Faszyzm we Włoszech

Rok 1918 zastał Włochy pogrążone w ogólnie pojętym kryzysie. W społeczeństwie, zawiedzionym postawą sprzymierzeńców lat wojny, coraz powszechniejsze stało się przekonanie o „kulawym zwycięstwie”*. Demobilizacja armii oraz stopniowa zmiana gospodarki „wojennej” na „pokojową” odbiła się rzeszą bezrobotnych, zasilających organizacje robotnicze na północy kraju i frustracją ogarniającą cały naród. Upadały ideały, które jeszcze 70 lat wcześniej dźwignęły państwo włoskie do zjednoczenia. Cały czas wzrastała przepaść pomiędzy przemysłową północą, a zacofanym rolniczym południem. Niezadowolenie przejawiało się w wystąpieniach pracowników zakładów przemysłowych kombatantów. Do jednego z największych doszło w 1919 r., kiedy to 2.000 byłych żołnierzy pod przywództwem poety Gabriela d’Annunzio zajęło miasto Fiume (obecnie Rijeka w Chorwacji), co całkowicie obnażyło bezradność ledwo utrzymujących się przy władzy socjalistów. W tym trudnym okresie kiełkuje nowa organizacja – „Fasci di Combattimento”**, która już niedługo zaznaczy się na stałe w historii Włoch.

→ Benito Mussolini
Urodził się 20 lipca 1883 r. w Predappio, jako syn kowala i prowincjonalnej nauczycielki. Uciekł przed służbą wojskową do Szwajcarii i w wieku 18 lat stał się członkiem Partii Socjalistycznej. Za działalność na szkodę tego państwa zostaje wydalony do Włoch w 1904 r. jako „niebezpieczny anarchista”. Swe antyklerykalne i pół-pacyfistyczne idee publikuje na łamach dziennika „Avanti”, skąd również zostaje usunięty. Wkrótce zakłada swoją własną redakcję – „Popolo di’Italia” całkowicie zmieniając orientację polityczną. Tym razem otwarcie popiera nadchodzącą wielkimi krokami wojnę. Jako żołnierz nie dociera nawet na linię frontu, zostaje ranny podczas ćwiczeń i przeniesiony do rezerwy. Niemniej jednak uszczerbek na zdrowiu pozwoli mu cieszyć się tytułem kombatanta. Organizuje bojówkę, przekształconą w partię polityczną i staje na czele Rządu Włoch. Jako dyktator - „Duce” wprowadza system totalitarny. Ujście jego imperialistycznych zapędów odczuje wkrótce Wyspa Korfu i Etiopia. W czerwcu 1940 r. wciąga Włochy w II wojnę światową jako sojusznika III Rzeszy. Zostaje obalony w 1943 r. i uwięziony w Hotelu Imperator na szczycie góry Gran Sasso, skąd odbija go oddział niemieckich spadochroniarzy pod dowództwem SS-Haupsturmfuhrera Otto Skorzenego. Na kilka tygodni staje na czele marionetkowego państwa faszystowskiego w Salo. Zostaje schwytany przez partyzantów, kiedy w mundurze niemieckiego żołnierza próbuje opuścić kraj w jednym z transportów samochodowych. Rozstrzelany wraz z kochanką, zawiśnie ku ogólnemu pośmiewisku (powieszony za nogi) na jednym z placów Mediolanu.

→ Faszyści przejmują władzę
W kraju coraz częściej dochodzi do zamieszek. Bojówki socjalistyczne zwane „czerwonymi” próbują siłą ratować swych towarzyszy przed utratą władzy, z drugiej strony wzrasta poparcie dla Mussoliniego, którego „Czarne Koszule” (zbrojne ramię faszystów) występują jako obrońcy pracodawców przed lewicą. Głoszone przez niego hasła: „rewolucyjny porządek w kraju” i poprawa statusu zwykłego obywatela trafiają na podatny grunt. W 1921 r. Włoskie Związki Bojowe przekształcają się w Narodową Partię Faszystowską. Jej program to odbudowa Włoch (pod tym hasłem kryje się imperializm) oraz otwarcie rynku dla wszystkich Włochów. 22 października 1922 r. 40.000 faszystów rusza z kilku miast w kierunku stolicy. Rozpoczyna się „Marsz na Rzym”*. Wbrew przewidywaniom obywa się bez walk. Król Włoch – Wiktor Emanuel III, obawiając się rozlewu krwi powierza ich przywódcy misję tworzenia Rządu.

