Etyka w biznesie

Uczciwość jest bardziej przyjmowana niż wyuczona. Oznacza to, że ludzie uczą się standardów i tworzą hierarchie wartości obserwując to, co inni robią a nie to, co mówią. Jest to zasada obowiązująca w biznesie w takim samym stopniu jak w domu. Wartości w korporacji są wpajane przez przywódców i dzięki przykładom postępowania członków dyrekcji. Rezultatem jest to, co nazywamy kulturą korporacji.

Korporacja – osoba prawna, działająca na mocy koncesji rządowej, uprawniona do występowania i ponoszenia odpowiedzialności niezależnie od swoich właścicieli.

Etyka to studia nad standardami zachowania. Prawność odnosi się do uczciwości, prawdomówności i moralności osoby. Moralność odnosi się do etycznego, cnotliwego i szlachetnego zachowania.
Rozwój moralny jest skutkiem życia w prawności. Uczymy innych i tworzymy ich hierarchie wartości.

NORMY ETYCZNE

Jaka powinna być wiodąca filozofia biznesu w dwudziestym pierwszym stulecie? Przez większość części XX w. utrzymywała się niepewność co do stanowiska, które powinni zająć zarządzający firmą. Istniały trzy różne poglądy na temat odpowiedzialności społecznej korporacji:

1. Niewidzialna ręka – wg tej filozofii jedyna rzeczywistą formą odpowiedzialności społecznej organizacji gospodarczych jest wypracowanie zysków i przestrzeganie prawa… wspólnemu dobru służymy najlepiej, kiedy każdy z nas i nasze instytucje gospodarcze działają nie na rzecz celów moralnych lub wspólnego dobra…, lecz przewagi w walce konkurencyjnej.

Moralność, odpowiedzialność i sumienie znajdują się w niewidzialnych rękach systemu rynkowego, a nie w rękach organizacji lub menedżerów działających w systemie.

2. Ręka rządu – w myśl tej filozofii „korporacje nie ponoszą moralnej odpowiedzialności wykraczającej poza polityczne i prawne posłuszeństwo. Zadaniem korporacji jest dążenie do celów, które SA racjonalne i maja charakter czysto ekonomiczny. Regulująca ręka prawa i polityki raczej niż niewidzialna ręka rynku obracają te cele we wspólne dobro”.

3. Ręka kierownictwa – ta filozofia korporacje do wydawania niezależnych,
nieekonomicznych sadów nad sprawami z dziedziny etyki, przed którymi stają prowadząc krótkotrwałe i długotrwałe plany oraz operacje. Filozofia ta zachęca korporacje i ich kierownictwo indywidualnej moralności w podejmowanych decyzjach.

W dzisiejszych korporacjach napotkać można przykłady działań wszystkich trzech filozofii. Niektóre organizacje SA całkowicie nastawione na zysk, a kwestie społecznych rezultatów prowadzonej działalności pozostawiają rynkowi. Inne funkcjonują w zgodzie z litera prawa, nie angażują się jednak w działalność etyczną i moralną.

Na całym świecie wzrasta świadomość tego, jak niszczący wpływ wywiera korupcja tak na gospodarkę, jak i na zaufanie obywateli do instytucji państwowych, polityków i urzędników. Zapoznajmy się z terminem korupcji, jej rodzajami a także i rzeczami, których dotyczy.



CO TO JEST KORUPCJA ?

DEFINICJE KORUPCJI

Korupcją mogą być zarówno różnorodne działania, jak również sytuacje społeczne i stosunki interpersonalne. W zachowaniach korupcyjnych zawsze mamy do czynienia z dwiema stronami: "dawcą" i "biorcą". Często przy mówieniu o łapówkach mówi się "dać coś komuś", "dać coś w zamian". Jest to, więc wzajemna wymiana, oddziaływanie między osobą "otrzymującą' i "dającą". W tej relacji zawsze występuje kilka elementów: partnerzy działania, porozumienie dotyczące łapówki, przedmiot i wartość łapówki, wymiana korzyści, naruszenie normy czy też jakiegoś dobra ( naruszenie normy prywatnej, dobrego imienia, własności publicznej, czy naruszenie wartości, np. uczciwości, rzetelności).
Korupcja - w ujęciu słownikowym, przede wszystkim zwraca się uwagę na demoralizujący, czyli niezgodnym z przyjętym w społeczeństwie systemem wartości. "Słownik Języka Polskiego" za korupcję uznaje "przyjmowanie lub żądanie przez pracownika instytucji państwowej lub społecznej korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za wykonanie czynności urzędowej lub za naruszenie prawa".

