Dostosowanie polskiego rolnictwa do wymogów UE (20 stron)

1. WTĘP

Rolnictwo to największy obszar negocjacji a zarazem najbardziej problematyczny. Nie chodzi tu tylko o dopłaty dla polskich rolników ale o wiele skomplikowanych kwestii. Polityka unijna ma (wraz z polityką strukturalną) prowadzić do rozwoju rynku pracy na obszarach wiejskich, kształcenie ludności wiejskiej, poprawę warunków technicznych i wspieranie administracji na terenach wiejskich.
Bardzo ważne jest, żeby już teraz zmniejszyć różnice dzielące rolników polskich od rolników z krajów Unii i przygotować się do włączenia do systemu Unii Europejskiej.
Niniejsza praca ma na celu ukazanie najważniejszych zmian w agrobiznesie jakie muszą zajść przed przystąpieniem di Unii Europejskiej.
Rozdział 2 ukazuje obecną sytuację polskiego rolnictwa na tle rolnictwa UE. Porównane zostają warunki produkcji rolnej, struktura rolnictwa, ceny ziemi, zatrudnienie w rolnictwie.
Rozdział 3 przedstawia podstawowe zmiany jakie musi podjąć rząd chcąc dostosować rolnictwo do wymogów unijnych.
Obecny handel Polski z krajami UE przedstawiony został w rozdziale 4 na przykładzie eksportu i importu produktów rolno-spożywczych. Ukazane zostały również ograniczenia jakim podlega on zarówno ze strony Unii, jak i Polski.
Rozdział 5 to opis dwóch programów pomocy dla Polskiego rolnictwa (programy PHARE i SAPARD).
Rozdziały 6 i 7 to ogólna charakterystyka Wspólnej Polityki Rolnej, jej cele, zasady, instrumenty oraz reforma (na przykładzie trzech sektorów :zboże, mleko, wołowina).
Praca została oparta na danych i informacjach zaczerpniętych z głównych stron internetowych dotyczących integracji Polski z Unią Europejską.



2. POLSKIE ROLNICTWO NA TLE ROLNICTWA UNII EUROPEJSKIEJ

Warunki produkcji rolniczej
Duża powierzchnia rolna w Polsce (18 608 tys. ha, trzecie miejsce w Europie, po Francji i Hiszpanii) pozwala użytkować ziemię w sposób mniej intensywny, stosować metody produkcji przyjazne środowisku naturalnemu. Przewaga gruntów ornych (76,2% użytków rolnych) umożliwia dostosowanie zasiewów do potrzeb rynku. Znaczna część powierzchni Polski obejmuje regiony mało zanieczyszczone, ekologicznie czyste, dla których szansą jest produkcja zdrowej żywności. Gorsze, w po-równaniu z krajami Unii Europejskiej leżącymi w podobnej strefie klimatycznej, warunki rozwoju rolnictwa: słabsza jakość gleb (duży udział nieurodzajnych gleb lekkich) oraz krótki okres wegetacji sprawiają, że polskie rolnictwo jest mniej wydajne.
Struktura polskiego rolnictwa
Rozdrobniona struktura obszarowa (średnia powierzchnia gospodarstwa w Polsce - 7,8 ha, w Unii Europejskiej - 18 ha) zagraża konkurencyjności polskiego rolnic-twa. Większość polskich gospodarstw (56,3%) nie przekracza 5 ha i nie sprzedaje na rynku swych produktów. W ciągu ostatnich ośmiu lat liczba gospodarstw indywidualnych zmniejszyła się o 130 tys., ciągle jednak przekracza dwa miliony. Polskie gospodarstwa powoli zwiększają swą powierzchnię, w latach 1990-1997 o 0,7 ha
Ceny ziemi
W porównaniu z krajami UE ziemia w Polsce jest tania. Niewysoka cena wynika ze słabej jakości ziemi, dużej podaży po likwidacji PGR-ów i małego zainteresowania kupnem. Istnieją różnice regionalne w cenie ziemi; duże zainteresowanie jej zakupem występuje w regionach o wyższym rozwoju rolnictwa (dawne woj. poznańskie, opolskie, bydgoskie). Niskie ceny ziemi przyciągają zagraniczny kapitał.

