Francja Wczesnośredniowieczna

MEROWINGOWIE
W połowie IV wieku pokonani przez cesarza Aureliana Frankowie osiedlili się między dolnym Renem a Menem, zachowując status “sprzymierzeńców". Część z nich zajęła tereny na prawym brzegu środkowego Renu (centrum ich państwa stanowiła Kolonia). Natomiast Frankowie saliccy, korzystając z trudności cesarstwa, osiedlili się nad Morzem Północnym (później macierzyste ziemie Franków nazywano Austrią lub, Austrazją). Pierwszym ich władcą był, Klodiusz, który od cesarza Walentyniana otrzymał tytuł legata, a na znak lojalności wysłał swego syna, Merowiusza na dwór do Rawenny. Zarówno on jak i jego syn pomagali Rzymianom w walkach z Hunami i Sasami.
Zjednoczenia Franków dokonał dopiero Klodwig, wnuk Merowiusza. Rozpoczął od podporządkowania części Galii - między Sommą, kanałem La Manche i Loarą, gdzie utrzymywała się jeszcze władza Rzymian (ziemie te nazywano Neustrią). Jednocześnie biskupi działający na terenie Galii pracowali nad nawróceniem Franków w obrządku katolickim. Pierwszym ich sukcesem było małżeństwo Klodwiga z Klotyldą, pochodzącą z katolickiej Burgundii. W roku 496 król wystąpił przeciwko jednemu z plemion germańskich, Alemanom. Po zwycięstwie, 25 grudnia 496 roku, Klodwig przyjął chrzest. Zapewniło mu to poparcie miejscowej ludności katolickiej oraz Konstantynopola.
Około roku 500 Klodwig interweniował w Burgundii, gdzie krewni jego żony toczyli spory dynastyczne, i osadził na tronie przychylnego sobie kandydata. Kilka lat później, zachęcony przez dyplomację cesarską, dążącą do zniszczenia Gotów, Klodwig zaatakował Wizygotów. W roku 507 król wizygocki Alaryk II zginął, a Frankowi zajęli tereny od Loary aż po Pireneje. Na podbitych ziemiach dość szybko nastąpiła asymilacja ludności galo-rzymskiej i germańskiej, bowiem przybywający tam Frankowie byli nieliczni, nie domagali się podziału ziemi, zadowalając się konfiskatą majątku najbogatszych Wizygotów.

Klodwig zmarł w Paryżu w roku 511. Dzieło zjednoczenia kontynuowali synowie. przyłączając Burgundię i Prowansję. Jednak zwyczajowy podział państwa pomiędzy synów króla oraz wzrost znaczenia możnych - spowodował osłabienie władzy centralnej i wyodrębnienie dzielnic: Austrazji, Neustrii i Burgundii. Utrzymaniu jedności nie sprzyjała też duża śmiertelność Merowingów, spowodowana chorobami genetycznymi. W tej sytuacji faktyczna władza powoli przechodziła w ręce najwyższych urzędników dworskich- majordomów. Jeden z nich- Grimoald z Austrazji w roku 656 podjął próbę przejęcia władzy. Jednak zamach udaremnili możni, a Grimoald zginął.

KAROLINGOWIE
Słaba władza królewska i upadek autorytetu dynastii merowińskiej sprzyjały wzrostowi potęgi możnowładztwa frankijskiego. Jeden z rodów, zwany później Karolingami, już w początkach VII w. zdołał zagarnąć dla siebie urząd majordoma.
Karol Młot, nazywany tak ze względu na niezwykłą siłę. Prowadził dalsze dzieło konsolidacji. Aby nie powtórzyć losu Grirnoalda, pozostawił na tronie Merowingów, zadowalając się taktyczną władzą.
W czasie jego rządów z terenu kalifatu hiszpańskiego, nastąpiła inwazja Arabów na Akwitanię. Karol Młot zadał im klęskę pod Poitiers w roku 732.
Sukcesy militarne Franków umożliwiła reforma wojskowa, polegająca na reorganizacji armii i częściowym zastąpieniu piechoty lekko - i ciężkozbrojną jazdą. W zamian za obowiązek służby wojskowej wojownicy otrzymali ziemię. Pozycja Karola była tak silna, że przed śmiercią podzielił państwo pomiędzy synów, jak czynili to prawowici królowie.
Pepin Mały. Młodszy z synów Karola Młota.

