Cechy gatunkowe dramatu antycznego

Powstanie dramatu w Grecji wiąże się ze świętami obchodzonymi ku czci boga Dionizosa – boga wina,, narodzin, śmierci i użycia. W obrzędzie wykorzystywano taniec, śpiew, muzykę i recytację. Ważną rolę odgrywało też opowiadanie jakiejś historii i przeistoczenie się w kogoś innego.
Tak zwane Wielkie Dionizje (miejskie) odbywały się wiosną i wiąże się z nimi powstanie tragedii. Małe Dionizje organizowano jesienią, miały one wesoły charakter, ponieważ były świętami winobrania. Z nimi wiąże się powstanie komedii.

Widowiska te musiały być łatwo dostępne szerokiej publiczności, więc teatry budowane były pod gołym niebem na stokach wzgórz.
Aktorami byli wyłącznie mężczyźni, którzy występowali w butach na koturnach (dla wyższego wzrostu) oraz w maskach symbolizujących płeć, wiek, zawód, charakter bohatera i przynależność klasową (purpura – dostojeństwo; ciemne kolory – smutek, żal, rozpacz, żałobę).

Główni twórcy dramatu antycznego:
a) Ajschylos
- w jego utworach przeważają partie chóralne, występuje tylko dwóch aktorów
- z 90 dramatów przetrwało tylko 7, np. „Prometeusz w Okowach”
b) Sofokles
- ograniczył rolę chóru, rozbudował akcję, wprowadził trzeciego aktora
- z ponad 100 sztuk zachowało się jedynie 7, np. „Antygona”, „Król Edyp”, „Elektra”
c) Eurypides
- pogłębił psychologię postaci

Podstawowym pojęciem jest katharsis – oczyszczenie (dzieło antyczne miało oddziaływać na reakcje i przeżycia estetyczne odbiorców; miało oczyszczać człowieka)
Budowa dramatu:
1) prologos – pierwsza scena aż do wystąpienia chóru na orchestrze; zapowiedź wydarzeń
2) parados – pieśń na wejście chóru
3) epeisodia – partie między śpiewem chóru wypełnione monologami lub dialogiem aktorów, najczęściej było ich 5
4) stasimon – komentarz akcji, pieśń chóru
5) komos - scena lamentu i żalu (dotyczy tragedii)
6) exodos – ostatnia pieśń, śpiewana podczas wyjścia chóru
Istotą budowy dramatu antycznego jest wzajemne przeplatanie się stasimonów i epejsodionów. Epejsodiony tworzą akcję utworu.

Dramatem greckim rządzi zasada trzech jedności:
- akcji (fabuła dramatu powinna być jednowątkowym układem zdarzeń)
- czasu (czas fabuły powinien zbliżać się w swojej rozpiętości do czasu trwania widowiska teatralnego, zwykle ograniczający się do 24 godzin)
- miejsca (fabuła rozgrywa się w tym samym środowisku przestrzennym)
Istotną była również zasada Decorum polega na wykorzystaniu w tragedii stylu językowego pełnego wzniosłości i patosu, zaś w komedii średniego lub niskiego, z wykorzystaniem mowy potocznej. Zasada jedności stylowej wymaga utrzymania całości utworu w jednym nastroju. Nie mogły występować sceny tragiczne i komiczne w jednym utworze.

Kompozycja tragedii antycznej:
1. prolog (ekspozycja) - wprowadzenie akcji i problematyki utworu
2. zawinięcie akcji
3. rozwinięcie akcji - wszystkie wydarzenia w utworze
a) perypetie - punkt kulminacyjny + dalsze powikłania akcji
b) katastrofa - śmierć głównego bohatera
4. epilog - ogólne rozwiązanie akcji, dodatkowe informacje uzupełniające

Chór (ok. 12-15 mężczyzn), stwarzał nastrój, zapowiada akcję, informuje o wydarzeniach, komentuje, wyjaśnia i ocenia to co się dzieje na cenie, spełnia rolę opinii publicznej w utworze i pełni następujące funkcje:
1. wypowiadanie ogólnych refleksji
2. komentowanie wydarzeń akcji
3. zapowiada pojawienie się bohatera na scenie

Za czasów Sofoklesa w tragedii antycznej na scenie było tylko trzech aktorów. Scen zbiorowych nie było, a o zdarzeniach, w których bierze udział wiele osób, opowiadała specjalnie do tego przeznaczona osoba.

Rozumienie tragizmu jako kategorii estetycznej łączy się z istnieniem konfliktu wyboru. Jednostka wybitna zostaje postawiona wobec konieczności wyboru wartości przeciwstawnych, ale jednakowo ważnych. Działania bohatera są z góry skazane na niepowodzenie, a sam akt wyboru, niezależnie od tego, która z wartości zostanie wybrana, musi doprowadzić do katastrofy.

W „Antygonie” oboje głównych bohaterów to postacie tragiczne:
1. Antygona
Wybiera pomiędzy prawem ludzkim a boskim. Prawo boskie nakazuje jej pochowanie zwłok brata bez względu na karę, jaka może ją spotkać za strony władcy. Prawo ludzkie wydane przez Kreona nie pozwala pochowania zwłok zdrajcy. Antygona podlega obu prawom. Wybór jednego powoduje kolizję drugiego. Złamanie prawa boskiego to klątwa i przekleństwo, ludzkiego - śmierć.

2. Kreon
Także jest bohaterem tragicznym. Wydał rozkaz obowiązujący w kraju, ale jednocześnie złamał prawo boskie. Dlatego zginęli jego bliscy. Gdyby uniewinnił i uwolnił Antygonę, mógł stracić cały swój autorytet, a to mogło doprowadzić do anarchii i zguby Teb.