Nauka o polityce

WYKŁAD I

Kategorie nauki o polityce – służą do badania polityki.
Polityka – jest to sztuka rządzenia państwem.
Definicja polityki – forma wzajemnych stosunków pomiędzy państwami, grupami, narodami związana ze zdobyciem i utrzymaniem władzy w celu realizacji zadań grupowych i narodowych.

Podstawowe elementy polityki:
a) podmiot polityki
- państwo jako aktor gry międzynarodowej
- relacja państwo - obywatel
- partie polityczne ( od 200-250 tys.)
- związki zawodowe( od 1 ml. osób)
- związki młodzieżowe
- organizacje o charakterze społeczno- politycznym
b) przedmiot polityki( cel, środki)- są relacje zachodzące pomiędzy podmiotami polityki:
- relacje między partiami
c) cel polityki - zaspokajanie interesów grup lub warstw społecznych
d) środki polityki - zaliczamy takie narzędzia które pomogą i umożliwią zdobycie i utrzymanie władzy. Narzędzia zależą od reżimu ( demokratyczny- karta wyborcza, autorytarny – tajna policja, totalitarny)

Zjawiska polityczne- są to określonego rodzaju świadome i celowe działania oraz ich wytwory zbiorowe lub jednostkowe z zakresu szeroko rozumianej polityki.
Są to określonego typu fakty i zdarzenia traktowane a aspekcie przyczynowo- skutkowym w ramach szeroko rozumianej polityki, np. wyłonienie się nowej partii politycznej SdPL, która wyłoniła się z SLD, agresja na cudze terytorium, wybuch wojny, rozwiązanie ZW. Radzieckiego, wystąpienie L. Wałęsy w telewizji.

Proces polityczny- zespół zmian zachodzących w następujących po sobie stadiach rozwoju. Jest to przyczynowo- skutkowy ciąg zjawisk politycznych związanych ze zdobyciem i utrzymaniem władzy, np. transformacja ustroju gospodarczego, politycznego , społecznego w Polsce
- dostosowanie Polski do UE
- w 1994r. zakończył się proces dekolonizacji, powstało państwo Palao

Stosunki polityczne- są to stosunki, które obejmują relacje zachodzące między instytucjami politycznymi, organizacjami politycznymi, grupami społecznymi i jednostkami w sferze zdobycia i sprawowania władzy, która stanowi narzędzie realizacji interesów grup i warstw społecznych

Formy stosunków politycznych
- współpraca( pomiędzy organizacjami międzynarodowymi)
- kompromis( koalicja partii politycznych które tworzą wspólnoty
- rywalizacja( między partnerami istnieje pomiędzy partiami o podobnych interesach politycznych)
- walka( pomiędzy organizacjami międzynarodowymi, partiami politycznymi)

System polityczny – jest to układ organizacji i instytucji politycznych pozostających we wzajemnym oddziaływaniu na siebie
3 poziomy:
- ogólno światowy ( do chwili rozpadu ZSRR- dwubiegunowych dominacją jednego mocarstwa, po rozpadzie wielobiegunowy)
- regionalny- od 1 maja 2004 z wejściem do UE, wspólnota niepodległych państw
- na poziomie państwa

3 kryteria klasyfikacji:
a) charakter reżimu politycznego
- państwa demokratyczno -parlamentarny
- państwa autorytarne
- państwa totalitarne
b) zasady organizacji i aparatu państwowego
- monarchie i republiki
- system prezydialny i parlamentarny
- system prezydencki, parlamentarno –gabinetowy, prezydencko- parlamentarno –gabinetowy (mieszany) , system dyrektorialny( Szwajcaria)

e) struktury terytorialno- administracyjne państwa
- państwa unitarne( Polska)
- państwa złożone ( Unia personalna, unia realna, konfederacje i federacje)

Instytucja polityczne- jest to taka instytucja społeczna, która kształtuje zjawiska i procesy polityczne np. Ministerstwa

Organizacje polityczne- jest to zorganizowana wewnętrznie grupa społeczna dążąca do osiągnięcia swych celów politycznych drogą zdobycia władzy lub uzyskania na nią wpływu.

