Dopełnienie

Sposoby wyrażania dopełnienia

Dopełnienie może być wyrażone:

- rzeczownikiem (Kupiłem psa )
- zaimkiem rzeczownym (Kogo widziałeś? )
- przymiotnikiem (Chorego odwiedziła rodzina )
- zaimkiem przymiotnym (Takiego nie kupię )
- imiesłowem przymiotnikowym czynnym (Palącym udostępniono osobne pomieszczenie )
- imiesłowem przymiotnikowym biernym (Pobitego opatrzono w ambulatorium )
- liczebnikiem głównym (Dwóm przyznano nagrody )
- liczebnikiem porządkowym (Drugiemu się to nie należy )
- bezokolicznikiem (Lubię marzyć o wakacjach )
- wyrażeniem przyimkowym (Ludzie zawsze będą walczyć o władzę ).

Dopełnienie jest określeniem, którego obecność jest wymagana przez czasownik; niektóre czasowniki mają tak zwany rząd wielokrotny (wymagają uzupełnienia więcej niż jednym rzeczownikiem, np. Jaś dał mamie kwiaty ) lub wieloraki (możliwe są uzupełnienia różnymi formami przypadkowymi (np. On jest tak naiwny, że wierzy wszystkim i On jest tak naiwny, że wierzy we wszystko ).

Dopełnienie bliższe i dalsze

Pojęcie dopełnienia bliższego i dalszego łączy się z przekształceniem zdania w stronie czynnej w zdanie w stronie biernej. Zanalizujmy przykład: Mama Kangurzyca napoiła Maleństwo tranem. Zdanie to w stronie biernej ma postać: Maleństwo zostało napojone tranem przez Mamę Kangurzycę. Przeprowadźmy analizę składniową obu zdań i porównajmy jej wyniki:

podmiot Mama Maleństwo
orzeczenie napoiła zostało napojone
dopełnienie Maleństwo przez Mamę
dopełnienie tranem tranem
przydawka Kangurzyca Kangurzycę

Przekształcenie zdania w stronie czynnej na zdanie w stronie biernej wymaga:

- zmiany orzeczenia w stronie czynnej na orzeczenie w stronie biernej; uzyskuje ono postać orzeczenia imiennego z orzecznikiem wyrażonym imiesłowem przymiotnikowym biernym

- umieszczenia jednego z dopełnień na miejscu podmiotu umieszczenia podmiotu na miejscu dopełnienia.

Dopełnienie, które podczas zamiany zdania w stronie czynnej na zdanie w stronie biernej staje się podmiotem, nazywamy dopełnieniem bliższym; dopełnienie, które pozostaje bez zmian - dopełnieniem dalszym. W analizowanym zdaniu Mama Kangurzyca napoiła Maleństwo tranem dopełnieniem bliższym jest Maleństwo, a dalszym - tranem. Warto jeszcze zauważyć, że choć dopełnienie bliższe dość często występuje w bierniku, nie jest to jedyna możliwość (por. Mama Kangurzyca nie napoiła Maleństwa tranem - Maleństwo nie zostało napojone tranem przez Mamę Kangurzycę ).