Historia muzyki klasycznej

Muzyczną stolicą Europy w drugiej połowie XVIII wieku stał się Wiedeń. Tu odbywały się publiczne koncerty, teatry operowe wystawiały swoje przedstawienia. Dla wielkich kompozytorów epoki klasycyzmu Józefa Haydna, Wolfganga Amadeusza Mozarta i Ludwika van Beethovena Wiedeń stał się miastem, w którym mogli szeroko rozwijać swą artystyczna działalność. Stąd nazywamy ich klasykami wiedeńskimi.
Klasycyzm to okres w historii muzyki obejmujący drugą połowę XVIII wieku i kilkanaście lat wieku XIX. Jest to czas odwrotu od barokowego przepychu, czas zwrotu ku prostocie, umiarowi i elegancji na wzór starożytnych zasad. w muzyce oznaczało to uproszczenia faktury na rzecz homofonii i dążenie do nadania utworom doskonałej formy w oparciu o budowę okresową. Klasycyzm stworzył nowy typ orkiestry. Poprzez odrzucenie basso continuo i przewagę homofonicznego stylu mogła powstać orkiestra symfoniczna.

Klasyczna orkiestra Haydna
Jej podstawę stanowił kwintet smyczkowy składający się z pięciu grup instrumentów: skrzypiec I i II, altówek, wiolonczel i kontrabasów. Reprezentacja instrumentów dętych była znacznie mniejsza: z grupy drewnianych po dwa flety, oboje, klarnety i fagoty, z blaszanych po dwie trąbki i waltornie. z instrumentów perkusyjnych klasycy wiedeńscy używali jedynie kotłów. U Beethovena pojawiają się flet piccolo, trzy puzony, dodatkowe dwie waltornie i kontrafagot oraz rozbudowana grupa perkusyjna.
Rokoko.
Przełamywanie stylu barokowego następowało stopniowo. Za okres przejściowy między barokiem i klasycyzmem uważa się francuskie rokoko nazywane we Włoszech i Niemczech stylem galant. Ten wczesnoklasyczny styl rozwijający się w pierwszej połowie XVII w. wyróżniał się dążeniem do wirtuozostwa instrumentalnego, bogactwem ozdobników, stosowaniem faktury homofonicznej i ilustracyjnością wyrażającą się w naśladowaniu odgłosów przyrody, charakteryzowaniu nastrojów czy postaci poprzez muzykę.
Styl rokoko reprezentuje twórczość klawesynistów francuskich: Francois Couperina [fransu'a kuperena], Jean'a Philippe'a Rameau [żana filipa ra'mo] i Claude'a Daquin [kloda da'kę] Za włoskiego przedstawiciela stylu galant uważa się klawesynistę Domenico Scarlattiego [domeniko skarlattiego], a w Niemczech m. in. syna Jana Sebastian Bacha - Carla Philippa Emanuela Bacha i Georga Philippa Telemanna.

