyczne pierwiastków chemicznych powtarzają się okresowo (periodycznie) ze wzrostem liczby atomowej i zależą od budowy atomu, pozwoliło na ich sklasyfikowanie i wprowadzenie w 1869 roku układu okresowego pierwiastków, co z kolei zapoczątkowało nowoczesne badanie chemiczne. Właśnie wiek XIX zapoczątkował badania nad dotychczasowo nieznanym zjawiskiem promieniotwórczości. Odkryte w 1897 roku przez Antoine Henri Becquerela (1852–1908), francuskiego fizyka, promieniowanie radioaktywne i późniejsze badanie tego zjawiska przez Marię Skłodowska-Curie (1867–1934) i jej męża Pierre’a Curie, doprowadza m.in. do odkrycia dwóch nowych pierwiastków chemicznych, radu i polonu, za których to odkrycie wybitna polska uczona otrzymuje nagrodę Nobla z dziedziny chemii w 1913 roku. Wcześniej w 1905 roku otrzymuje też nagrodę z dziedziny fizyki, za wybitne osiągnięcia w badaniu promieniotwórczości.

W XIX wieku nastąpiła rewolucyjna zmiana poglądów w przyrodoznawstwie a to za sprawą Karola Darwina, który to w swoich pracach pt. „O pochodzeniu gatunków” (1859) i późniejszej „O pochodzeniu człowieka” (1871) rzuca zupełnie nowe światło na tą dziedzinę nauki. Jego teoria ewolucji nieraz wzbudzała liczne kontrowersje i była przyczyną wielu ożywionych dyskusji w kręgach badaczy XIX wieku. W końcu jednak została powszechnie zaaprobowana, a kontynuatorzy Darwina próbowali dotrzeć do korzeni gatunku ludzkiego i ułożyć drzewo genealogiczne człowieka.

Rozwój przyrodoznawstwa znacznie wpłynął i przyspieszył rozwój medycyny. Z pośród jej największych osiągnięć warto tu wymienić odkrycie bakterii jako czynników chorobotwórczych, witamin jako ważnych biologicznie związków umożliwiających sprawne przeprowadzanie reakcji biochemicznych w organizmach żywych. Wiek XIX jest również początkiem antyseptyki i troski podjętej w celu zapobiegania chorobom. Zaczęto zwracać większą uwagę na higienę i czystość, zaczęto używać sterylnie czystych opatrunków i narzędzi chirurgicznych. Do największych uczonych tamtego okresu możemy zaliczyć Louis Pasteura (1822–95), francuskiego chemika i mikrobiologa, profesora Sorbony członka francuskiej Akademii Nauk, francuskiej Akademii Medycyny oraz Akademii Francuskiej. Był on twórcą podstaw mikrobiologii i immunologii, udowodnił wywoływanie chorób zakaźnych przez zarazki i opracował metody szczepień ochronnych. Roberta Kocha (1843–1910) lekarza niemieckiego. Będącego współtwórcą nowoczesnej bakteriologii i epidemiologii, profesora uniwersytetu w Berlinie i dyrektora tamtejszego Instytutu Chorób Zakaźnych, odkrywcę w 1876 roku laseczki wąglika, prątka gruźlicy (1882), przecinkowca cholery (1883), który za swoje wybitne osiągnięcia otrzymał w 1905 roku Nagrodę Nobla. Ich dokonania przyczyniły się do znacznego ograniczenia epidemii, które tak wiele razy atakowały Europę. Sprzyjał temu również znaczny wzrost liczby lekarzy i osób zajmujących się na co dzień medycyną. W 1864 roku utworzono międzynarodową organizację Czerwonego Krzyża opartą na konwencji genewskiej z 22 VIII 1864 i mającą na celu niesienie pomocy ofiarom wojny, klęsk żywiołowych, prześladowań politycznych, szerzenie oświaty sanitarnej, szkolenie personelu pomocniczo-lekarskiego i organizowanie krwiodawstwa itp. Każde państwo miało autonomiczne władze Czerwonego Krzyża a siedzibą Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża została Genewa.