Zatrudnienie w rolnictwie
W Polsce jest procentowo ponad cztery razy więcej rolników niż w Unii Europejskiej (Polska - 25,8%, UE - 5,5%). Polscy rolnicy są mało wydajni; poziom plonów zbóż w Polsce odpowiada poziomowi, jaki Francja i RFN osiągnęły w latach 1966 -1970. Młody wiek rolników (1/3 właścicieli gospodarstw nie przekroczyła czterdziestu lat, w gospodarstwach powyżej 15 ha - 43%) sprawia, że łatwiej przystosują się do nowych warunków działania. Z kolei niski poziom wykształcenia młodzieży wiejskiej (wysokie koszty nauki w szkołach średnich i wyższych) utrudnia znalezienie nowych miejsc pracy poza rolnictwem.


3. CO OZNACZA DOSTOSOWANIE POLSKIEGO ROLNICTWA DO WYMOGÓW UNII EUROPEJSKIEJ ?
Tylko sprawne i nowoczesne rolnictwo będzie mogło rywalizować na rynku rozszerzonej Unii Europejskiej. Szczególne obowiązki stoją przed polskim rządem, który musi przygotować polską wieś do nowych warunków istnienia. Kraje wstępujące do Unii muszą dostosować swoje prawo do przepisów obowiązujących w Unii. W sprawach dotyczących rolnictwa Polska musi:
dostosować przepisy weterynaryjne, sanitarne, zdrowia zwierząt, bezpieczeństwa i kontroli żywności,
wprowadzić w życie przepisy, które regulują funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej.
W Unii Europejskiej rolnictwo jest w sposób szczególny wspierane i chronione. Służące temu działania noszą nazwę Wspólnej Polityki Rolnej. Dostosowanie polskich przepisów i praktyki do wymogów tej polityki jest skomplikowane i musi być rozciągnięte w czasie.
Proces integracji naszego rolnictwa z systemem Unii Europejskiej związany jest również z większym zorganizowaniem producentów rolnych. Spółdzielnie, organizacje branżowe i stowarzyszenia producentów odgrywają w Unii Europejskiej bardzo odpowiedzialną rolę. Posiadają wykwalifikowanych specjalistów. Pełnią ważną funkcję w organizowaniu rynku. Wykonywanie takiej roli wymaga dyscypliny producentów i ich gotowości do podporządkowania się wspólnie ustalonym regułom.
Stowarzyszenia rolnicze zajmują się także w wielu przypadkach magazynowaniem i sprzedażą produktów rolnych.
Polskie organizacje są zbyt słabe. Obecnie działa ponad sto związków, zrzeszeń, stowarzyszeń i innych organizacji producentów, handlowców i przetwórców. Dobre przykłady powiązań między producentami a przemysłem przetwórczym można zaobserwować w polskim mleczarstwie i cukiernictwie.


