Krzysztof Penderecki

Penderecki Krzysztof (1933-), polski kompozytor i dyrygent. Studiował kompozycję prywatnie w Krakowie u F. Skołyszewskiego, następnie w krakowskiej PWSM u A. Malawskiego i S. Wiechowicza (1955-1958).

W 1959 na Konkursie Młodych Związku Kompozytorów Polskich otrzymał 3 pierwsze nagrody za Strofy, Psalmy Dawida i Emanacje, w 1961 wyróżniony na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO za Tren ofiarom Hiroszimy. W 1963 utworzył klasę kompozycji w krakowskiej PWSM (dzisiejszej Akademii Muzycznej). Obecnie jest profesorem tej uczelni, 1972-1987 piastował godność jej rektora.

Wykładał na uczelniach w Essen i Yale. 1987-1990 był dyrektorem artystycznym Filharmonii w Krakowie, w 1988 objął stanowisko I dyrygenta orkiestry Norddeutscher Rundfunk w Hamburgu. Otrzymał doktoraty honoris causa licznych uczelni europejskich. Punktem wyjścia jego ewolucji twórczej były poszukiwania nowych, niekonwencjonalnych brzmień i barw muzycznych, m.in. poprzez używanie eksperymentalnych środków artykulacyjnych w instrumentach smyczkowych, szerokie stosowanie klasterów itp.

Okres ten, zwany sonoryzmem, przejawił się najpełniej w Trenie ofiarom Hiroszimy (1960), I kwartecie smyczkowym (1960), Polymorphii (1961). Od Stabat Mater na 3 chóry a cappella (1962), włączonego wkrótce do monumentalnej Pasji wg św. Łukasza (1965), datuje się zwrot Pendereckiego ku tradycji, dążenie do syntezy nowoczesnego języka dźwiękowego z głównymi problemami kultury europejskiej i muzyką przeszłości, czego wyrazem są m.in. wielkie formy wokalno-instrumentalne, jak: Jutrznia (1970-1971), Kosmogonia (1970), Magnificat (1974).
W 2. poł. lat 70. dokonuje się w twórczości Pendereckiego zwrot ku tradycji późnoromantycznej, widoczny najpełniej w Koncercie skrzypcowym (1977), Raju utraconym wg J. Miltona (1978), następnie II Symfonii Bożonarodzeniowej (1980), Te Deum (1980) dedykowanym papieżowi Janowi Pawłowi II i Polskim Requiem (1980-1984). W lapidarnej operze Czarna maska wg G. Hauptmanna (1984-1986) nawiązał kompozytor do XX-wiecznego dramatu ekspresjonistycznego.

W sarkastycznej operze buffa Król Ubu wg A. Jarry’ego (1991) dał przykład błyskotliwego i parodystycznego pastiszu rozmaitych stylów. Jedno z ostatnich dzieł - monumentalna V Symfonia Korea (1992) - jest fascynującą syntezą symfoniki późnego romantyzmu i XX w., z wyraźnymi odniesieniami do G. Mahlera i D.D. Szostakowicza.

Inne dzieła: Koncert wiolonczelowy (1972), Canticum Canticorum Salomonis na 16 głosów i orkiestrę kameralną (1973), Przebudzenie Jakuba (1974), II Koncert wiolonczelowy (1982), Koncert altówkowy (1983), II Koncert skrzypcowy (1994), Siedem bram Jerozolimy (1996), Msza (1998), Credo (2000).

30 maja 2001 Krzysztof Penderecki otrzymał z rąk hiszpańskiego następcy tronu - księcia Filipa prestiżową nagrodę Księcia Asturii w dziedzinie sztuki. Nagrodę przyznano za innowacyjny talent kompozytora pozwalający na łączenie różnych rodzajów muzyki.