Państwo (jako system polityczny) jest zarówno organizacją i instytucją polityczną. Państwo tym się różni od innych organizacji, że może legalnie użyć siły wobec swoich obywateli

Władza
Szersza definicja: władza jest to stosunek społeczny między co najmniej dwiema grupami społecznymi lub jednostkami w którym jedna ze stron może w sposób trwały i uprawniony kierować postępowaniem drugiej strony i ma ku temu określone środki np. relacja między rodzicami a dziećmi

Władza polityczna- jest to taki rodzaj władzy, który występuje w ramach państwa jako najwyższej organizacji społeczno-politycznej
- władza publiczna
- władza polityczna
- władza państwowa

3 funkcje władzy politycznej
- koordynacyjna- sprowadza się do ustalenia reguł gry dla podmiotów życia społeczno- politycznego
- dystrybucyjna- sprowadza się do tego że państwo dzieli społecznie pożądane wartości np. płaca, praca
- ochrona- władza polityczna stoi na straży istniejącego systemu politycznego

Konkretyzacją władzy jest rządzenie.
Rządzenie - jest to bezpośrednie kształtowanie podejmowanie i egzekwowanie decyzji przez uprawnianie do tego organy państwowe. Na kształt tych decyzji mają wpływ grupy formalne i nieformalne.


WYKŁAD II
Ideologia – obraz rzeczywistości przyrodniczej lub społecznej, której swój teoretyczny wyraz i teoretyczne uzasadnienie znajdują interesy poszczególnych grup społecznych, które niejednokrotnie wzajemnie się wykluczają.
Funkcje ideologii:
a) samookreślenia grupy – oznacza wyłonienie się konkretnej grupy na podstawie akceptacji takich samych poglądów ideologicznych (np. poglądy hadeckie).
b) społeczne – określenie kierunków działania grupy. Jest to przyjęcie sformułowanych w ideologii celów politycznych.
c) oddziaływująca na inne grupy – sprowadza się do upowszechniania swoich wartości ideologicznych wśród innych grup społecznych.
Są 4 elementy strukturalne ideologii:
1) opis
2) określony system wartości
3) dążenia
4) emocjonalne preferencje (określone interesy grup społecznych).

Doktryny polityczne – dostosowanie sfery polityki międzynarodowej i polityki wewnętrznej. Są to sformułowane zasady działania, cele i środki państwa, ruchu politycznego, partii politycznej dotyczące albo całokształtu sfery politycznej, społecznej i gospodarczej albo tylko ich wycinka.
Funkcje doktryn politycznych:
a) programowa
b) narzędzia walki o władze
c) propagandowa i agitacyjna
d) identyfikacyjna.
Doktryny polityczne precyzujemy poprzez programy polityczne. Mówimy o nich w znaczeniu materialnym – jest to pewien system wzajemnie warunkujących się planowanych działań i celów, w znaczeniu formalnym – dokument opisujący te planowe działania i cele (statut partii).

Ruch polityczny – jest to zespół organizacji działających w różnych krajach lecz mających określone wspólne cechy lub organizacja działająca w jednym kraju i posiadająca z reguły kierownictwo ogólnokrajowe.

Partia polityczna – jest to dobrowolny związek o ideologicznej więzi grupowej dążący do zdobycia władzy, która jest instrumentem realizacji programu politycznego, który jest funkcjonalny wobec interesów jednej grupy społecznej, dwóch grup społecznych lub też całego społeczeństwa.
Funkcje:
a) kształtowania opinii: państw politycznych
b) wyborcza:
- formułowanie programu politycznego,
- wyłanianie kandydatów.
c) rządzenia.

Państwo – jest to organizacja polityczna obejmująca zakresem swojego działania ogół członków społeczeństwa zamieszkującego dane terytorium.

