Władysław Łokietek

Władysław I Łokietek (1260 lub 1261-1333), syn Kazimierza I kujawskiego z linii Piastów mazowieckich. Książę brzesko-kujawski od 1267, sieradzki od 1288, łęczycki od 1294, król Polski od 1320. Ziemię sieradzką i łęczycką odziedziczył po śmierci swych braci - Leszka Czarnego i Kazimierza. Po śmierci Leszka Czarnego otrzymał także ziemię sandomierską i rywalizował o tron krakowski z Henrykiem Probusem, opanowując przejściowo Kraków w 1289. Po śmierci Przemysła II (1296) powołany na tron wielkopolski, toczył walki o tę dzielnicę z Henrykiem głogowskim.
Pozbawiony władzy w Wielkopolsce na skutek buntu rycerstwa, równocześnie utracił swoje dawne dzielnice na rzecz nowego władcy dzielnicy krakowskiej, Wacława II z rodu Przemyślidów, który w 1300 koronował się na króla Polski. Władysław schronił się na dworze króla węgierskiego Karola Roberta i wspomagany 1304-1305 przez wojska węgierskie odebrał ziemię sandomierską. Po śmierci Wacława II (1305) i jego syna Wacława III (1306) zajął Kraków, odzyskał ziemię sieradzką i łęczycką, zajął Pomorze Gdańskie.

Wiele wysiłku poświęcił utrzymaniu poszczególnych dzielnic, podjął wojnę z biskupem krakowskim Janem Muskatą (1307) i stłumił bunt mieszczan krakowskich pod przywództwem wójta Alberta (1311). 1314 podporządkował sobie Wielkopolskę, wykorzystując rosnące niezadowolenie z rządów książąt głogowskich. Starania w Stolicy Apostolskiej o otrzymanie zgody na koronację przyniosły pozytywny skutek, w 1320 koronował się na króla Polski.

Moment koronacji Władysława I Łokietka uważa się za koniec rozbicia dzielnicowego państwa polskiego, mimo pozostawania poza jej terytorium Śląska, Pomorza Gdańskiego, Pomorza Zachodniego i Mazowsza. Ogromne niebezpieczeństwo dla odradzającego się państwa polskiego stanowili Krzyżacy. Wezwani w celu obrony Pomorza Zachodniego, pobili Brandenburczyków, sami zajęli jednak Gdańsk (1308), a w rok później całe Pomorze Gdańskie.

Postępowanie procesowe prowadzone przed sądem papieskim w sprawie zwrotu Pomorza Gdańskiego zakończyło się korzystnym dla Polski wyrokiem. Nie został on jednak wykonany przez Krzyżaków. Wojna 1329-1332 prowadzona przez Władysława I Łokietka z Zakonem, mimo zwycięstwa pod Płowcami, dowiodła słabości militarnej strony polskiej. Król zmuszony został do oddania Krzyżakom Kujaw i ziemi dobrzyńskiej.