4. HANDEL Z KRAJAMI UNII EUROPEJSKIEJ
Unia Europejska od kilku lat jest najważniejszym partnerem handlowym Polski. Jej znaczenie w związku z procesem integracji stale rośnie. Podpisanie Układu Europejskiego (wszedł w życie 1 lutego 1994 roku) oraz Umowy Przejściowej (obowiązującej od 1 marca 1992 roku) stworzyło podstawy prawne do rozwoju wymiany handlowej między Unią a Polską i stopniowego znoszenia barier w dostępie do rynków. Jednak handel artykułami rolnymi (tzw. produktami szczególnie wrażliwymi) w dalszym ciągu podlega licznym ograniczeniom, zarówno ze strony państw Unii, jak i Polski.
Polski eksport i import produktów rolno-spożywczych do krajów UE
Dla polskich eksporterów towarów rolno-spożywczych rynek Unii Europejskiej jest ważny i atrakcyjny ze względu na wysokie ceny produktów, niewielkie ryzyko finansowe oraz tradycyjne powiązania handlowe. Unia szybciej otwiera swoje rynki dla towarów polskich niż Polska dla produktów krajów UE.
W związku z uprzywilejowaną pozycją w dostępie do rynku Unii Europejskiej, rolnicy oczekiwali wzrostu eksportu. Tymczasem Polska nadal więcej importuje pro-duktów rolno-spożywczych, niż eksportuje. Najwięcej sprowadzamy surowców roślinnych (27% całego importu): zbóż, kawy, kakao, herbaty, owoców świeżych. Wzrósł import cukru, nasion oleistych, świeżych warzyw i ich przetworów oraz mięsa drobiowego i jego podrobów.
W 1997 roku głównymi dostawcami produktów rolno-spożywczych z krajów Unii Europejskiej na nasz rynek były Niemcy (30%), Dania (9%), Francja, Holandia i Hiszpania (po 8%).
Polscy rolnicy eksportują głównie przetworzone produkty roślinne (wyroby cukiernicze, przetwory owocowo-warzywne) i zwierzęce (najczęściej mięso, mleko i ich przetwory). Udział tych produktów w eksporcie sięga 60% i ciągle wzrasta.
Mimo że coraz częściej eksportujemy na rynki wschodnie (Rosja, Białoruś, Ukraina), udział Unii Europejskiej w eksporcie polskiej żywności jest ciągle wysoki. W 1997 roku stanowił 38%. Polska nie wykorzystuje wszystkich przyznanych jej przez Unię przywilejów. Powodem są:
skomplikowane biurokratyczne procedury korzystania z kontyngentów importowych Unii,
dodatkowe instrumenty ochrony rynku Unii, między innymi ceny minimalne dla niektórych towarów (np. owoców), co powoduje, że nasz eksport może być okresami nieopłacalny.
Polscy eksporterzy nie są zorganizowani i często ze sobą konkurują. Uzyskują przez to niskie ceny, a ich pozycja jest słaba w stosunku do dobrze zorganizowanych importerów ze Wspólnoty.
Polski eksport można wzmocnić przez:
współdziałanie eksporterów na zagranicznych rynkach produktów rolnych,
promocję polskich towarów,
rozwój informacji o rynkach unijnych,
zwiększenie roli branżowych organizacji producentów.
Rozwój handlu rolno-spożywczego Polski z Unią Europejską napotyka na ograniczenia:
Unia Europejska ograniczyła zakres udzielonych Polsce przywilejów do stosunkowo niewielkich kontyngentów;
Unia utrzymuje wysoki stopień ochrony własnego rolnictwa, stosując wysokie stawki celne;
w Polsce, jak i w Unii Europejskiej produkuje się podobne artykuły rolne.
Członkostwo Polski w Unii Europejskiej pozwoli na zniesienie barier w handlu. Polska uzyskałaby dostęp do bogatego rynku europejskiego, co sprzyjałoby wzrostowi eksportu produktów rolno-żywnościowych. Jednocześnie jednak polski rynek otworzy się na produkty unijne.

Towary eksportowane przez Polskę do UE, objęte przywilejami:
mięso kacze i gęsie
skrobia ziemniaczana
kiełbasy
konie rzeźne, dziczyzna
żywiec cielęcy oraz bydło rzeźne i opasowe
mięso wieprzowe, wołowe, owcze i kozie
kwiaty cięte
warzywa i owoce jagodowe
mleka w proszku, masło, ser, jaja, jogurty
dżemy
kakao, wyroby czekoladowe
ekstrakty kawy i herbaty
drożdże
lody
piwo, wermuty


5. PROGRAMY POMOCY DLA POLSKIEGO ROLNICTWA
Program PHARE
Program PHARE (Poland and Hungary Action Restructuring of the Economy) jest programem Wspólnot Europejskich na rzecz wsparcia restrukturyzacji krajów Europy Środkowej i Wschodniej, w tym również rolnictwa. Fundusze przekazywane z te-go programu stanowią darowizny, a ich celem jest tworzenie warunków administracyjnych, prawnych, finansowych i handlowych niezbędnych dla działania rynku oraz przyciągania inwestycji zagranicznych i ich funkcjonowania. Z założenia swego PHA-RE ma służyć tworzeniu struktury instytucjonalnej właściwej dla gospodarki typu ryn-kowego1. Od połowy 1990 roku Polska otrzymuje środki finansowe w ramach Programu PHARE. Do 1994 roku polskie rolnictwo otrzymało pomoc w ramach PHARE w wysokości około 165 mln ECU, z czego około 100 mln ECU stanowiła pomoc towarowa, a 65 mln ECU (6% wszystkich środków przekazanych Polsce z PHARE) - po-moc finansowa. Środkami pochodzącymi z pomocy zagranicznej, przeznaczonymi dla rolnictwa, dysponuje Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) oraz Fundacja Rozwoju Wsi Polskiej. Ze środków PHARE częściowo finansowany jest Program Rozwoju Rolnictwa zainicjowany przez Bank Światowy2. Program ten wspomagać ma rozwój spółdzielczości wiejskiej. Z jego środków pochodzą też fundusze na pomoc techniczną w zakresie doradztwa i różnych przedsięwzięć w sferze polskiego agrobiznesu. W chwili uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej Polska będzie mogła skorzystać z pomocy funduszy strukturalnych. Jeśli zasady udzielania pomocy w ramach polityki strukturalnej nie ulegną zmianie, to całe terytorium Polski może zostać objęte pomocą, jaka jest udzie-lana regionom szczególnie opóźnionym w rozwoju.