Korupcja jest patologią społeczną, czyli takim zachowaniem instytucji, czy też jakiegoś elementu systemu społecznego, który stoi w sprzeczności ze światopoglądem i systemem wartości akceptowanymi w danej społeczności.

Prawnicy za korupcję uważają:
- łapówkarstwo: przyjęcie łapówki (sprzedajność) - łapownictwo bierne danie łapówki (przekupstwo) - łapownictwo czynne pośredniczenie w łapówkarstwie sprowokowanie łapówki
- opłacany protekcjonizm
- nepotyzm
- defraudację pieniędzy publicznych.

Korupcja może występować w różnych formach:
- przekupstwo - łapownictwo;
- wykorzystywanie środków budżetowych i majątku publicznego do celów prywatnych lub osobistych korzyści;
- płatna protekcja w obsadzaniu stanowisk;
- handel wpływami, np. poparcie w wyborach lub finansowanie partii politycznej w zamian za zdobycie wpływów;
- zakup zamówień, kontraktów i innych korzyści rządowych, koncesji czy decyzji sądu;
- uchylanie się przed obowiązkiem celnym, podatkowym czy wynikającym z innych przepisów;
- świadome, niezgodne z prawem dysponowanie środkami z budżetu państwa i majątkiem, który jest dobrem publicznym;
- faworyzowanie, protekcja;
- nepotyzm, kumoterstwo;
- kupczenie wpływami.


