Merkury i Wenus

MERKURY

Planeta ta została nazwana przez starożytnych Rzymian imieniem ruchliwego boga kupców i podróżnych utożsamianego z greckim Hermesem, synem Zeusa (Jowisza) i Mai.

Merkury jest planetą, która leży najbliżej Słońca. Odznacz się dużą gęstością, przy czym 80% jego masy przypada na żelazne jądro. Powierzchnię pokrywają kratery i strome skarpy skalne, które utworzyły się w przeszłości, gdy jądro planety ochładzało się i kurczyło, powodując naprężenie skorupy. Merkury pozbawiony jest atmosfery, gdyż zbyt słaba grawitacja nie jest w stanie jej utrzymać. Krążąc tak blisko Słońca i nie posiadając atmosfery, która zachowywałaby ciepło w nocy. Merkury odznacza się dużymi wahaniami temperatury na powierzchni:
od - 180 do + 430* C.

Merkury jest położony tak blisko Słońca (nie dalej niż w odległości kątowej 28*), że jest prawie niewidoczny. Wobec tego może być dostrzegalny jedynie nisko nad horyzontem wkrótce po zachodzie słońca lub tuż przed wschodem, ale wtedy promienie odbite od Merkurego muszą przejść przez grubą warstwę ziemskiej atmosfery i dlatego obraz planety ulega znacznej deformacji. Średnicą 4879 km zajmuje przedostatnie miejsce wśród planet naszego układu słonecznego pod względem wielkości. Mniejszy od niego jest tylko pluton. Pod względem właściwości fizycznych Merkury nie posiada satelitów.

Merkury krąży w odległości 57.930.000 kilometrów od Słońca. Ponieważ jest planetą najbliższą naszej centralnej gwiazdy musi poruszać się dookoła niej szybciej niż pozostałe planety, aby utrzymać się na orbicie. Dlatego rok na Merkurym jest wyjątkowo krótki - jedno okrążenie Słońca, ze średnią prędkością ok.48 km/s, zajmuje mu zaledwie ok.88 dni ziemskich. Krążąc po orbicie Merkury jednocześnie obraca się wokół własnej osi niemal prostopadłej do płaszczyzny orbity, przy czym jeden obrót trwa dwie trzecie Merkuriańskiego roku, czyli ok. 59 dni ziemskich. Tyle właśnie trwa doba gwiazdowa na Merkurym, mierzona względem pozycji gwiazd. Innymi słowy, w trakcie dwóch obiegów Słońca glob Merkurego wykonuje trzy obroty dookoła własnej osi. Doba na Merkurym trwa więc 176 dni ziemskich. Gdy wschodzi słońce pozostanie nad horyzontem przez cały Merkuriański rok. Podczas następnego roku będzie panowała ciemność. Na Merkurym bowiem wschód słońca można oglądać raz na 2 lata. W wyniku tak wolnej rotacji każde miejsce na powierzchni Merkurego jest nieprzerwanie oświetlone światłem słonecznym przez trzy miesiące. Z powodu tak długiego nagrzewania temperatura na „dziennej” stronie planety dochodzi do 430* C - w takiej temperaturze topi się ołów. W tym samym czasie po przeciwnej stronie planety temperatura spada do - 180* C. Ta osobliwość rotacji Merkurego jest wynikiem oddziaływań wpływowych Słońca na glob planety, a dowiedziano się o niej dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku dzięki badaniom radarowym.

Masa Merkurego jest ponad 6 milionów razy mniejsza od masy Słońca, średnia gęstość materii która go tworzy, wynosi 5,43 g/cm³, co jest wartością tylko nieznacznie mniejszą od średniej gęstości Ziemi. Ze współczesnych modeli budowy wewnętrznej Merkurego wynika, że aż 80% jego masy stanowi żelazo.