Mussolini powołuje, na razie równolegle do Parlamentu, Wielką Radę Faszystowską. Zdelegalizował także odwiecznych wrogów – Włoską Partię Komunistyczną, zachowując jednakże pluralizm na arenie politycznej państwa. Włochy powoli dźwigały się z kryzysu. Malało bezrobocie (poprzez masowe roboty publiczne jak np.: osuszanie bagien), zadbano o rozwój rolnictwa, co miało zbliżyć zacofaną część południową, wygasły strajki. Dzięki temu w 1924 r. faszyści uzyskali większość w Parlamencie, co dało im dogodną pozycję do przewidywanej ofensywy. Głośnym echem odbiło się zabójstwo socjalisty Giacomo Matteotiego. którego ciało znaleziono w sierpniu 1924 r. Oficjalnie porwania i morderstwa dokonali nieznani sprawcy, ale głośna krytyka denata wobec nowego ustroju, jednoznacznie wskazywała zleceniodawcę. Na znak protestu przedstawiciele opozycji opuścili Parlament. W styczniu 1925 r. Mussolini ogłosił przejęcie pełni władzy jako „Duce” – „Wódz”, choć formalnie nie zniesiono monarchii. Zniesiono wolność prasy, a po nieudanym zamachu na przywódcę zlikwidowano wszystkie partie prócz faszystowskiej. Popularne stało się hasło: „Il Duce ha sempre ragione” – „Wódz ma zawsze rację.” Propaganda faszystowska dążyła do solidaryzacji narodu, nadwerężonego walkami klasowymi, wokół ideologii Cesarstwa Rzymskiego. Aby zażegnać spory drążące miejsca pracy, wprowadzono nakaz łączenia się w związki zawodowe i korporacje, których przedstawiciele zasiadali w ogólnowłoskiej Narodowej Radzie Korporacji. Zdelegalizowano strajki oraz poszerzono opiekę socjalną.

Nastąpił również zwrot w stosunkach ze Stolicą Apostolską, która od 1870 r. pozostawała w konflikcie z państwem Włoskim. Podpisany w 1929 r. Konkordat Laterański uznawał religię rzymsko-katolicką za wyznanie państwowe pod zwierzchnią władzą papieża.
Mussolini rozpoczyna realizację swojej imperialistycznej polityki od prób zachwiania porządku europejskiego narzuconego Traktatem Wersalskim. Włosi popierają Austriaków w walce z socjalizmem i kiełkującym nazizmem, chociaż sami pozostają z nimi w konflikcie (chodzi o południowy Tyrol, oderwany od Austrii na rzecz Włoch w 1918 r.), potępiają swych przyszłych sojuszników – hitlerowskie Niemcy – za łamanie postanowień Konferencji Paryskiej, równolegle dążąc do izolacji Francji...

→ Duce a młodzież
Niezbędnym elementem do zachowania ciągłości państwa faszystowskiego stało się ideologiczne kształcenie młodzieży. Szkolenie rozpoczyna się już we wczesnej młodości. Od 6 roku życia dzieci (głównie chłopcy) wstępują w szeregi „Synów Wilczycy”*. Dwa lata starsi należą do organizacji „Balillas”, a od 14 lat do „Awangardzistów”. Ostatnim etapem są „Młode zespoły walki”, później zasilają elitarne oddziały „Czarnych Koszul” i partii faszystowskiej. Dzieci, tak samo jak dorośli biorą udział w licznych wiecach i defiladach, będących demonstracją siły reżimu Duce.

→ Agresja na Abisynię
Po opanowaniu sytuacji wewnętrznej w państwie, Duce kieruje się na południe. W grudniu 1934 r. na pograniczu Abisynii i Somalii (kolonii włoskiej) dochodzi do starć wojsk włoskich i etiopskich, co podgrzewa atmosferę w tamtym regionie. W październiku 1935 r. Włosi zbrojnie wkraczają do Abisynii, przy całkowitej bierności Ligi Narodów. Cesarz Etiopii – Hajle Sellasje zmuszony jest opuścić kraj, a armia etiopska, niedostatecznie uzbrojona (często o jej sile stanowiły wojska plemienne nie posiadające nawet broni palnej) i wyszkolona ustępuje pola pod naporem nieprzyjaciela, który niejednokrotnie posługuje się gazami bojowymi. W maju 1936 r. pada stolica Abisynii – Addis Abeba, co przypieczętuje zwycięstwo Włoch. Propaganda faszystowska ogłasza Mussoliniego „założycielem nowego Cesarstwa Rzymskiego” Rzymskiego króla Wiktora Emanuela III (marionetkę w ręce Duce) – cesarzem abisyńskim.
Walki w Etiopii spowodowały wzrost zainteresowania południowym sąsiadem ze strony III Rzeszy. Rozpoczęły się tajne rokowania dotyczące sojuszu obu państw. W 1937 r. Włochy przyłączyły się do Paktu Antykominternowskiego, skierowanego przeciw ZSRR i ogólno pojętemu komunizmowi, komunizmowi. 22 maja 1939 r. zawarto oficjalny sojusz z Niemcami, którego Włosi dotrzymają w czerwcu 1940 r., kiedy to, wypowiadając wojnę konającej Francji, włączą się w II wojnę światową.