KATEGORIE I TYPY KORUPCJI

- Korupcja administracyjna. Jest ona związana ze świadczeniem pozaekonomicznych usług w zakresie oświaty, służby zdrowia, opieki społecznej. Występuje ono w różnych działach administracji publicznej. Przykładami tego typu korupcji mogą być: wpływanie na treść decyzji administracyjnej, przyznanie kredytu, legalizacja pojazdów, wydawanie uprawnień i zdawanie egzaminów państwowych.
- Korupcja gospodarcza. Są to tylko te akty przekupstwa i sprzedaży, które mają miejsce w życiu gospodarczym państwa. Sektor gospodarki, w szczególny sposób jest uzależniony od decyzji instytucji państwowych i społecznych. To w szczególny sposób sprzyja kwitnięciu korupcji. W przypadku takiego typu korupcji, popełniane przestępstwo ma na celu zjednanie osoby pełniącej funkcję publiczną dla swoich celów, osiągnięcie zysków materialnych z działalności gospodarczej. Cechą tego typu korupcji jest jej "długotrwałość" - czas trwania działalności korupcyjnej jest uzależnione od czasu trwania współpracy między dającym i biorącym. To przestępstwo najczęściej jest prowadzone pod pozorem legalnych operacji gospodarczych, finansowych, handlowych.
- Korupcja wyborcza. Ma miejsce wówczas, gdy zachodzi przekupstwo i sprzedajność w związku z wyborami do władz publicznych i ma na celu wywarcie wpływu na sposób głosowania.
- Korupcja polityczna. Jest nią akt przekupstwa i sprzedaży, związany z przejęciem władzy państwowej lub jej utrzymaniem. Może być ono realizowane przy pomocy: nagród, stypendiów naukowych, darów, zapomóg, sponsorowania. Jest oferowaniem stanowisk i korzyści w sektorze publicznym gospodarki. Korupcja polityczna jest nieformalnym wynagrodzeniem polityków za wykorzystanie ich wpływów lub poparcie w konkretnych sytuacjach, np. zajmowanie miejsc w radach nadzorczych, pobieranie wynagrodzeń bez świadczenia pracy, diet i innych apanaży czy korzyści tylko z tytułu pozostawania w określonym układzie władzy państwowej.
- Korupcja samorządowa. Jest to oferowanie stanowisk i korzyści dla polityków lub urzędników w sektorze powiązanym z gospodarką komunalną i usługami na rzecz miast i gmin. Ten rodzaj korupcji jest bardzo rozpowszechniony w związku z faktem, iż większość spraw związanych z realizacją inwestycji czy obsługą mieszkańców jest załatwiana na szczeblu lokalnym.
- Korupcja legislacyjna. Jest to wpływanie na kształt ustawodawstwa w zamian za korzyści dla parlamentarzystów. Zjawisko to jest ściśle powiązane z lobbingiem, ale występuje tylko wówczas, gdy w zamian za poparcie konkretnych rozwiązań następuje określona forma zapłaty niezwiązana tylko z poparciem wyborczym (np. finansowa w naturze, poprzez specjalne usługi itp.)
- Korupcja koncesyjna. Jest to stwarzanie sztucznych barier w celu uzyskania korzyści. Najczęściej jest związana z wydawaniem decyzji administracyjnych przy pozwoleniach, zezwoleniach, licencjach czy koncesjach. Stwarzanie "sztucznych" trudności ma za zadanie wytworzyć u przedsiębiorcy przekonanie, że bez uzyskania specjalnej "pomocy" od urzędnika niemożliwe jest załatwienie sprawy.
- Korupcja informacyjna. Polega ona na sprzedaży ważnych informacji będących w posiadaniu władz publicznych, których wcześniejsze posiadanie przez biznes może umożliwić osiągnięcie specjalnych zysków. Korupcja informacyjna może też oznaczać sprzedaż informacji będących w posiadaniu jednostek prywatnych np. spółek giełdowych, władz giełdy, maklerów, zarządów spółek itp., których wykorzystanie niejawne może narazić pozostałych akcjonariuszy na straty.
- Korupcja w zakresie zamówień publicznych. Jest tym rodzajem, który jest najszerzej opisany. Korupcja ta polega na oferowaniu korzyści urzędnikom w zamian za uzyskanie zlecenia lub zamówienia. Korupcja w zakresie zamówień publicznych jest bardzo zróżnicowana i może dotyczyć różnych faz procesu realizacji zamówienia publicznego.
- Korupcja w zakresie zamówień prywatnych. Jak okazało się korupcja występuje również w kontaktach pomiędzy firmami prywatnymi. Dotyczy to zwłaszcza nieuczciwości w służbach zaopatrzenia lub zakupów, które często uzależniają zakup towaru od dostawcy, od uzyskania od niego osobistych korzyści. Sytuacje tego typu są bardzo częste np.: w sieciach supermarketów.


PRZYCZYNY KORUPCJI
Najczęściej do korupcji przyczyniają się:
- Państwo i obowiązujący w nim system prawny
- Brak jasnych przepisów i praw, które regulowałyby działania na styku gospodarki i polityki (zwłaszcza dotyczące udzielania kredytów, zwolnień podatkowych, celnych, przetargów, prywatyzacji)
- Źle działająca, niesprawna administracja
- Motywy działania i moralność obywateli
- Poczucie przymusu
- Tańsze załatwienie sprawy
- Szybsze załatwienie spraw
- Chęć ratowania zdrowia, życia
- Chęć uniknięcia kary, mandatu
- Chęć dorobienia się, wzbogacenia
- Brak zasad moralnych, nieuczciwość ludzi
- Przyzwyczajenie do łapownictwa z czasów poprzedniego ustroju
- Przekonanie, że korupcja występuje we wszystkich społeczeństwach i w każdych czasach
- Chęć okazania wdzięczności
- Podnoszenie efektywności własnych działań
- Większa rzetelność i dokładność urzędników w załatwianiu spraw
- Kultura polityczna
- Brak kodeksów zawodowych, wskazujących właściwe zachowania i określających zakres działalności poszczególnych grup zawodowych
- Nieprzestrzeganie istniejących kodeksów zawodowych
- Gospodarka państwa
- Niedostatek niektórych towarów i usług.