Grawitacja na Merkurym jest zbyt słaba, aby utrzymać cząsteczki gazu przy jego powierzchni. W efekcie atmosfera na Merkurym ma gęstość bilion razy niższą od atmosfery ziemskiej, czyli praktycznie nie istnieje (złożona gównie z heli i sodu), jej łączna masa nie przekracza kilku ton.

Merkury to planeta zbudowana ze skał. Dlatego też często nazywana jest planetą typu ziemskiego w odróżnieniu od mniej gęstych planet - olbrzymów nazywanych Jowiszami. Powierzchnię Merkurego pokrywają kratery, które powstały 3,5 miliarda lat temu, gdy planeta była bombardowana meteorytami.

Kratery na Merkurym mają wielkość od kilku metrów do ponad 1000 kilometrów. Największe nazwane są nieckami. Występują w nich pierścienie gór i wierzchołki, tarasowate zbocza i promieniście ułożone wyrzuty (materia podłoża wybita przy zderzeniu).Rozmiary i wygląd krateru zależą od wielkości i prędkości meteorytu oraz kierunku jego upadku. Ich pochodzenie jest zarówno wulkaniczne jak i meteorytowe. Powierzchnia Merkurego przypomina nagą planetę z kraterami, górami, granitami i dolinami, w znacznym stopniu podobną do Księżyca.

Równina Żaru o średnicy 1300 kilometrów jest największą niecką uderzeniową, odkrytą na Merkurym. Wypełnia ją zastygła lawa, w której zostały wybite nieduże, świeże kratery. Równinę otaczają koncentryczne pierścienie gór, powstałe w wyniku potężnego uderzenia. Podczas co drugiego największego zbliżenia Merkurego do Słońca równina staje się najgorętszym miejscem planety, czym zasłużyła sobie na taką, a nie inną nazwę. Potężne uderzenie, które utworzyło Równinę Żaru, doprowadziło do powstania wzgórz po przeciwległej stronie planety.

Merkury jest planetą najbliższą Słońca i przedostatnią po względem wielkości w Układzie Słonecznym. Ma najdłuższą dobę - między kolejnymi wschodami Słońca upływa 176 dni ziemskich, czyli więcej niż merkuriański rok (czas jednego obiegu wokół Słońca), który trwa 88 dni ziemskich.

Jedyną sondą, która odbyła lot na Merkurego, był MARINER 10, wystrzelony w 1974 roku przeleciał koło Merkurego wchodząc następnie na orbitę eliptyczną wokół Słońca na której zbliża się do Merkurego co 176 dni. Sonda ta jako jedyna dostarczyła zdjęć spieczonej słońcem powierzchni Merkurego

WENUS

Planeta ta została utożsamiona z grecką boginią miłości i piękna. Została tak nazwana prawdopodobnie, ponieważ jest to najjaśniejsza ze znanych w starożytności planet.

Wenus druga planeta od Słońca jest skalnym globem, otulonym gęstymi chmurami, które odbijają większość świtała słonecznego. Jest na niej gorąco i duszno. Temperatury powierzchniowe dochodzą do 480*C, a ciśnienie atmosferyczne 90 razy przewyższa ciśnienie ziemskie. Żółtawy kolor chmur pochodzi od kwasu siarkowego. Jego zawartość ulega jednak znacznym zmianą, co nasuwa myśl, że na Wenus występują czynne wulkany.

Wenus jest drugą w odległości od Słońca planetą i szóstą pod względem wielkości. Orbita Wenus jest najbardziej zbliżona do okręgu ze wszystkich planet naszego Układu Słonecznego.
Po Słońcu i Księżycu jest trzecią po względem jasności obiektem na niebie, a ponieważ może być widoczna na niebie jedynie wieczorem lub nad ranem
(gdyż jej odległość kątowa od Słońca nigdy nie przewyższa 48*), często bywa określana mianem Gwiazdy Wieczornej. Pod względem właściwości fizycznych Wenus nie posiada satelitów.

