Literatura XX wieku - J. Przyboś

J.PRZYBOŚ

- jego wiersze z lat 20-tych miały na ogół retoryczny charakter monologu oratorskiego; opisywały pewna rzeczywistość- lub pouczały o pewnych prawdach ogólnych, wzywając zarazem do ich realizowania
- nowy styl poetycki Przybosia przejawił się już w tomie „Sponad” (1930), przede wszystkim- w nowej koncepcji podm. Lirycznego
- dokonał się zwrot do przyrody, krajobrazu, erotyki, pojawiło się rozczarowanie do cywilizacji wielkomiejskiej oraz do rzeczywistości społecznej
- rezoner- przywódca ustąpił miejsca podmiotowi przeciwstawiającemu swą wolę otaczającemu światu
- przedmioty ukazywane były tak, jak gdyby tworzył je wysiłek poety; wydobywana jest tkwiąca potencjalnie w nich energia (np.: „Niewybuchły huk skał”)
- zasada funkcjonalizmu prowadziła do poetyckiego wykorzystania wieloznaczności wyrazów, co stanowiło wzór dla późniejszej tzw. poezji lingwistycznej
- tematem stawał się często aktualny stosunek emocjonalny do przeżyć- minionych : „Te same gwiazdy/ wyszeptały wieczór jak zwierzenie.”(„Wieczór”, z tomu „Sponad”)
· tytuł odwołuje nas do określonej sytuacji, w której wystąpi podmiot liryczny
· już jednak początek tego utworu odsyła równocześnie do innej sytuacji- z przeszłości
· „Te same gwiazdy...”- te same więc, co kiedyś
· nagle wszystkie elementy ukazują jakby podwójne istnienie” w czasie teraźniejszym, jako okoliczności aktualnego usytuowania podmiotu, ale także w czasie przeszłym, jako składniki innej sytuacji, innego wieczoru, przywoływanego tylko we wspomnieniu
· podmiot liryczny jest przede wszystkim podmiotem wspominającym, tu i teraz, lecz również- podmiotem przeżywającym, wtedy, w podobnych okolicznościach
· jego obecne emocje rodzą się w toku wspomnienia
· podobieństwo okoliczności zewnętrznych otwiera ciąg przypomnień
· wiersz jest jednak nie tyle opisem minionych przeżyć· , ile próbą określenia swego aktualnego dla nich stosunku
· próbą zdania sobie sprawy z tego, w jakim stopniu warunkuje obecną sytuację uczuciową przedmiotu
· bohater Przybosia ukazany jest w serii zachowań, rozwijających się w wyraziście zarysowanej przestrzeni. Dochodzi do jej sprecyzowania nie poprzez jednolity opis. Wyrazy określające jej elementy wchodzą w związki zdaniowe z innymi, odwołującymi do rzeczywistości psychicznej. Nie ma jednak w tekście ani jednego wyrazu, który odsyłałby do fragmentu innej przestrzeni niż ta, w której aktualnie znajduje się bohater
· powstaje jednorodna wizja przestrzenna
· pojedyncze metafory są niewyobrażalne; wyobrażalna jest natomiast całość· , na którą się składają
- poezja Przybosia w latach 30-tych staje się coraz bardziej szukaniem formuł określających sytuację człowieka w świecie
- obraz poetycki, który przeciwstawiał on w swoich szkicach intelektualnej i retorycznej poetyce Peipera, miał właśnie uobecnić- , uwyraźnić- czasowo-przestrzenne usytuowanie podmiotu, ukazać- go w różnych wycinkach, w wielu odniesieniach. Każde z nich tworzy jakby odmienną konstrukcję postaci.
- Nowa wizja osobowości u Przybosia- to wizja osobowości zmiennej, uwarunkowanej. Rozdwojonej na teraźniejszość- i przeszłość- (jak w wierszu „Wieczór” lub „Z Tatr”) albo rozdartej między różnymi kierunkami swej psychiki w jednym tylko planie czasowym- w teraźniejszości ( np. w wierszu „Równanie serca” lub wiersze paryskie z tomu pod tym tytułem, gdzie światu kultury zachodniej przeciwstawione zostały wartości związane z pracą zwykłego człowieka- co wyraża motyw matki- chłopki)


- od zarania Polski Ludowej Przyboś opowiadający się po stronie sprawiedliwych i historycznie słusznych przeobrażeń politycznych i społecznych, nigdy nie zrezygnował z własnej tradycji poetyckiej, określonej przez jego związek z Awangardą Krakowską lat 20-tych
- temat pracy ludzkiej, wzruszenie robotnika, pejzaż zakładów przemysłowych i miast nigdy nie były obce tej tradycji, która prowadziła do odkrywania spraw miasta i proletariatu jeszcze w Polsce przedwrześniowej
- Przyboś był wierny swej poetyckiej młodości zarówno w warstwie motywów i tematów, jak i w sferze środków artystycznych, które w opinii ówczesnej krytyki literackiej przyjmowane były z dużym krytycyzmem i nieufnością
- W obowiązującym wzorcu poezji mieściła się tradycja Skamandra
- Poetyka Przybosia budziła podejrzliwość-