Formy muzyki klasycznej.
Każda epoka w muzyce wykształca formy muzyczne dla niej charakterystyczne. Tym czym dla średniowiecza stał się chorał, dla renesansu madrygał, a dla baroku fuga, w klasycyzmie okazał się cykl sonatowy. Składał się on z czterech części skontrastowanych pod względem tempa i charakteru:
Część i - allegro sonatowe
Część II - część wolna o schemacie ABA lub u Haydna wariacje
Część III - umiarkowany w tempie menuet lub u Beethovena scherzo
Część IV - allegro sonatowe lub rondo.
W oparciu o ten schemat budowy komponowano w klasycyzmie sonaty, kwartety smyczkowe, symfonie - czołowe formy tej epoki Obok muzyki instrumentalnej - kameralnej i symfonicznej nadal niezwykle popularna była opera. Zgodnie z założeniami stylu klasycznego forma ta musiała ulec pewnym zmianom. Tej przemiany dokonał uznawany za wielkiego reformatora opery, niemiecki kompozytor Christoph Willibald Gluck, autor Orfeusza i Eurydyki, Alcesty czy Armidy.
Kompozytorzy klasycyzmu.
Wolfgang Amadeus Mozart
1756 Salzburg - 1791 Wiedeń
Austriacki kompozytor, jeden z klasyków wiedeńskich. Pochodził z rodziny o muzycznych tradycjach.Jego ojciec - Leopold był kompozytorem, pedagogiem i skrzypkiem kapeli dworskiej arcybiskupa salzburgskiego. Nadzwyczajne zdolności muzyczne Mozarta - absolutny słuch, niebywała pamięć muzyczna i niespotykana biegłość gry na klawesynie, organach i skrzypcach sprawiły, że okrzyknięto go wraz z siostrą Marią Anną "cudownymi dziećmi". Całe dzieciństwo upłynęło im na podróżach i koncertach na dworach i salonach całej Europy. W wieku 13 lat Mozart zostaje koncertmistrzem kapeli dworskiej arcybiskupa Salzburga. Na służbie u arcybiskupa pozostaje (z dwuletnią przerwą) do 1791 r. w tym czasie często wyjeżdża w podróże koncertowe po Europie. Niechętny jego wyjazdom arcybiskup Colloredo pozbawia w końcu Mozarta posady.
Od 1781 r. na stałe przebywa w Wiedniu stając się wolnym artystą. Początkowo odnosi sukcesy jako kompozytor, wirtuoz i improwizator, ale jego warunki materialne zaczynają się pogarszać. Mozart wielokrotnie stara się o stałą posadę, jednak stanowisko nadwornego kompozytora cesarskiego otrzymuje dopiero w wieku 31 lat. Nie poprawiło to jego sytuacji materialnej - opery Mozarta szybko znikały z afisza, nie otrzymywał zbyt często zamówień na nowe kompozycje. Zmarł w biedzie. Pochowano go w zbiorowej mogile. Nie znane jest miejsce spoczynku jednego z największych geniuszy wszechczasów.
Nieśmiertelność przyniosły mu jego dzieła. Mozart komponował już jako pięciolatek. Znajomość nut posiadł wcześniej niż liter. Pisał szybko, rzadko poprawiał swoje partytury.
Twórczość żyjącego zaledwie 35 lat kompozytora obejmuje ponad 600 utworów! Katalog dzieł Mozarta opracował L von Kchel. (Kchel-Verzeichnis), oznaczając dzieła skrótem KV i kolejnymi numerami. Twórczość Mozarta obejmuje m.in:
24 opery: m.in. Wesele Figara, Uprowadzenie z seraju, Don Giovanni, Czarodziejski flet
49 symfonii: m.in. D-dur "Paryska", D-dur "Haffnerowska", D-dur "Praska", C-dur "Linzka", g-moll KV 550, C-dur "Jowiszowa"
55 koncertów: m.in. 28 fortepianowych, 6 skrzypcowych, klarnetowy A-dur
divertimenta i serenady: m.in. Eine kleine Nachtmusik
22 sonaty fortepianowe: m.in. A-dur KV 331 ( ze słynnymi wariacjami i marszem tureckim), C-dur KV 545
19 mszy
Requiem -ostatni utwór Mozarta, dokończony przez ucznia Mozarta Sssmayra
Ludwig van Beethoven
1770 Bonn - 1827 Wiedeń
Kompozytor niemiecki, ostatni z klasyków wiedeńskich. Syn śpiewaka kapeli dworskiej w Bonn, wnuk kapelmistrza tej kapeli. Uczył się gry na fortepianie, skrzypcach i organach oraz kompozycji. Jako dziecko wykazywał wielkie zdolności muzyczne. w wieku 8 lat pierwszy raz wystąpił publicznie, w wieku 11 lat wydano jego pierwsze kompozycje, a jako trzynastolatek dostał posadę w kapeli bońskiej. Pragnął jednak rozwijać swoje kompozytorskie umiejętności i w tym celu jako 22-latek wyjechał do Wiednia. Studiował m.in. u Salieriego i Haydna. Dał się poznać w Wiedniu jako wybitny wirtuoz fortepianu i niezrównany improwizator. Stał się pierwszym naprawdę wyzwolonym artystą, choć wspierany był finansowo przez arystokrację wiedeńską.
Około 1800 dotknęła Beethovena największa życiowa tragedia- zaczął tracić słuch. Ostatnie 9 lat życia spędził w świecie ciszy, ale właśnie z tego okresu pochodzi jego najlepsza kompozycja - IX Symfonia d-moll.
Beethoven był klasykiem i romantykiem. Jego pierwszy okres twórczości tkwi jeszcze korzeniami w klasycyzmie, ostatnie kompozycje to głęboko emocjonalne, pełne kontrastów dynamicznych, dramatyzmu, oryginalnych pomysłów instrumentacyjnych.
Ważniejsze dzieła Beethovena:
· 9 symfonii: m.in. III-Es-dur "Eroica", V-c-moll, VI-F -dur "Pastoralna", IX - z finałem w formie kantaty do słów Ody do radości F. Schillera
· 5 koncertów fortepianowych
· Koncert skrzypcowy D-dur
· Uwertury programowe: Coriolan , Egmont
· 32 sonaty fortepianowe:m.in. Patetyczna, Księżycowa, Appasionata
· 1 opera: Fidelio
· Missa Solemnis

Muzyka polskiego klasycyzmu
W 1765 r. król Stanisław August otwiera w Warszawie polską scenę operową. Dostępna dla szerokiej publiczności wystawiała w języku polskim rodzime i obce opery. Za najważniejsze z nich uważa się Nędzę uszczęśliwioną Macieja Kamieńskiego i Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale Jana Stefaniego, obydwie z librettem Wojciecha Bogusławskiego, wielkiego animatora ruchu muzycznego w Polsce w tym okresie. Dzięki niemu w 1811 r. powstała w Warszawie Szkoła Dramatyczna. Popularne w okresie zaborów domowe muzykowanie i powstawanie towarzystw muzycznych wpłynęły na szybki rozwój szkolnictwa muzycznego. w stolicy powstała pierwsza muzyczna uczelnia wyższa - założona przez Józefa Elsnera Szkoła Główna Muzyki.
W okresie zaborów tematyka patriotyczna i historyczna wysuwają się na plan pierwszy. Powstają wtedy opery Zamek na Czorsztynie Karola Kurpińskiego, Krół łokietek czyli Wiśliczanki Józefa Elsnera, niezwykle popularne wówczas pieśni m.in. Mazurek Dąbrowskiego - późniejszy nasz hymn narodowy czy Warszawianka, miniatury taneczne Marii Szymanowskiej czy Michała Kleofasa Ogińskiego (Polonez "Pożegnanie Ojczyzny").


Cechy muzyki klasycznej
>> Elegancja, umiar, prostota
>> Odrzucenie basso continuo
>> Powstanie klasycznej orkiestry symfonicznej
>> Przewaga faktury homofonicznej
>> Harmonika funkcyjna
>> Dążenie do nadania utworom doskonałej formy w oparciu o budowę okresową
>> Wykształcenie typowych dla klasycyzmu form opartych na cyklu sonatowym : sonaty, kwartetu, symfonii