Pepin obawiał się jednak, że zamach na dziedziczne prawo Merowingów do korony frankijskiej może zmobilizować opozycję możnych, postanowił, więc odwołać się do autorytetu papieża. Było to działanie wybrane w samą porę, gdyż papiestwu zagrażali Longobardowie.
W połowie VI wieku Longobardowie opuścili Panonię i wtargnęli w granice Italii, zajmując ją aż do rzeki Pad. Trudności wewnętrzne czasowo zahamowały ich ekspansję, ale w połowie VIII stulecia, widząc, że papiestwo nie może liczyć na pomoc Bizancjum, postanowili zająć Egzarchat Raweński. W tej sytuacji papież gorączkowo poszukiwał sojuszników. Kiedy do Rzymu przybyło poselstwo frankijskie, aby wysondować opinie na temat ewentualnego usunięcia Merowingów, papież, w zamian za pomoc, udzielił poparcia Pepinowi.
W listopadzie 751 roku zgromadzenie możnych zdetronizowało Merowingów. Ostatni z nich, Childeryk III, został ostrzyżony (w tradycji merowińskiej długie włosy i broda były nieodłącznym atrybutem władcy) i zamknięty w klasztorze. Pepin przyjął tytuł królewski i w ten sposób rządy rozpoczęła nowa dynastia - Karolingowie.

W czasie dwóch kampanii wojennych (754 i 756 r.) Pepin pokonał Longobardów, a odebrane im ziemie przekazał papieżowi. Dało to początek Państwu Kościelnemu. Ponieważ interwencje w Italii budziły niezadowolenie możnych- zawarto pokój, umocniony małżeństwami synów Pepina z księżniczkami longobardzkimi.

Możni, ze względu na zyski, woleli toczyć wojny z Arabami. Po kilkuletnich walkach udało się wyprzeć ich za Pireneje i przyłączyć do państwa Franków Akwitanię. Umierając, Pepin, zgodnie ze zwyczajem frankijskim, dokonał podziału państwa pomiędzy synów
Karol Wielki. Starszy z synów Pepina Małego. Karol, wykorzystał przedwczesną śmierć brata i zajął jego dzielnicę. Wywołało to protest żony zmarłego, księżniczki longobardzkiej, która pragnęła zagwarantować te ziemie dla swych synów. Wiosna 773 roku rozpoczęła się wojną z Longobardami, zakończona zdobyciem ich stolicy - Pawii i przyjęciem przez Karola tytułu króla Longobardów. Frankom sprzyjała część możnych longobardzkich, którzy pod władzą energicznych Karolingów widzieli szansę na awans i bogactwo. Taką okazję dawały wojny prowadzone przez Karola Wielkiego. Wypełniły one całe jego 46-letnie panowanie.

Najdłuższe wojny Frankowie toczyli z Sasami. Już w 772 roku Karol przystąpił do systematycznego podboju ich ziem oraz regularnej chrystianizacji. Ludność saska stawiała zaciekły opór, natomiast arystokracja, po klęsce powstania pod dowództwem Widukinda, przeszła na stronę Franków.

Działania wojenne na wschodzie doprowadziły do spotkania ze Słowianami zamieszkującymi nad Łabą i Salą. W walkach przeciw Sasom udzielali Frankom pomocy Obodrzyce. Wroga postawa Serbów, Łużyczan i Luciców zmusiła Karola do podjęcia przeciwko nim wypraw w latach: 782, 789, 805-806,, które przymusiły ich do płacenia trybutu.

Wcześniej prowadzone wojny z Arabami nie zażegnały niebezpieczeństwa z południa. W roku 777 Karol wkroczył zbrojnie do Hiszpanii, ale początkowo działania te nie przyniosły sukcesów. Podczas odwrotu, w kraju Basków, Frankowie doznali ciężkich strat. Wydarzenia te stały się tłem XII-wiecznego eposu Pieśń o Rolandzie, który sławi ideały rycerskie: lojalność, męstwo, wierność. W 793 roku. Arabowie powtórnie wkroczyli do Galii, zostali jednak pokonani i w roku 81l Karol przyłączył tereny leżące za Pirenejami aż po rzekę Ebro, nazywane monarchią hiszpańską.
Karol pokonał także wojownicze plemię Awarów, którzy nękali najazdami Słowian bałkańskich i zajął część ich terytoriów. W skład swego państwa włączył Bawarię, usuwając z tronu ostatniego niezależnego księcia - Tassilona.
W językach słowiańskich, nazwa suwerennego władcy, czyli króla, pochodzi właśnie od imienia Karola Wielkiego.

