Rejony turystyczne na pobrzeżach polskiego Bałtyku

Wybrzeże Morza Bałtyckiego to rejon najczęściej odwiedzany przez turystów krajowych.
Ruch turystyczny ma jednak wybitnie sezonowy charakter. Niewątpliwą zaletą polskiego wybrzeża są szerokie piaszczyste plaże uważane za jedne z najładniejszych w Europie oraz wały wydmowe i ciągnące się na ich zapleczu lasy. Szczególnie atrakcyjne są piaszczyste mierzeje odcinające od morza spokojne zatoki, zalewy bądź jeziora przybrzeżne. Niestety niska temperatura wód Bałtyku raczej zniechęca turystów zagranicznych do pobytu nad polskim morzem, tym bardziej że ceny w pełni sezonu mogą być wyższe niż w uznanych kurortach nad Morzem Śródziemnym. Nad Bałtykiem dominuje turystyka wypoczynkowa, obok kempingów ( założone tu kempingi należą do najobszerniejszych w Polsce) i pól namiotowych liczne są ośrodki całoroczne, jak również luksusowe hotele. Obiekty wypoczynkowe skupiają się w ok. 60 miejscowościach nadmorskich. Wybrzeże zajmuje pierwsze miejsce wśród regionów turystycznych Polski pod względem liczby miejsc noclegowych. Najbardziej trwałą i użytkowaną całorocznie bazą noclegową dysponują uzdrowiska takie jak Kołobrzeg, Świnoujście i Sopot oraz większe miasta jak np. Gdańsk i Szczecin.

Polskie wybrzeże jest mało zróżnicowane, z wyjątkiem odcinków klifowych( Woliński Park Narodowy, Rozewie, Kępa Redłowska ) i mierzei dlatego trudno tu wyróżnić mniejsze rejony turystyczne. Pod względem nasilenia ruchu takie rejony wyznaczają zasięgi oddziaływania poszczególnych miejscowości lub ich grup. Dla uproszczenia przyjęto podział Wybrzeża na trzy pobrzeża : Szczecińskie, Koszalińskie i Gdańskie zgodnie z podziałem Polski na regiony fizyczno-geograficzne według J. Kondrackiego.


Pobrzeże Szczecińskie

Pobrzeże Szczecińskie leży w zachodniej części polskiego wybrzeża Bałtyku i zamyka się w granicach woj. zachodniopomorskiego. Ku południowi pobrzeże to rozszerza się, obejmując także rejon ujścia Odry oraz Równinę Pyrzycko-Stargardzką wraz z jez. Miedwie.
Głównym walorem tego regionu jest oczywiście samo morze i ciągnące się nad nim plaże, a także znajdujące się w głębi lądu wielkie akweny : Zalew Szczeciński, jeziora Dąbie i Miedwie . Inny walor stanowią znaczne obszary leśne ( puszcze Wkrzańska, Goleniowska i Bukowa oraz lasy Wolińskiego Parku Narodowego).
Zagospodarowanie turystyczne i wypoczynek urlopowy skupiają się nad samym morzem, wypoczynek świąteczny w okolicach Szczecina. Ważne miasta Pobrzeża Szczecińskiego to :

- Świnoujście – najbardziej zachodnie i jedno z największych kąpielisk morskich Polski .
Pełni również funkcję uzdrowiska oraz portu handlowego, rybackiego i
Promowego. Rocznie odwiedza Świnoujście ok. 5 mln osób, w tym połowa
Niemców robiących zakupy na tutejszych targowiskach .


-Międzyzdroje- leżą 17km na wschód od centrum Świnoujścia. Jest to stare kąpielisko,
obecnie także uzdrowisko, o zabudowie przeważnie z początku stulecia.
Wyróżnia się wyjątkowo pięknym położeniem na skraju Wolińskiego Parku Narodowego, w sąsiedztwie klifowego odcinka wybrzeża z najwyższym wzniesieniem Gosań (95m n.p.m.). W samej miejscowości znajduje się Muzeum Wolińskiego Parku Narodowego, długie molo i wielokilometrowa promenada wzdłuż morza.