MECHANIZMY KORUPCJOGENNE:

- nadmierna władza poszczególnych urzędników;
- dowolność podejmowanych decyzji;
- zaniedbywanie obowiązujących procedur i brak kontroli wypełniania tych procedur;
- słabość kontroli wewnętrznej;
- nierówny dostęp do informacji;
- brak personalnej odpowiedzialności za podejmowane decyzje, w tym brak jasnego uregulowania i
określenia kompetencji;
- brak działań antykorupcyjnych, w tym zwłaszcza niedoskonałość systemu weryfikacji deklaracji
majątkowych, składanych przez urzędników.


KORZYŚCI, JAKICH OBYWATELE UPATRUJĄ W KORUPCJI
Najczęściej wymieniane "zalety" korupcji:
- możliwość, czasami jedyna, załatwienia spraw trudnych, beznadziejnych, których załatwienie badani
uznają za życiową konieczność;
- gwarancja lepszego, bardziej rzetelnego wykonania obowiązków, przez biorącego łapówkę;
- przyspieszenie toku spraw, oszczędność czasu;
- korzyści materialne, obustronne, zarówno dla biorącego, jak i dającego, ponieważ załatwienie spraw
dzięki łapówce jest tańsze;
- ratowanie życia, zdrowia;
- dowartościowanie osób biorących, przekazania wyrazów wdzięczności, uznania za pracę;
- wymuszenie na władzy właściwych rozwiązań, m.in. lepsze ustawodawstwo, dofinansowanie policji.


POSTAWY OBYWATELI WOBEC KORUPCJI
Różne typy postaw

Moralne potępienie - czyli twierdzenie, że:
- łapówka w każdej dziedzinie życia, zawsze i wszędzie jest niemoralna;
- za łapówki powinny być wymierzane bardzo wysokie kary więzienia;
- nawet gdyby zmuszała mnie do tego sytuacja, nie dam łapówki;
- na potępienie zasługują zarówno ci, którzy biorą łapówki, jak również ci, którzy je dają.

Przyzwolenie, tolerowanie łapownictwa - czyli twierdzenie, że:
- obecna sytuacja zmusza do dawania łapówek;
- wszystkiemu winni są dający łapówki, a nie biorący;
- na potępienie zasługują tylko łapówki pieniężne.

Akceptacja łapówki jako formy rekompensaty - ci, którzy tak uważają, twierdzą, że:
- dawanie łapówek w pewnych sytuacjach jest usprawiedliwione;
- prezent od kogoś za przysługę jest tylko dowodem jego szacunku i życzliwości;
- łapówki są dodatkiem do niskich pensji.






TRZY SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA KORUPCJI
1. Droga służbowa - jest nią zawiadomienie odpowiednich przełożonych skorumpowanego

2. Odpowiedzialność dyscyplinarna lub zawodowa - zawiadomienie odpowiednich organów (najczęściej będą to rzecznicy odpowiedzialności zawodowej lub dyscyplinarnej, którzy w postępowaniu przed sądami dyscyplinarnymi pełnią funkcję oskarżycieli)

3. Odpowiedzialność karna - zawiadomienie policji (m.in. wydziałów do walki z przestępczością gospodarczą w komendach wojewódzkich policji), prokuratury, a w wypadkach szczególnej wagi Centralnego Biura Śledczego lub Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, o popełnieniu przestępstwa.


POLSKIE ORGANY DO WALKI Z KORUPCJĄ

- Najwyższa Izba Kontroli- jest to główna instytucja w sektorze publicznym, która przeprowadza kontrolę. NIK kontroluje wykonanie budżetu państwa oraz gospodarność, rzetelność w działaniu i zakres legalnych działań organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, innych państwowych jednostek organizacyjnych, organów samorządu terytorialnego, innych jednostek gospodarczych, w których Skarb Państwa ma ponad 50 % udziału, oraz tych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych, w zakresie w jakim wykorzystują one środki państwowe albo komunalne oraz wywiązują się ze zobowiązań finansowych na rzecz państwa.