ODNOWIENIE CESARSTWA RZYMSKIEGO
U schyłku VIII wieku w otoczeniu Karola Wielkiego zrodziła się myśl, by doprowadzić do połączenia jego państwa z Cesarstwem Bizantyjskim przez małżeństwo wielkiego króla Franków z panującą wówczas na Wschodzie cesarzowa Ireną. W papieskim Rzymie powstała jednak koncepcja, by wskrzesić tylko dawne cesarstwo Zachodnie, jednocześnie świat łaciński. Leżało to bardziej w interesie papieży, którzy obawiali się stracenia prymatu w Kościele, gdy stolicą cesarstwa był już od kilku wieków w Konstantynopol. Odrodzenie Cesarstwa Zachodniego miało przywrócić znów blask Rzymowi.
Kierując się tymi intencjami papież Leon III ukoronował Karola Wielkiego na cesarza w czasie jego pobytu w Rzymie w roku 800. Po koronacji papież złożył nowemu cesarzowi przysięgę wierności. Bizancjum początkowo protestowało, ale po kilkunastu latach także cesarze wschodni uznali tytuł cesarski Karola Wielkiego. W ten sposób królowie frankijscy stali się spadkobiercami cesarzy zachodniorzymskich, a w oczach chrześcijan Zachodu byli ich największą władza świecką.
Karol wielki, skupując w swym ręku cała władzę w państwie, poddawał swej kontroli także Kościół. Wzorem niektórych cesarzy starożytnych, a także bizantyjskich, brał osobisty udział w rozstrzyganiu sporów teologicznych i czasem narzucał kościołowi zachodniemu własne decyzje wbrew zdaniu papieża i biskupów.

ROSPAD MONARCHII KAROLA WIELKIEGO
Po śmierci Karola Wielkiego z większą niż poprzednio siłą dały o sobie znać w jego państwie czynniki odśrodkowe, a jego następca Ludwik Pobożny nie był w stanie kontynuować dzieła ojca. Poszczególne ziemie monarchii różniły się od siebie rozwojem gospodarczym, strukturą społeczną, tradycjami. Ziemie na wschód od Renu, zwłaszcza te świeżo zdobyte przez Karola, były słabiej zaludnione, oddalone od szlaków szerszej wymiany handlowej, a ponadto niedawno schrystianizowane, co nie sprzyjało poczuciu wolności. Do rozpadu jedności karolińskiej przyczyniła się też z całą mocą nowa fala najazdów: Normanów z północy i Węgrów od wschodu.

Ostatecznie w 843 r. dokonano w Verdun podziału monarchii karolińskiej pomiędzy trzech synów Ludwika Pobożnego: Karola Łysego, Ludwika Niemieckiego i Lotara. Jego znaczenie polegało na tym, że w ustalonych w Verdun granicach zaczęły kształtować się nowe państwa Zachodu- Francja i Niemcy. Królestwo Karola Łysego zamieszkiwała głównie ludność romańska, podczas gdy dziedzictwo Ludwika objęło terytoria germańskie. Trzecie z wydzielonych królestw, mianowicie Lotara, nie stworzyło podstaw do powstania trwałej jedności państwowej, a część jego ziem, późniejsza Lotaryngia i Alzacja, jeszcze w XIX i XX w. były przedmiotem sporów między Francją a Niemcami.

Nie udało się tez potomkom Karola Wielkiego utrzymać władzy cesarskiej. Odnowił ja dopiero król niemiecki z dynastii saskiej Otton I, koronowany w 962 r. w Rzymie na cesarza.


MONARCHIA KAPETYNGÓW
Protoplastą dynastii był Karol Mocny, potomek możnego rodu alemańskiego, który wszedł w służbę króla Francji Karola II Łysego. W 866 poległ on w walce z Normanami. Jego syn Odo, hrabia Paryża, został w 887 r. wybrany na króla Francji, z pominięciem żyjącego przedstawiciela dynastii Karolingów. Przez następne sto lat potomkowie Roberta Modnego konkurowali, ze zmiennym szczęściem, z Karolingami o tron Francji. W 987 r. tytuł króla uzyskał Hugo Kapet; od niego pochodzi nazwa dynastii.

Autorytet Kapetyngów był wspierany przez Kościół francuski. Największe niebezpieczeństwo zagroziło Kapetyngom w XII w., kiedy królowie angielscy z dynastii Plantagenetów przez koligacje dynastyczne zjednoczyli w swych rękach całą zachodnia Francję. Dzięki zręcznej polityce Filipa II Augusta i jego następców, Kapetyngom udało się odebrać bądź wprowadzić w zależność lenną posiadłości Anglii na terenie Francji i powiększyć własną domenę królewską. Wnuk Filipa Augusta, Ludwik IX Święty, umocnił państwo i zdobył dla Francji autorytet międzynarodowy.

Po bezpotomnej śmierci Karola VI Pięknego w 1328 r. tytuł króla Francji uzyskał bratanek Filipa Pięknego, Filip IV, hrabia Valois, który zapoczątkował panowanie Walezjuszów


źródła: „Encyklopedia Szkolna- Historia” –WSP; „Historia Powszechna- Średniowiecze”- PWN;