Sztuka Egiptu starożytnego

Egiptu starożytnego sztuka, sztuka rozwijająca się na terenie starożytnego Egiptu od IV tysiąclecia p.n.e. Pełniła funkcję służebną w stosunku do władzy państwowej i religii. Większość przedmiotów, które przetrwały do naszych czasów, została stworzona po to, aby wiecznie towarzyszyć zmarłemu w zaświatach, miała zastępować swoje ziemskie odpowiedniki i zapewniać wieczyste trwanie duszy zmarłego.
Kanon i konserwatyzm sztuki egipskiej wynika z doktryny funkcjonalnego rozumienia świata oraz ze swoistego rozumienia postępu i trwania. Cechą egipskiej sztuki jest trwałość i względna jednolitość form artystycznych.
Okres Przeddynastyczny (XXXI-XXVII w. p.n.e.): początki twórczości artystycznej, ugruntowanie podstawowych zasad egipskiej sztuki (Paleta Narmera, mastaby), budownictwo z gliny i trzciny papirusowej.
Stare Państwo (XXVII -XXII w. p.n.e.): rozwój wszystkich dziedzin sztuki, epoka piramid (Piramida Schodkowa Dżesera, piramidy Cheopsa, Chefrena, Mykerinosa i inne), mastaby możnowładców (Sakkara, Giza), budowa świątyń (Abu Gurab), rzeźba w kamieniu i drewnie (monumentalizm i syntetyczność), polichromowany relief w mastabach (życie codzienne Egiptu), złotnictwo i jubilerstwo.
Okres Średniego Państwa (XXII-XX w p.n.e.): odradzająca się sztuka, po upadku przejmująca dawne zasady, powrót do wzorów klasycznych i dostosowanie ich do nowych treści. Piramida (z cegły) jako typ grobowca władcy (Dahshur, Mazghuna, Fajum) i mastaba jako typ grobowca możnowładcy, w budownictwie sakralnym nowy element – kolumna, miasta zakładane na regularnej siatce ulic, malarstwo ścienne pełne ekspresji, cechujące się swobodą rysunku i żywą kolorystyką (nekropola w Beni Hasan).
Okres Nowego Państwa (XVI-XI w. p.n.e.): epoka rozkwitu egipskiej sztuki. Budowa szeregu kompleksów sakralnych (Karnak, Luksor, Deir el-Bahari, Abydos, Ramesseum, Abu Simbel, typ świątyni kutej w skale) oraz pałacowych (Medinet Habu), nekropola w Dolinie Królów i Dolinie Królowych, oddzielenie świątyni grobowej od grobowca. Ustalenie kanonu świątyni egipskiej.
Sztuka dzieli się na:
1) okres do czasów panowania Echnatona, charakteryzujący się przestrzeganiem starych konwencji – styl pełen wdzięku i elegancji,
2) okres amarneński (czasy Echnatona i następców) – całkowita reforma sztuki, zakaz stosowania egipskiego kanonu, nacisk na realistyczne, a nawet hiperrealistyczne czy manierystyczne odtworzenie postaci ludzkiej (deformacje sylwetki, być może pod wpływem wyglądu władcy), zanik oficjalnych przedstawień rodziny królewskiej na rzecz scen rodzinnych,
3) okres panowania XIX i XX dynastii – powrót do sztuki tradycyjnej, kostniejącej w miarę upływu czasu, poziom artystyczny wyrobów obniżył się na rzecz monumentalizmu, tematyka batalistyczna, rozwój rzemiosła artystycznego,
4) Okres Późny (XI-IV w. p.n.e.) – wyraźny nawrót do sztuki czasów Starego Państwa, kostnienie wzorów, ale też tendencje werystyczne w portrecie i przedstawieniu ciała ludzkiego (posąg księcia Mentu-emhata, Zielona głowa, posążki świętych zwierząt, niektóre budowle w Dendera i na File), wzrost wpływów obcych,
5) Okres Ptolemejski i Rzymski (IV w. p.n.e.-IV w. n.e.) – dwutorowy rozwój sztuki: w Aleksandrii rozwijają się odmiany sztuki hellenistycznej, w reszcie kraju podtrzymywane są stare tradycje (z drobnymi zmianami stylistycznymi): świątynie w Dendera, na File, w Edfu, w Esna, Kom Ombo, fajumskie portrety (malarstwo enkaustyczne),
6) ostatnia faza – sztuka koptyjska. Od VII w. rozwój sztuki islamu