1 Woś A., „Agrobiznes. Makroekonomika” tom 1, Wyd. Key Text, Warszawa 1996, s.71
2 Woś A. „Agrobiznes. …”, j.w., s.71
Program SAPARD
W grudniu 1999 r. Polska przedstawiła Komisji Europejskiej propozycję Programu Operacyjnego SAPARD. W naszym kraju za przygotowanie Programu odpowiada Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Polska ma szanse uzyskiwać na te cele około 168 mln Euro rocznie. Roczne rozmiary wsparcia SAPARD będą więc wielokrotnie większe niż to miało miejsce dotychczas w ramach programu PHARE. Na efektywne wykorzystanie środków SAPARD wpłynie wiele czynników, np. przygotowanie Programu Operacyjnego i ukierunkowanie go na priorytetowe obszary, sprawność systemu wdrożenia Programu, zaangażowanie i aktywność beneficjentów, a także ogólna sytuacja makroekonomiczna i koniunktura gospodarcza.
Propozycja Programu Operacyjnego skonstruowana została w oparciu o dwie osie priorytetowe, na które przeznaczono po połowie środków finansowych:

Oś priorytetowa I - Poprawa efektywności sektora rolno - spożywczego:
- poprawa przetwórstwa i marketingu produktów rolnych i rybołówstwa;
- inwestycje w gospodarstwach rolnych.

Oś priorytetowa II - Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej oraz tworzenie miejsc pracy:
- rozwój i poprawa infrastruktury na obszarach wiejskich;
- różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich.

W ten sposób Program SAPARD zakłada zrównoważenie celów ekonomicznych z celami społecznymi.
Można się spodziewać, że ostateczny kształt Programu Operacyjnego zostanie zmodyfikowany w trakcie negocjacji ze stroną UE. Strona UE kładzie nacisk na inwestycje związane z przyjęciem dorobku prawnego UE. Kwestią kontrowersyjną jest wzrost możliwości produkcyjnych polskiego sektora rolno-spożywczego. Ponadto dużą uwagę zwraca się na kwestie związane z ochroną środowiska naturalnego. UE sugeruje także możliwość wprowadzenia szkoleń zawodowych, choć w programie SAPARD są one ograniczone do tematyki rolniczej.


Tabela. Zakładane rezultaty wdrożenia wybranych działań realizowanych w ramach programu SAPARD w Polsce.
Działania Zakładane rezultaty
Inwestycje w gospodarstwach rolnych: - restrukturyzacja produkcji mleka - modernizacja gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierząt rzeźnych - zwiększenie różnorodności produkcji gospodarstw rolnych Liczba zmodernizowanych gospodarstw: - 8 - 9 tyś. gosp. specjalizujących się w produkcji mleka - 3 - 3,5 tyś. gosp. specjalizujących się w produkcji bydła - 800 - 1000 gosp. specjalizujących się w produkcji owczarskiej - 1800 - 2000 gosp. specjalizujących się w produkcji trzody chlewnej - 800 - 850 gosp. specjalizujących się w produkcji drobiu a także: - 2000 - 2500 gospodarstw objętych projektami w zakresie dywersyfikacji i waloryzacji produkcji rolniczej - 13 - 15 tyś. gosp. wyposażonych w urządzenia do zagospodarowania odchodów zwierzęcych.
Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych: - wsparcie restrukturyzacji przetwórstwa i poprawy marketingu artykułów pochodzenia zwierzęcego - wsparcie restrukturyzacji przetwórstwa i poprawy marketingu owoców i warzyw Liczba zakładów odpowiadających wymogom sanitarnym i weterynaryjnym UE: - 100 zakładów przetwórstwa mleka - 200 zakładów przetwórstwa mięsa - 50 rzeźni, w tym 10 nowych rzeźni - 100 zakładów przetwórstwa owoców i warzyw - 150 zakładów przetwórstwa ryb
Źródło: Program Operacyjny dla programu SAPARD, MRiRW.