- Rzecznik Praw Obywatelskich - każdy obywatel może złożyć do niego skargę, a Rzecznik Praw Obywatelskich może inicjować podjęcie dochodzenia. Nie podejmuje on działań w skargach anonimowych. Po stwierdzeniu faktu naruszenia prawa, może przekazać wnioski zainteresowanej instytucji lub jednostce mającej zwierzchnictwo; domagać się podjęcia drogi dyscyplinarnej; rozpocząć postępowanie cywilne lub karne; podjąć a potem uczestniczyć w postępowaniu administracyjnym na prawach prokuratora; może złożyć wniosek o nałożenie sankcji lub anulowanie uprawomocnionej decyzji, wydanej przez instytucję, będącą przedmiotem dochodzenia; może zwrócić się do Sejmu o przeprowadzenie kontroli, złożyć wniosek o rewizje nadzwyczajną do Sądu Najwyższego przeciwko wyrokowi Naczelnego Sądu Administracyjnego.

- Służba Cywilna - została powołana do zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zdań państwa. Istnieje Rada służby Cywilnej, licząca 16 członków. Kadencja każdego z członków trwa 6 lat (ale co 3 lata odnawiana jest połowa składu). Obsadzanie wyższych stanowisk w służbie cywilnej jest przeprowadzane w drodze konkursu, a Szef Służby Cywilnej powołuje zespół konkursowy.

- Policja - działa na zasadzie ustawy z dnia 06.04. 1990 roku (Dz.U. Nr 30, poz. 179 z późn. zmianami). W ustawie o Policji w Art. 19 policja otrzymała uprawnienia w zakresie kontroli korespondencji oraz zakupu kontrolowanego, podczas wykonywania czynności operacyjno - poznawczych, gdy dotyczą one m.in. przyjmowania lub wręczania korzyści majątkowych w wielkich rozmiarach, w związku z pełnioną funkcja publiczną lub związaną ze szczególną odpowiedzialnością. Przepis ten nie pozwala na zwalczanie powszechnie panującej przestępczości korupcyjnej, gdyż w większości przypadków nie dotyczy ona tak wielkich sum pieniężnych. W projekcie ustawy o Policji z dnia 01.02.2001 roku w Art. 55 przewiduje się kontrolowanie treści korespondencji, zawartości przesyłek oraz instalowanie środków technicznych, umożliwiających uzyskanie w sposób niejawny informacji w przypadku, gdy dotyczy to, m.in. przestępstw określonych w Art. 228 i 229 Kodeksu karnego, bez żadnych ograniczeń. Zgoda na stosowanie tych środków nie będzie zapadała na szczeblu ministerialnym, jak było do tej pory. Wydaje je Sąd Okręgowy. Bardzo ważne jest utworzenie instytucji świadka incognito (Art.184), która ma bardzo pomagać w walce z korupcją i przestępczością. 25.06.1997 roku wyszła ustawa o świadku koronnym.

Przestępczość korupcyjna jest ścigana w komendach wojewódzkich i powiatowych policji przed wszystkim przez służbę do walki z przestępczością gospodarczą. W komendach są powołane specjalne wydziały lub sekcje. Jednostki te zajmują się także ochroną obrotu gospodarczego, przestępczością podatkową, celną i komputerową.
Na szczeblu Komendy Głównej Policji w ramach Biura Koordynacji Służby Kryminalnej funkcjonuje zespół do walki z korupcją. Między innymi zajmuje się koordynowaniem i podejmowaniem działań operacyjno - wykonawczych oraz wspomaga działalność terenowych jednostek Policji, w zakresie rozpoznawania i ujawniania najpoważniejszych przestępstw korupcyjnych, godzących w interesy ekonomiczne Państwa.
Od września 1997 roku w komendach wojewódzkich, w ramach Wydziałów do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi, funkcjonują wyodrębnione zespoły do walki z korupcją. Funkcjonowanie tej instytucji doprowadziło do zwiększenia efektywności ścigania procesowego przestępstw o charakterze korupcyjnym.