System polityczny:
a) podejście instytucjonalne – sprowadzenie systemu politycznego do całokształtu instytucji i organizacji politycznej oraz relacji zachodzących między nimi a także zasad działania i reguł, na podstawie których funkcjonują.
b) podejście strukturalno–funkcjonalne – sprowadza się system polityczny do procesu politycznego dokonującego się w ramach poszczególnych wspólnot politycznych (państwa, partii). Podstawowe elementy struktury tego podejścia:
- wypełniane funkcje działania
- wzajemne oddziaływanie
- sposoby i wzorce zachowań jednostek i innych podmiotów życia społeczno-politycznego.
c) podejście systemowe – sprowadza system polityczny do 3 etapów
- wejście - przetworzenie - wyjście

system polityczny
P
W W
Otoczenie (ekologia, wzorce kulturowe)

Wobec systemu politycznego napływają żądania i postulaty.

Wejście – to grupa żądań, oczekiwań i postulatów wobec systemu politycznego.

Energiometria – wpływa do systemu politycznego w postaci idei, symboli, wzorców, ale najważniejsze to poparcie dla systemu politycznego.

Pole systemu politycznego - jest zależne od charakteru reżimu politycznego. W reżimie totalitarnym to pole jest większe niż w reżimie autorytarnym (pole decyzji politycznych jest tu znacznie ograniczone). Aby zachować stabilizację systemu politycznego decydują o nim funkcje konwersji wewnątrz systemowych.

Sprzężenie zwrotne w systemie demokratyczno – parlamentarnym – dana sprawa znowu pojawia się w systemie politycznym (np. konstytucja została zaakceptowana przez parlament i społeczeństwo, ale teraz znowu podlega dyskusjom tak jak z ustawą o bio-paliwach).

Funkcja artykulacji interesów – wysuwanie żądań wobec systemu politycznego.
Funkcja agregacji interesów - zebranie najczęściej powtarzających się postulatów.
Funkcja socjalizacji i rekrutacji politycznej – kształtowanie wysokiej kultury politycznej społeczeństwa (wychowanie sobie obywateli wobec systemu politycznego. Najbardziej efektywna jest do 24 roku życia) . Rekrutacja- to najlepiej wysocjalizowani obywatele.
Funkcja przysądzania prawa
Funkcja prawotwórstwa (tworzenie i kreowanie prawa)
Funkcja arbitrażu gospodarczego

WYKŁAD III

4 podstawowe systemy polityczne:
a) instytucjonalny – obejmuje różne struktury organizacyjne (aparat państwowy, partie polityczne, zinstytucjonalizowane grupy interesu – związek zawodowy, określone stowarzyszenie).
b) funkcjonalny – jest to ogół funkcji wypełnianych przez elementy systemu instytucjonalnego. Przez funkcję systemu politycznego rozumiemy każde działanie, które utrwala funkcjonowanie systemu politycznego, przyczynia się do jego rozwoju, natomiast inne działania są dysfunkcjonalne wobec systemu politycznego.
c) regulacyjny (normatywny) – składa się na niego wiele norm regulujących życie społeczne, polityczne i gospodarcze.
Są tu 3 grupy:
- normy prawne – mieszczą się w Konstytucji, ustawach, aktach władzy wykonawczej, orzeczeniach sądowych,
- normy autonomiczne – obejmują tylko określoną ilość osób (zarządzanie, regulaminy, statuty),
- reguły nienormatywne – są tu: kultura polityczna, określone formy świadomości politycznej, tradycje narodowe i polityczne, doktryny sądowe i idee prawne, praktyka prawna i polityczna.
d) komunikacyjny – dotyczy komunikacji i wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi podmiotami życia politycznego (prezydent – sejm, pomiędzy partiami politycznymi, komunikacja między partiami nie wchodzącymi w skład sejmu).

Pokrewieństwo polityczne – jest to podobieństwo systemu politycznego.
Dzisiejsze systemy polityczne od systemów politycznych wieków średnich i starożytności różnią się tym, że dawniej sfera społeczna i polityczna były trudna do rozdzielenia. Obecnie jest autonomizacja sfery politycznej, przeciwstawienie się sfery politycznej sferze społecznej.