6. WSPÓLNA POLITYKA ROLNA

Cele i zasady Wspólnej Polityki Rolnej

W myśl postanowień Traktatu Rzymskiego ważniejsze cele WPR były następujące:
podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wspieranie postępu technicznego, racjonalizację produkcji i optymalizację zastosowań czynników produkcji,
zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków życia, głównie poprzez zwiększanie dochodów osób czynnych w rolnictwie,
stabilizacja poszczególnych rynków
Ponieważ traktat podpisano w kilkanaście lat po II wojnie światowej, w okresie, kiedy Europa była jeszcze importerem netto artykułów rolno-spożywczych, dlatego też wśród zadań podstawowych zapisano również:
zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia w produkty rolne,
umożliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po "rozsądnych" cenach.
W ramach Wspólnej Polityki Rolnej przyjęto trzy podstawowe zasady:
zasada wspólnego rynku, która oznacza swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi (zapewniony poprzez likwidację ceł i innych ograniczeń związanych z ochroną rynków narodowych, a także poprzez wprowadzenie wspólnych cen i ujednoliconych zasad konkurencji oraz przyjęcie wspólnych reguł w handlu produktami rolnymi z krajami trzecimi),
zasada preferencji Wspólnoty która oznacza pierwszeństwo zbytu na rynku Wspólnoty produktów rolnych wytwarzanych na jej terenie i ochronę rynku wewnętrzne-go przed tańszymi produktami pochodzącymi z importu,
zasadę solidarności finansowej, która zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do solidarnego uczestnictwa w kosztach funkcjonowania polityki rolnej.

Instrumenty WPR

Osiągnięciu wspólnych celów służy wspólna organizacja rynków rolnych oraz pozostałe środki wspólnej polityki rolnej.
Można wyróżnić cztery główne instrumenty wspierania rolnictwa w ramach WPR. Są to: podtrzymywanie cen rynkowych, ograniczenia ilościowe, bezpośrednie podtrzymywanie dochodów oraz tzw. inne formy wspierania rolnictwa.

Podtrzymywanie cen rynkowych (market price suppart) prowadzi do kształtowania się cen unijnych na poziomie wyższym od cen światowych. osiągane jest to poprzez:
stosowanie instrumentów polityki handlowej (cła, kontyngenty, itp.)
zakupy interwencyjne
subsydiowanie eksportu rolnego (jeden ze sposobów pozbywania się nadwyżek produktów rolnych),
zagospodarowywanie nadwyżek (dotowanie konsumpcji - mleko i masło, konwersja - przeznaczenie proszku mlecznego na pasze, niszczenie - owoce i warzywa).
Podtrzymywanie ceny rynkowej podnosi zarówno ceny płacone producentom krajowym, jak i ceny płacone przez konsumentów za żywność, powoduje wzrost produkcji oraz ogranicza konsumpcję.
Ograniczenia ilościowe (cukier, mleko, zboża i nasiona oleiste - warunkowo) stosowane są w połączeniu z podtrzymywaniem cen i/lub dotacjami wyrównawczymi. Polegają one na ograniczeniu produkcji (przy danym poziomie wsparcia cenowego) na poziomie niższym od tego, jaki miałby miejsce bez stosowania ograniczeń. Pozwala to na zmniejszenie "zakłóceń" w handlu oraz ogranicza wydatki budżetowe państwa na subsydiowanie eksportu.
Bezpośrednie podtrzymywanie dochodów rolniczych polega na tym, że producenci w UE otrzymują pewną sumę pieniędzy ponadto, co uzyskują ze sprzedaży swych produktów na rynku (płatność na ha zbóż i nasiona oleiste i na szt. zwierząt - bydło i owce). Zwiększa ono dochody rolnicze, nie wpływając jednocześnie na ceny konsumenta czy producenta.

Inne formy wspierania rolnictwa można podzielić generalnie na dwie grupy:
redukcję kosztów produkcji (instrumenty polityki kredytowej, dotacje do środków produkcji, polityka podatkowa),
usługi ogólne, tj. działania, które na dłuższą metę redukują koszty w sektorze rolnym, a korzyści z których nie trafiają bezpośrednio do producentów rolnych (badania, doradztwo, inspekcja sanitarna, zwalczanie szkodników i chorób, działania w zakresie poprawy struktur rolnych i infrastruktury, marketingu i promocji itd.).