- Prokuratura - organ państwowy powołany do strzeżenia praworządności, czuwania nad ściganiem przestępstw i oskarżania przed sądem. Instytucja prokuratury powstała we Francji, stając się pierwowzorem dla innych państw. W innych państwach prokuratura jest z reguły powiązana ze strukturą sądownictwa i podlega ministrowi sprawiedliwości, który sprawuje nad nią nadzór bezpośrednio (Belgia) bądź za pośrednictwem prokuratora generalnego (Japonia). Prokuratura jest oparta na zasadach centralizmu oraz wewnętrznej jednolitości i niepodzielności, stanowią ją prokuratorzy działający przy sądach. Samodzielny pion organów państwowych stanowi prokuratura w Portugalii, w Finlandii funkcje prokuratora pełni kanclerz sprawiedliwości, działający przy Radzie Ministrów. Funkcjonowanie prokuratury opiera się na zasadach: jednolitości, niepodzielności, dewolucji, substytucji.

- Centralne Biuro Śledcze - powołane w 200 roku do zwalczania przestępczości zorganizowanej i narkotykowej. W CBŚ stworzono specjalny pion do walki z przestępczością gospodarczą i korupcją.
Centralny Urząd Antykorupcyjny - W Polsce planuje się również powołanie Centralnego Urzędu Antykorupcyjnego. Ma on być instytucją, specjalizującą się tylko w tej dziedzinie działalności. Ma działać sprawnie i szybko, podlegać Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji. Ma być wyposażona w dostępne instrumenty prawne, umożliwiające skuteczną pracę wykonawczą. Ma mieć nadane m.in. uprawnienia policji. Będzie miał uprawnienia do kontroli w zakresie dokumentowania obrotu gospodarczego. Ma również posiadać uprawnienia kontrolne w zakresie ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.


OBSZARY NAJBARDZIEJ PODATNE NA KORUPCJĘ
Wg raportu banku światowego z 1999 r. obszary, na których występuje zagrożenie korupcją to:
- urzędy centralne, parlamentarzyści
- finanse partii politycznych,
- sądy i prokuratura,
- władze terenowe,
- zamówienia publiczne,
- prywatyzacja,
- fundusze pozabudżetowe,
- administracja podatkowa i celna,
- koncesje i kontyngenty,
- służba zdrowia.

Raport ten wskazał "korupcję na wysokim szczeblu" (rozumianą jako korupcja wysokich i wybieralnych urzędników, w tym parlamentarzystów, ministrów, prokuratorów i sędziów) jako tę dziedzinę życia państwa, gdzie problem ten jest najpoważniejszy.

Należy zwrócić uwagę na to, że wszędzie tam, gdzie urzędnik państwowy zostaje postawiony w sytuacji, w której dochodzi do konfliktu jego interesu osobistego i interesu publicznego, istnieje zawsze prawdopodobieństwo korupcji. Na przykład, jeżeli osoba odpowiadająca za przetarg, pozwala by w tym przetargu wzięła udział firma, np. jego żony, dziecka, siostry - sam stawia się w obliczu takiego konfliktu i naraża na korupcjogenne zachowania. Prawo zdecydowanie powinno określać granie takich zachowań i nie dopuszczać do możliwości zaistnienia takiego konfliktu.

Fundusze pozabudżetowe, operujące ponad jedną trzecią publicznych dochodów i wydatków w Polsce, pozostają głównym źródłem korupcji w systemie politycznym i administracji państwowej. Uważa się powszechnie, że partie polityczne w Polsce przez całe lata 1990-te angażowały się w liczne przedsięwzięcia związane z działaniami korupcyjnymi, choć ani jeden taki wypadek nie został udowodniony. Udzielając wywiadów, parlamentarzyści często czynili aluzje do tych praktyk, a zasięg tego problemu był jedną z głównych przyczyn przyjęcia nowej ustawy na temat finansowania partii politycznych.