Oceania

OCEANIA, Wiadomości ogólne. Nazwa zbiorowa ponad 7,5 tys. wysp (w tym 2,1 tys. zamieszkanych) na Oceanie Spokojnym, które łącznie z Australią tworzą część świata; w skład Oceanii wchodzą: Melanezja, Mikronezja, Polinezja i Nowa Zelandia; powierzchnia lądowa ok. 1,3 mln km2 (z tego 80% zajmują Nowa Gwinea i Nowa Zelandia), wodna - 70 mln km2. Wyspy w południowo-zachodniej części (Melanezja i Nowa Zelandia) pochodzenia kontynentalnego, zbudowane z paleozoicznych, mezozoicznych i kenozoicznych skał osadowych, poprzecinanych licznymi intruzjami skał magmowych; wyspy w środkowej i wschodniej części (Mikronezja i Polinezja) wulkaniczne i koralowe, zbudowane z trzeciorzędowych i czwartorzędowych law bazaltowych i wapieni koralowych (największe na Ziemi atole w archipelagu Wysp Marshalla); częste trzęsienia ziemi, czynne wulkany (np. Mauna Loa w archipelagu Hawajów, Ruapehu na Wyspie Północnej w Nowej Zelandii). Większość wysp leży w strefie klimatów podrównikowych i zwrotnikowych, tylko Nowa Zelandia ma klimat podzwrotnikowy i umiarkowany; na wyspach w pobliżu równika średnie miesięczne temperatury 25-28C, na południu (krańce Nowej Zelandii) 5-14C; roczne opady 1000 mm na wschodzie, 3000-4000 mm i więcej na zachodzie, zwłaszcza obfite na skłonach podwietrznych (na Hawajach lokalnie do 10 000 mm); silne cyklony tropikalne w zachodniej Mikronezji (Karoliny) i południowej Polinezji. Wilgotne lasy równikowe przechodzące w podzwrotnikowe, a na południu (w Nowej Zelandii) w lasy umiarkowane (im dalej na wschód, tym bardziej ubogie); na wyspach koralowych gł. gaje palmy kokosowej. Ludność. 12,9 mln mieszkańców (1994 - 0,2% ludności świata), w tym ponad połowa ludności rdzennej; przyrost naturalny ok. 25‰; rozmieszczenie bardzo nierównomierne; najgęściej zaludnione państwa: Nauru (476 mieszkańców na km2) i Tuvalu (500), najsłabiej: Papua-Nowa Gwinea (9) i Wyspy Salomona (12); ludność skupia się w osiedlach wiejskich, przeważnie na wybrzeżach wysp; wysoki udział ludności miejskiej tylko na Hawajach i w Nowej Zelandii (ponad 85%). Historia. Odkrywana od XVI w. (Hiszpanie i Portugalczycy); do końca XIX w. skolonizowana przez państwa europejskie (Francja, Wielka Brytania, Holandia, Niemcy) i USA; od 1907 pierwsze samodzielne państwo - Nowa Zelandia; w czasie II wojny światowej rejon walk amerykańsko-japońskich (wojna na Oceanie Spokojnym); od 1962 proces dekolonizacji: 1962 Samoa Zachodnie, 1968 Nauru, 1970 Tonga i Fidżi, 1975 Papua-Nowa Gwinea, 1978 Wyspy Salomona i Tuvalu, 1979 Kiribati, 1980 Vanuatu, 1990 Federacja Mikronezji i Wyspy Marshalla, 1994 Palau.