7. REFORMA WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ
Polityka rolna w krajach Unii Europejskiej przyczyniła się do rozwoju rolnic-twa i obszarów wiejskich. Z czasem jednak okazała się zbyt kosztowna. Nie sprzyjała też wzrostowi konkurencyjności produktów rolnych Unii na rynkach światowych.
W 1992 roku kraje Unii Europejskiej przyjęły propozycje reformy Wspólnej Polityki Rolnej pod nazwą "Plan Mac Sharry'ego".
W ramach reformy polityki rolnej podjęto między innymi następujące działania:
obniżono ceny podstawowych produktów rolnych (zboża, rośliny oleiste, strączkowe, bydło rzeźne) w ciągu trzech lat o 15-30%,
wprowadzono dotacje bezpośrednie dla rolników, łagodząc straty w dochodach powstałe po obniżce cen,
uzależniono możliwości uzyskania dopłat do zmniejszenia powierzchni upraw lub obniżenia produkcji zwierzęcej,
obniżono produkcję mleka,
wprowadzono w życie system wcześniejszych emerytur dla rolników.
W Unii Europejskiej około 2 mln rolników nie ma następców. 2/3 gospodarstw w Unii to gospodarstwa małe (do 5 ha użytków rolnych). By przyspieszyć przemiany (powiększanie gospodarstw), rolnicy mogą iść na emeryturę już po ukończeniu 55 lat. Warunkiem otrzymania emerytury jest zaprzestanie gospodarowania i przekazanie ziemi w użytkowanie innym rolnikom (sprzedaż lub dzierżawa).
11 marca 1999 roku ministrowie rolnictwa Unii Europejskiej uzgodnili kształt reformy Wspólnej Polityki Rolnej. Zmiany te pozwalają Brukseli przedstawić jasne stanowisko w negocjacjach z krajami kandydującymi do Unii.

Sektor zbóż: cena interwencyjna, uruchamiana, gdy ceny spadają poniżej ustalonego progu, zostanie zmniejszona o 20%, od roku 2002 zostanie zlikwidowany system obowiązkowego odłogowania gruntów ornych.
Mleko: począwszy od 2003 roku ceny interwencyjne na odtłuszczone mleko w proszku i masło spadną o 15%, zostaną zwiększone o 2,4% kontyngenty mleczne; w roku 2003 Unia rozważy możliwość zniesienia ograniczeń w produkcji od 2006 roku.
Wołowina: Bruksela zgodziła się ograniczyć w trzech etapach - od 2000 roku - docelowe ceny wołowiny o 20%, ustalona została wysokość jednorazowych dopłat bezpośrednich do hodowli krów-matek, byków i pozostałego bydła.

Konsekwencje reform europejskiego rolnictwa dla Polski

Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej będzie zapewniała wyższe wsparcie dla rolnictwa. Zwiększenie kontyngentów i limitów dotacji dla poszczególnych państw wskazuje, że w przyszłości Polska, już jako członek UE, będzie mogła wynegocjować dla siebie lepsze rozwiązania w poszczególnych sektorach.