Cechy charakterystyczne współczesnych systemów politycznych:
1. zaświadczenie sfery politycznej prowadzące do religijnej neutralności państwa
2. wytworzenie się charakterystycznych dla nowoczesnego państwa suwerenności wewnętrznej i zewnętrznej (Suwerenność wewnętrzna – to relacja między systemami politycznymi a grupą obywateli. Mogą być użyte środki przemocy przeciw grupie osób chcących stworzyć nielegalną partię polityczną. Suwerenność zewnętrzna – to najwyższe organy jednego kraju nie podlegające najwyższym organom innych krajów.
3. zmiany strukturalne w państwowej administracji (od zacofanych wasali do wykształconych, kompetentnych urzędników przyczyniających się do sprawności własnego państwa)
4. zmiana struktur panowania – od państwa wieków średnich opartego na osobistych powiązaniach i stosunkach między rządzącymi do państwa funkcjonującego na określonym terytorium, państwa terytorialnego)
5. utworzenie stałego wojska zarządzanego w sposób racjonalny
6. na miejscu religijno – teologicznym prawa natury pojawił się racjonalny system wartości, w którym absolutny priorytet uzyskała jednostka i jej prawa naturalne (prawo do przeciwstawienia się złej władzy)
7. rządzących i urządzonych łączy dziś symboliczna umowa społeczna (Konstytucja).

Podstawowym priorytetem państwa jest więc ochrona naturalnych praw i wolności obywateli.

Podstawowe zasady demokracji:
a) idea suwerenności narodu jest naczelną ideą demokracji,
b) zasada reprezentacji władzy – wykierowanie swoich przedstawicieli narodu i nadanie im kompetencji,
c) zasada podziału władzy: ustawodawcza (legislatywna), wykonawcza (egzekutywa) i sądownicza,
d) zasada pluralizmu politycznego – partie polityczne i inne organizacje mogą być zalegalizowane jeśli jej działania statutowe są zgodne z prawem
e) zasada rządów alternatywnych – oznacza uznanie wyników wyborów
f) zasada rządów prawa – wszystkie organy władzy państwowej powinny zawsze działać zgodnie z istniejącymi normami i procedurami.

Współczesny system polityczny wykształcił się w okresie międzywojennym: demokratyczno – parlamentarny, autorytarny, totalitarny (komunizm, faszyzm). W okresie tym były zmiany z jednego na drugi.
Aby system demokratyczno – parlamentarny funkcjonował dobrze muszą być spełnione 2 warunki:
a) określony poziom rozwoju gospodarczego
b) stabilizacja polityczna.

Charakter reżimu politycznego – oznacza ogół metod stosowanych przez aparat państwowy w stosunkach ze społeczeństwem.
Zasady budowy aparatu państwowego – dotyczą wzajemnych stosunków pomiędzy najwyższymi organami władzy państwowej a także charakterem instytucji głowy państwa.
Struktura terytorialna państwa – określa relację między centralnymi i lokalnymi organami państwowymi.
Demokracja skonsolidowana – to taka demokracja, która posiada tyle mechanizmów, tyle instytucji, które są w stanie rozwiązać wszelkie problemy gospodarczo społeczno polityczne i rozwiązywanie tych problemów nie doprowadzało do destabilizacji politycznej.

WYKŁAD IV
Partie polityczne i systemy polityczne
Partia polityczna – ustawa lipcowa 1990.