Wenus krąży w odległości 108 200 000 kilometrów od Słońca. Większość planet i księżyców Układu Słonecznego obraca się wokół osi i krąży wokół Słońca w kierunku odwrotnym do ruchu wskazówek zegara. Jednakże Wenus rotuje zgodnie z ruchem wskazówek zegara, czyli odwrotnie niż inne planety. W zasadzie nie wiadomo, dlaczego tak się dzieje, aczkolwiek niektórzy astronomowie usunęli hipotezę, że Wenus obracała się kiedyś w tym samym kierunku co pozostałe planety, lecz zmieniła rotację w wyniku zderzenia z jakąś planetą lub planetoidą. Średnica Wenus jest niewiele mniejsza od Ziemi i wynosi 12 104 kilometrów. Planeta ta potrzebuje 225 dni ziemskich na okrążenie Słońca, od którego znajduje się w odległości 108 mln kilometrów, i aż 243 dni na pełny obrót dookoła własnej osi czyli z pośród wszystkich planet Wenus obraca się najwolniej. Sprawia to, że wenusjańska doba, czyli prawie 177 dób ziemskich jest dłuższa niż wenusjański rok. Wenus okrąża Słońce po prawie kołowej orbicie (wśród orbit planetarnych najbardziej zbliżonej do okręgu; jej mimośród jest równy zaledwie 0,007), jej promień równikowy ma 6051 kilometrów.

Wnętrze globu wenusjańskiego jest prawdopodobnie bardzo podobne do ziemskiego. Posiada on żelazne jądro o promieniu ok.3000 km, płaszcz ze stopionych skał stanowiący większość masy planety. Ostatnie rezultaty badań nad grawitacją wykorzystujące sondę Magellan wskazują na to, że skorupa Wenus jest mocniejsza i grubsza niż wcześniej sądzono. Jak na Ziemi konwekcja w płaszczu powoduje napór ciśnienia na powierzchnię, które jest uwalniane w wielu relatywnie małych rejonach, a nie jest koncentrowane na granicach tarcz kontynentalnych jak na Ziemi.

Ocenia się, że najstarsze fragmenty terenu na Wenus mają około 800 milionów lat. Działalność wulkaniczna zatarła wszystko, co wcześniejsze włączając w to wielkie kratery pochodzące z wczesnych lat planety. Dzięki technice radarowej sądy kosmiczne sporządziły mapę 98% powierzchni Wenus. Dwie trzecie planety pokrywają rozległe, rozpalone równiny pustynne pochodzenia wulkanicznego. Zdjęcia z Magellana pokazały, że Wenus posiada bardzo ciekawą i różnorodną rzeźbę terenu; na przykład wulkany "naleśnikowe”, które są prawdopodobnie pozostałością wybuch lawy i korony, które wydają się być zapadniętymi sklepieniami potężnych jaskiń wypełnionych lawą. Znajduje się tam również kilka wielkich wulkanów tarczowych (podobnych do hawajskich) takich jak Sif Mons. Ostatnie badania wskazują na to, że Wenus jest nadal aktywna wulkanicznie, ale tylko w kilku "gorących punktach”; na większości obszarów panuje tam geologiczna cisza od setek milionów lat. Kilka kilometrów ponad poziomem równin leży kilka płaskowyży. 11 kilometrów ponad średni poziom planety wznosi się pasmo górskie Maxwell Montes - najwyższy punkt na Wenus. Na Wenus nie ma małych kraterów. Wygląda na to, że małe meteoryty spalają się w gęstej atmosferze zanim osiągną powierzchnię. Kratery na Wenus okazują się być skupiskami kraterów mniejszych, co wskazuje na fakt, że większe meteoryty, które osiągną powierzchnię zwykle rozbijają się w atmosferze.