8. INSTYTUCJE POZARZĄDOWE WSPOMAGAJĄCE UNIĘ W REALIZACJI WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ

Ważną rolę w kształtowaniu polityki rolnej Unii Europejskiej pełnią organizacje zawodowe producentów rolnych. Rolnicy w Unii są bardzo dobrze zorganizowani zarówno w poszczególnych krajach, jak i na poziomie całej Unii Europejskiej. Organizacje zawodowe reprezentują rolników i bronią ich interesów. Zatrudniają najlepszych ekspertów i specjalistów. Osiągnięcie podobnego poziomu organizacji producentów rolnych w Polsce jest wielkim zadaniem w procesie integracji. Jest to konieczne, by polskie rolnictwo mogło zająć odpowiednie miejsce w Unii.
Komitet Organizacji Rolniczych w Unii Europejskiej (COPA)
Powołany w 1958 roku. Komitet był pierwszą organizacją tego typu. Główne cele działalności COPA to:
reprezentowanie i obrona interesów producentów rolnych w kontaktach z władzami Unii Europejskiej i innymi organizacjami zawodowymi, ekonomicznymi i socjalnymi;
analiza problemów wiążących się z kształtowaniem i realizacją Wspólnej Polityki Rolnej oraz tworzenie wspólnych rozwiązań związanych z polityką rolną;
negocjowanie z organami Unii Europejskiej istotnych spraw dotyczących rolnictwa i producentów rolnych;
tworzenie więzi między organami Unii Europejskiej i organizacjami zawodowymi rolników, działającymi przy Unii Europejskiej.
Główny Komitet Spółdzielczości Rolniczej (COGECA)
Powstał 24 września 1959 roku na mocy porozumienia central spółdzielczych 6 państw założycielskich Wspólnot. COGECA bierze udział w tworzeniu zasad i realizacji polityki Unii wobec spółdzielni rolniczych, promuje współpracę między takimi spółdzielniami w ramach Unii i poza jej granicami.
Europejska Rada Młodych Rolników (CEJA)
Główne cele CEJA to:
obrona interesów zawodowych młodych rolników w instytucjach i organach wspólnotowych, w szczególności udzielanie młodym rolnikom pomocy na rozpoczynanie działalności zawodowej i na utrzymanie prowadzonych gospodarstw rolnych,
pomoc w zdobywaniu kwalifikacji zawodowych i wykonywaniu zawodu rolni-czego.
Europejska Federacja Związków Zawodowych Pracowników Rolnictwa (EFA)
Federacja skupia organizacje zawodowe pracowników rolnictwa. Podstawowy cel jej działania to koordynacja działalności stowarzyszonych w niej związków oraz obrona ich interesów w dziedzinie polityki ekonomicznej i socjalnej zarówno przed organami Wspólnoty, jak i przed innymi organizacjami europejskimi. Znowelizowany statut EFA formułuje nowy, istotny cel jej funkcjonowania - działanie na rzecz powiększenia Federacji przez przyjęcie nowych członków.

9. PODSUMOWANIE
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oznacza uzyskanie pełnego dostępu polskich producentów rolno-spożywczych do rynku liczącego niemal 400 mln. konsumentów. Równocześnie badania wykazały wysoką konkurencyjność polskich producentów i eksporterów wielu towarów na rynku UE. Wysoki poziom konkurencyjności cechuje zwłaszcza surowce rolne (głównie owoce miękkie i warzywa), jak również niektóre produkty przetworzone (np. sok jabłkowy, mięso i produkty mięsne). Integracja z UE oznacza również przyspieszenie procesu restrukturyzacji polskiego rolnictwa i rozwoju nowoczesnej gospodarki żywnościowej oraz stworzenie szansy większego eksportu na rynki krajów trzecich. Spowoduje ona również wzrost poziomu protekcji rolnej w Polsce (przede wszystkim producenci zbóż, mleka i wołowiny) poprzez objęcie polskiego rolnictwa systemem dopłat bezpośrednich.
Dostosowania polskiego rolnictwa do wymogów UE oraz niezbędnych działań modernizacyjnych wiąże się z wysokimi kosztami, które oszacowano w okresie 1999-2004 na ok. 24,5 mld zł. Z kwoty tej 13.635 mln zł wyniosą koszty dostosowania i modernizacji w okresie przedakcesyjnym (1999-2002). Szacuje się również, że sektor prywatny - gospodarstwa rolne i firmy przetwórcze - poniesie koszty wysokości 7,2 mld zł. Najbardziej kosztowne dostosowania muszą nastąpić w sektorze mleczarskim. Do roku 2004 mogą one łącznie wynieść ok. 15,5 mld zł. W najtrudniejszej sytuacji znajdują się te sektory polskiego rolnictwa, w których wystąpi wzrost kosztów, natomiast nie wystąpi wzrost przychodów (np. drób, wieprzowina). W takiej sytuacji niezmiernie ważne jest objęcie polskich rolników systemem dotacji bezpośrednich, w celu niwelowania skutków wzrostu produkcji rolniczej.

11 LITERATURA
„Obawy w Polsce związane z integracją rolnictwa z Unią Europejską”, opracowanie przygotowane przez zespół Sekcji Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej (SAEPR)
„Stanowisko negocjacyjne Polski w obszarze Rolnictwo”, dokument
Strona internetowa : www.fapa.com.pl
Woś A., „Agrobiznes. Makroekonomika” tom 1., Wydawnictwo Key Text, Warszawa 1996