pars – część partie - dzielić

Do czasu powstania nowoczesnych partii politycznych przez partie polityczne rozumiano grupy osób rywalizujące ze sobą w obszarze sprawowania władzy.
3 podejścia do partii politycznych:
1) Morissa Divergera – partie polityczne są przez wszystkim grupami o więzi ideologicznej
2) Beniamina Konstanta – partie są to grupy ludzi wyznających tą samą doktrynę polityczną
3) Dawida Huma – partie polityczne – 2 grypy:
· bardzo istotną rolę odgrywają wartości ideologiczne,
· więzi organizacyjne oraz „żelazna dyscyplina” partyjna.
Max Weber dzieli partie na 3 etapy rozwoju:
1) koteria arystokratyczne np. Czartoryskich. Cechą charakterystyczną jest: władza polityczna należała do elity. Miały one luźne więzy.
2) kluby polityczne – ich działalność też była elitarna. Sprawne zarządzanie w ramach partii, działali tu zawodowi politycy. Pierwszy klub polityczny: 1791r. Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji.
3) partie masowe – powstały w drugiej połowie XX wieku, gdyż zaczęły się rozwijać systemy demokratyczne. Masowe członkostwo, 64 mln członków – Komunistyczna Partia Chin. Dysponowały bogatymi środkami oddziaływania: propaganda i agitacja, edukacja, oświata.
Pierwsza masowa – Liberalna Stowarzyszenie Rejestracji Wyborców w Anglii.
Druga – Powszechny Niemiecki Związek Robotniczy – 1863r. (powstała później SDP Socjaldemokratyczna Partia Niemiec).
1832r. – najstarsza partia świata Partia Konserwatywna w Brytanii.

Partie działają w systemach politycznych w ramach układów partyjnych.
Kryteria klasyfikacji partii politycznych:
1. Kryterium interesów (reprezentowanie wyborców).
2. Kryterium środowiska.
3. Kryterium charakteru doktryn partii politycznych. Rola pełniona przez partię polityczną wobec systemu politycznego.
4. Charakter przywództwa partyjnego.
5. Struktura organizacyjna partii.

System partyjny – jest to mechanizm walki bądź współdziałania partii politycznych dążących do realizacji wyznaczonych sobie celów.
Układ partyjny – swoisty związek współdziałania między partiami zdolnymi do samodzielnego lub koalicyjnego sprawowania władzy.
Typy systemów partyjnych:
1) Parlamentarno – demokratyczny.
Występuje gdy są spełnione określone elementy:
- w społeczeństwie nieustannie toczy się legalna walka o władzę
- źródłem władzy są wybory powszechne
- władzę sprawuje partia lub koalicja partii, która zapewniła sobie większość parlamentarną
- stale istnieje legalna opozycja wobec partii lub koalicji rządzącej
- wszystkie główne siły polityczne zgadzają się na wyżej wymienione reguły gry.
Układy:
· dwupartyjny: Anglia, Malta – istnieją dwie silne partie polityczne, z których każda samodzielnie może sprawować władzę,
· wielopartyjny – nie ma w państwie ani jednej silnej partii politycznej, w związku z tym władzę w państwie sprawuje koalicja,
· dwupartyjny zmodyfikowany – w państwie istnieją dwie silne partie polityczne lecz żadna z niech nie może samodzielnie sprawować władzy, więc wchodzi w koalicję z małą partią polityczną stale reprezentowaną w parlamencie
· dwublokowy – układ wielopartyjny, ustabilizowany. W państwie istnieją 2 silne bloki partii politycznych, z których każdy może samodzielnie sprawować władzę. Wszystkie partie polityczne znajdujące się poza tymi blokami nie mają szansy na sprawowanie władzy w państwie.
· dominacji – w państwie mamy tylko 1 silną partię polityczną, która przez dłuższy czas sprawuje samodzielnie władzę np. Meksyk
· kooperacji – koalicję tworzą dwie silna partie polityczne.

2) Socjalistyczny.
2 układy:
· monopartyjny (np. ZSRR)
· hegemoniczny – warunki spełnione:
- partie polityczna uznają hegemonię partii komunistycznej w systemie politycznym, np. ZSRR
- celem nadrzędnym dla partii współpracujących jest budowa socjalizmu
- tylko partia komunistyczna mogła działać w środowisku wielkoprzemysłowej klasy robotniczej
- partie współpracujące biorą udział w sprawowaniu władzy, zachowują autonomię organizacyjną, odpowiadają za los państwa socjalistycznego.
3) Faszystowski.
Układ monopartyjny – tylko jedna partia mogła działać legalnie. Jest to partia zmilitaryzowana.
Taka partia polityczna dominowała nad państwem na czele z przywódcą. Przykład: Niemcy i Włochy.
4) Autorytarny.
Partie polityczne pełnią rolę wtórną – partie są podporządkowane państwu. Główną rolą partii politycznych (prorządowych) jest umacnianie i poszerzanie poparcia społecznego dla kierownictwa rządzącego, państwowego. W reżimie autorytarnym mogą funkcjonować partie opozycyjne.
5) Przejściowy.
System całkowicie nieustabilizowany (np. Polska).