Wiek XIX obfitował w wielkie osiągnięcia z dziedziny inżynierii i budownictwa. Do największych osiągnięć tamtego okresu możemy zaliczyć oddanie 17 listopada 1869 roku do użytku Kanału Sueskiego, łączącego Może Śródziemne z Morzem Czerwonym. Kanał ten od długości 161 km skrócił drogę morską z Europy do Azji, w stosunku do dotychczasowej trasy wokół Przylądka Dobrej Nadziei o ponad 4500 mil morskich. Mimo, iż początkowo kanał nie spełniał oczekiwań, szybko jednak zamortyzował się i stał się jednym z najważniejszych szlaków morskich. Kolejnym ważnym osiągnięciem było położenie 5 sierpnia 1858 roku pierwszego kabla podmorskiego o długości 3745 km łączącego Anglię z Ameryką. Pomimo, że połączenie to działało bardzo krótko – tylko do 1 września tego samego roku – pozwoliło na zebranie doświadczeń i umożliwiło w przyszłości utworzenie stałych połączeń pomiędzy Europą a „Nowym Światem”. Pierwszy telegram jaki został nadany do Ameryki brzmiał: „Europa i Ameryka zostały połączone telegraficznie. Chwała Bogu na wysokościach; pokój na Ziemi ludziom dobrej woli”.

Rozwój komunikacji i ułatwienie wymiany informacji przyczyniły się do wielu nowych odkryć geograficznych. Dotarto do serca Afryki i odkryto źródła Nilu, rozpoczęły się badania Syberii i obszarów okołobiegunowych. Polski geograf, geolog i podróżnik Edmund Strzelecki zdobył najwyższy szczyt Australii, który nazwał Górą Kościuszki. Odkrył również pokaźne złoża złota na kontynencie australijskim.

Osiągnięcia te stanowią jedynie cząstkę tego co dokonano w wieku XIX. Wymienienie tylko ważniejszych osiągnięć mogłoby zapełnić pokaźną książkę. Można by tutaj wspomnieć o jeszcze wielu innych osiągnięciach jak, np. udoskonalenie silnika spalinowego, wynalezienie opony pneumatycznej przez Dunlopa, wynalazek płyty gramofonowej, produkcję tanich żarówek przez Edisona, udoskonalenie mikroskopów przez Zeissa, udoskonalenie budowy armat i dział przez Kruppa, będące wynikiem wprowadzenia ciężkich i doskonalszych maszyn do obrabiania stali. Udoskonalenie procesów technologicznych wytwarzania stali – konwertor Bessemera.

Postęp technologiczny przyczynił się do poprawienia warunków bytowych ludności. Poniższy wykres przedstawia średni dochód na mieszkańca w 1895 r. na świecie.



* - w funtach



A nawet tak wydawałoby się trywialne, banalne i nawet śmieszne osiągnięcia jak drut kolczasty, wiertarka dentystyczna czy wprowadzenie mechanicznych kosiarek zbożowych konsekwentnie wpłynęły na życie ówczesnych ludzi. Większość z osiągnięć i wynalazków ma zastosowanie do dziś dzień. Chociaż zapominamy o niektórych, trzeba sobie uświadomić, że bez nich dzisiejszy świat wyglądałby zupełnie inaczej.







Bibliografia:

Atlas historyczny świata, pod red. J. Wolski, Warszawa-Wrocław 1996

Tablice historyczne, Warszawa 1996



Szelągowska G., Historia Dzieje nowożytne i najnowsze 1870-1939, Warszawa 1997



Encyklopedia Multimedialna PWN, edycja 1996



Kronika Techniki, Warszawa, październik 1992



Adam Galos, Józef Gierowski, Józef Leszczyński, Historia dla klasy 3 liceum ogólnokształcącego, cz. I