Wenus jest najgorętszą planetą Układu Słonecznego. Zarówno w przypadku Wenus, jak i Ziemi słoneczne promieniowanie o mniejszej długości fali przenika atmosferę, ogrzewa powierzchnię, a jego energia jest ponownie emitowana jako promieniowanie podczerwone o większej długości fali. Atmosfera Ziemi pochłania część tego wtórnego promieniowania, co prowadzi do efektu cieplarnianego. Na Wenus jest on pełny, gdyż atmosfera pochłania całe ciepło emitowane z powrotem w przestrzeń.

Ciśnienie atmosferyczne na powierzchni Wenus wynosi 90 atmosfer (mniej więcej tyle, ile na Ziemi na głębokości 1 kilometra pod wodą). Atmosfera jest w większości złożona z dwutlenku węgla. Oprócz niego występuje również kilka warstw grubych na kilometry chmur złożonych z kwasu siarkowego. Te chmury całkowicie przysłaniają powierzchnię planety. Tak gęsta atmosfera oraz jej skład są powodem efektu cieplarnianego, który podniósł temperaturę powierzchni Wenus do od około 400* do ponad 740* C (wystarczająco dużo, aby stopić ołów). Powierzchnia Wenus ma wyższą temperaturę niż Merkury mimo, że znajduje się on 2x bliżej Słońca. W wyższych warstwach chmur występują silne (350 km/h) wiatry, ale wiatry przy powierzchni są już bardzo słabe, nie wieją szybciej niż kilka kilometrów na godzinę.

Patrząc na Wenus na lupę, widzimy tylko tę część jej globu, która jest oświetlona przez słońce, a więc Wenus- podobnie jak Księżyc- wykazuje fazy. Gdy jest najbliżej Ziemi, czyli gdy znajduje się pomiędzy Ziemią a Słońcem, możemy dostrzec jej piękny sierp. Wenus można zwykle zauważyć gołym okiem.

Wenus to najbliższy planetarny sąsiad Ziemi. Najmniejsza odległość na jaką zbliżyła się do Ziemi to 42 miliony kilometrów. Mimo tak bliskiego sąsiedztwa, Wenus jest krańcowo różna od naszej planety. Wenus jest tylko troszkę mniejsza od Ziemi (95% ziemskiej średnicy,80% ziemskiej masy).Obie mają kilka kraterów, co wskazuje na względnie młode powierzchnie. Ich gęstości i skład chemiczny są takie same. Z powodu tych podobieństw myślano, że pod gęstymi chmurami Wenus może być bardzo podobną planetą do Ziemi i może nawet występuje tam życie. Niestety bardziej dokładne badania Wenus ujawniły, że w wielu dziedzinach jest ona diametralnie różna od Ziemi. Wenus obraca się wokół osi najwolniej ze wszystkich planet, 240 razy wolniej niż Ziemia.

Proces przekształcania planet w celu stworzenia na nich warunków sprzyjających życia określany jest po angielsku terraforming, co można tłumaczyć jako ziemio sposobienie. Niektórzy naukowcy zaproponowali, aby proces taki zapoczątkować na Wenus poprzez „wysianie” w jej atmosferze zarodników roślin. Powątpiewano wprawdzie czy organizmy ziemskie przetrwają w tak skrajnych temperaturach; jednakże, przynajmniej teoretycznie, zarodki pobierałyby dwutlenek węgla z atmosfery i przekształcały go w tlen, wykorzystując reakcje fotosyntezy. To mogłoby uruchomić łańcuch przemian, prowadzących do wytworzenia środowiska, przypominającego środowisko ziemskie.

Pierwszym statkiem, który odwiedził Wenus był Mariner 2 w roku 1962. A następnie była odwiedzona przez wiele innych (do tej pory więcej niż 20), jak na przykład Pionier Wenus i rosyjski Venera 7, pierwszy statek, który wylądował na innej planecie, czy Venera 9, który wrócił jako pierwszy z fotografiami powierzchni. Ostatnio, amerykański statek Magellan sporządził dokładne mary Wenus używając radaru.