WYKLAD V
Klasyfikacja partii politycznych.
Max Weber:
I
a) partie patronażu- nastawione są na zdobycie władzy dla swojego przywódcy i jego otoczenia.
b) partie światopoglądowe – nastawione na realizację abstrakcyjnych zasad (interesów poszczególnych grup i warstw społecznych).
II
a) partie honoracjorów – istniały w XVIII i XIX wieku, mają dość luźne więzi organizacyjne, kierowane przez tzw. niedzielnych polityków.
b) partie masowe – nastawione na ścisłą organizację, posiadają własny aparat partyjny, ścisłe kierownictwo, obowiązuje tzw. żelazna dyscyplina partyjna.

Zygmunt Newman
Partie reprezentacji – funkcjonują w środowisku wyborców, tylko gdy występują wybory (kampania wyborcza), np. USA.
Partie integracyjne – partie masowe, występuje członkostwo, w jak najszerszym stopniu angażują członków do działalności politycznej.
Partie superintegracyjne – partie faszystowskie, są zmilitaryzowane, obowiązuje w nich nomenklatura wojskowa.

Moriss Divergera
I
Partie wyspecjalizowane – partie zajmujące się wyłącznie działalności polityczną.
Partie totalitarne – zajmują się wszystkimi dziedzinami życia społecznego, politycznego i gospodarczego a nawet osobowością członków partii.

Autorytaryzm ideologiczny – w państwie jedna ideologia ma monopol naprawdę, a wszystkie inne ideologie są nieuprawnione i nie można ich głosić pod karą obozów koncentracyjnych.
Autorytaryzm jurydyczny – oznacza, że władzo państwowe bez jakiejkolwiek kontroli społecznej mogą podejmować decyzje dotyczące obywateli państwa i nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za to.
MOGĄ ISTNIEĆ RAZEM LUB OSOBNO!
II
Partie kadrowe – mają luźną strukturę organizacyjną, partie o charakterze komitetowym, np. USA.
Partie masowe – partie o rozwiniętej organizacji. Wyróżnia się 3 typy partii ze względu na komórkę organizacyjną tych partii:
· o komórce zakładowej (partie komunistyczne)
· o komórce terenowej (partia socjaldemokratyczna)
· faszystowskie.
Partie pośrednie – o charakterze lejburzystowskim, np. Partia Pracy w Wielkiej Brytanii. Istnieje członkostwo zbiorowe.

Podział ze względu na środowisko i skład członkowski partii:
1. partie o przewadze robotniczej, np. PZPR
2. partie o przewadze chłopskiej, np. PSL
3. partie o przewadze drobnomieszczańskiej (reprezentujące klasę średnią)
· partie burżuazyjno – mieszczańskie
· partie ludowo – drobnomieszczańskie.

Podział według roli pełnionej przez partię wobec systemu politycznego:
1. partie rewolucyjne – dążą do zniszczenia obecnego systemu i zbudowania nowego.
2. partie reformistyczne – nie chcą burzyć istniejącego systemu politycznego, ale chcą na drodze prawnej przeprowadzić reformy systemu (partie socjalistyczne, socjaldemokratyczne i niektóre hadeckie).
3. partie konserwatywne – istniejący system jest najlepszy i trzeba go zachować, np. większość partii hadeckich, konserwatywne i liberalne.
4. partie reakcyjne – zmierzają do przywrócenia byłych rozwiązań ustroju społecznego, politycznego, np. partie hadeckie.

Podział według kryterium ideologicznego:
1. partie komunistyczne
2. partie socjalistyczne
3. partie liberalne
4. partie konserwatywne
5. partie chrześcijańsko – demokratyczne
6. partie nacjonalistyczne
7. partie faszystowskie
8. partie narodowo – wyzwoleńcze.

Podziała według cechy funkcjonalności partii wobec środowiska, które reprezentuje:
1. partie komitetowe – ograniczają się tylko do organizowania wyborów.
2. partie kadrowe – zrzeszają niewielki procent wyborców.
3. partie kadrowe według Divergera – zrzeszają w swoich szeregach wysokokwalifikowany krąg aktywistów.
4. partie masowe według Divergera – są to partie pośrednie.
Członkostwo partyjne – po raz pierwszy pojawia się w partiach komunistycznych a później przyjęły ja inne.

Podział według kryteriów funkcjonalnych:
1. partie komitetowe – ogranicza swoją działalność do potrzeb cenzusowego prawa wyborczego. Poza działalnością we frakcjach parlamentarnych ogranicza swoją działalność tylko w ramach kampanii wyborczych.
2. partie społeczności – nastawione są na cela pozawyborcze, cela społeczne (partie socjalistyczne, socjaldemokratyczne).
3. partie wyborcze – nastawione tylko na zdobycie poparcia wyborczego.
4. partie faszystowskie – zmilitaryzowane, ślepa dyscyplina, totalne podporządkowanie.
5. partie narodowo – wyzwoleńcze – nastawione na budowę własnego narodu i budzenie poczucia obywatelskiego.

Podział według genezy parlamentarnej i pozaparlamentarnej.

Podział na:
- partie bezpośrednie – członkostwo indywidualne.
- partie pośrednie – zbiorowe i indywidualne.

Podział na:
- partie scentralizowane – większość prolongatyw władczych znajduje się w rękach kierownictwa partyjnego.
- zdecentralizowane – większość prolongatyw władczych znajduje się w terenie.

Typy kierownictwa:
· jednoosobowe
· kolegialne
- parlamentarne
- pozaparlamentarne.

Funkcje partii politycznych:
· kształtowanie opinii i postaw politycznych
· wyborcza (formułowanie programu wyborczego i selekcja kandydatów)
· rządzenia.

WYKŁAD VI
Polska polityka zagraniczna – problemy w zakresie transformacji ustrojowej.

4 czerwca 1989 – wybory do parlamentu, wybory kontraktowe, 99 osób z Solidarności, 1 osoba niezależna- wybory do Senatu. ⅓ miejsc w sejmie dla Solidarności.
Wybory te oznaczały koniec realnego socjalizmu a początek budowy nowego ustroju. Polityka zagraniczna trafiła na bardzo dobrą koniunkturę zagraniczną.
2 przesłanki:
· - koniec zimnej wojny w II połowie lat 80-tych.
Układ INF – grudzień 1987 w Moskwie podpisany i ratyfikowany – R. Regan i Gorbaczow – układ o całkowitej eliminacji broni jądrowej krótszego i średniego zasięgu.
· rozpad ZSRR – 1991r.

Strategiczne cele polskiej polityki zagranicznej:
· umocnienie suwerenności i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa
· tworzenie mocnej i stabilnej Polski w Europie i na świecie
· wspieranie rozwoju cywilizacyjnego i gospodarczego w Polsce.
Aby w pełni je realizować należało się pozbyć/ rozwiązać RWPG i Układ Warszawski → luty 1991r., na moskiewskiej konferencji 6 państw (Polska, ZSRR, Bułgaria, Rumunia, Czechosłowacja i Węgry) podpisało protokół o rozwiązaniu wojskowych struktur Układu Warszawskiego.
1.04.1991r. – rozwiązano komitet polityczny UW
1.07.1991r. – podpisanie protokołu o ostatecznym rozwiązaniu UW
28.05.1991r. – rozwiązanie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, dokument ten podpisały także Kuba, Mongolia, Wietnam.
Oznaczało to, że umożliwiono politykom polskim rozpoczęcie inicjatywy integracji z strukturami zagranicznymi:
- Pakt Północnoatlantycki NATO
- ówczesne wspólnoty europejskie.

Europejskie Wspólnoty:
1. EWWiS – była organizacja sygnalizująca pojednanie francusko – niemieckie – 1951r.
2. EUROTOM – 1957r.
3. EWG – 1957r.
Od 1965r. organizacje te mają wspólne organy wykonawcze. Wspólnoty te funkcjonują do listopada 1993r. i od tego roku Unia Europejska (Traktat z Mastrict).
Unia Zachodnioeuropejska (UZE) 1948r. – Pakt Brukselski o Unii Zachodniej, na podstawie szeregu Traktatów Paryskich 1954r. zamienia się w Unię Zachodnioeuropejską.
Europejska Wspólnota Obronna – 1954r. – konflikt Niemiec i Francji.
Polska również chciała zintegrować się z tą organizacją.

Wymiary działania polskiej polityki zagranicznej:
1. ogólnoświatowy.
2. ogólnoeuropejski.
3. europejski wymiar regionalny.
4. stosunków dwustronnych / bilateralnych.
Traktat o Dobrym Sąsiedzie i Udanej Współpracy z Sąsiadami.
Ogólnoświatowy wymiar:
· aktywność Polski w ONZ, wojskowe misje pokojowe, np. w Korei. Polska została niestałym członkiem RB ONZ w latach 1996-97 w ramach uznania (1946-47, 1960, 1971-72, 1982-83 w tych latach również była członkiem RB)
· od sierpnia 1995r. Polska jest stałym członkiem WTO
· 1994r. – Polska zgłasza akces do OECD (Organizacji Współpracy i Rozwoju). Przyjęta w lipcu 1996r.

Ogólnoeuropejski:
· KBWE (KBWE inicjatywy Polski) działa do 31 grudnia 1994r., gdzie przechodzi e OBWE – wyższy poziom współpracy.

Poziom regionalny – korzystne przesłanki:
W lutym 1994 premier W. Pawlak podpisał ramowy Program Partnerstwo dla Pokoju (PdP). Od podpisania PdP do 1998r. mamy okres wstępny przystosowania do NATO. (1994-1998)
Przygotowanie polskich sił zbrojnych do struktur NATO – etap podstawowy, marzec 1999r. – przystąpienie do NATO. (1999-2006)
Etap docelowy: od 2006 – 2012 (wtedy będziemy mogli mówić, że mamy mobilne siły zbrojne)
Przystąpienie Polski do forum konsultacyjnego UZE (maj1994r. – status członka stowarzyszonego UZE po dzień dzisiejszy).
UZE – traktowany jako ramię zbrojne UE.
Grudzień 1991r. – L. Balcerowicz podpisał Europejski Układ Stowarzyszeniowy z Wspólnotami Europejskimi.
1994r. – zostaje w pełni ratyfikowany.
W kwietniu 1994r. Polska przystąpiła z formalnym wnioskiem wnioskiem przystąpienie do UE.

1991r. – Trójkąt Wajmarski: Polska, Niemcy, Francja.
Luty 1991r. – Trójkąt Wyszechradzki – Polska, Czechosłowacja, Węgry – podpisanie deklaracji o formalnej współpracy między tymi państwami (w każdej dziedzinie); określenie wspólnej polityki w zakresie współpracy europejskiej.
Deklaracja Krakowska z października 1991r. – zespół współpracy Trójkąta Wyszechradzkiego
· bezpieczeństwo europejskie
· określone warunki współpracy gospodarczej.

Grudzień 1992r. – powołano do życia Środkowo Europejskie Porozumienie o Wolnym Handlu – CEFTA.
· CEFTA (1993r. – styczeń powstaje Czechy i Słowacja) – mówimy teraz Grupa Wyszechradzka.
1996r. – przystępuje Słowenia
1997r. – przystępuje Rumunia
1999r. – przystępuje Bułgaria
Listopad 1994r. – spotkanie na szczycie w Poznaniu CEFTY.