Na wschodnim skraju Wolińskiego Parku Narodowego leży Wisełka, dalej na wschód Międzywodzie , przy ujściu Dziwny – Dziwnów, a między jeziorem Wrzosowskim i morzem –Dziwnówek. W głębi lądu nad Zalewem Kamieńskim, powstało uzdrowisko Kamień Pomorski , w którym w słynnej katedrze odbywają się w sezonie letnim festiwale muzyki organowej . Kolejne miejscowości położone wzdłuż tzw. Słonecznej Promenady to :
• Łukęcin
• Pobierowo
• Pustkowo
• Trzęsacz
• Rewal
• Śliwin
• Niechorze
• Pogorzelica

Miejscowości turystyczne w głębi lądu mają znacznie mniej miejsc noclegowych i służą raczej wypoczynkowi świątecznemu mieszkańców Szczecina. Można tu wyróżnić dwa rejony kąpieliskowe i sportów wodnych : nad jeziorem Miedwie i na południowym wybrzeżu Zalewu Szczecińskiego. Najłatwiej dostępnym ze Szczecina i Polic kąpieliskiem leżącym nad Zalewem Szczecińskim jest Trzebież. Celami wyjazdów mieszkańców Szczecina są ponadto: wybrzeże pełnego morza, jez. Dąbie, sąsiadujące z miastem zalesione Góry Bukowe i pobliska puszcza Wkrzańska z małymi śródleśnymi jeziorkami.

Miasta Pobrzeża Szczecińskiego charakteryzują się wielką liczbą zabytków, przede wszystkim gotyckich murów ,baszt, bram obronnych oraz kościołów. Największe zespoły zabytków znajdują się w Szczecinie, Stargardzie Szczecińskim, Kamieniu Pomorskim, Goleniowie, Gryficach, Trzebiatowie, Maszewie i Pyrzycach oraz we wsi Kołbacz.
Miejscem najważniejszych wykopalisk archeologicznych jest miasto Wolin. Cel turystyki krajoznawczej stanowi zwłaszcza Szczecin i jego rozległy port. Jest on także węzłem komunikacji międzynarodowej.


Pobrzeże Koszalińskie

Zajmuje ono najdłuższy odcinek polskiego wybrzeża Bałtyku, od Kołobrzegu aż po okolice Przylądka Rozewie. Jest to część wybrzeża o najlepszych warunkach do odpoczynku, pozbawiona dużych miast, portów i uciążliwego przemysłu. Rozciągają się tu najszersze plaże obrzeżone wysokimi wałami wydmowymi stanowiącymi nieraz mierzeje między morzem i jeziorami przybrzeżnymi.

Główną atrakcją tego regionu jest Słowiński Park Narodowy z największym w Polsce nagromadzeniem ruchomych wydm i przykładów ich niszczącej działalności. W głębi lądu krajobraz urozmaicają wzgórza morenowe(Góra Chełmska, Rowokół), większe kompleksy leśne oraz rzeki nieraz malowniczo meandrujące, o stosunkowo czystej wodzie.

Równolegle do brzegu morskiego biegnie główna linia kolejowa i droga kołowa Szczecin-Gdańsk, przy nich leżą większe miasta, będące ośrodkami administracyjnymi i usługowymi regionu. Miasta te są również celami turystyki krajoznawczej ze względu na zespoły zabytków, muzea i imprezy kulturalne. Są to:

• Słupsk ( Festiwal Pianistyki Polskiej )
• Koszalin ( festiwale organowe, filmowe i chórów polonijnych )
• Sławno
• Białogard
• Lębork


Nad samym morzem leżą tylko cztery miasta, które pełnią funkcję kąpielisk, ośrodków wczasowych i małych portów. Wielkością wyróżnia się Kołobrzeg – jedno z największych uzdrowisk Polski( solanki),co zapewnia mu całoroczny ruch turystyczny. Odbywają się tu m.in. festiwale piosenki żołnierskiej .
Najbardziej turystyczno-wczasową gminą w Polsce, w której znajduje się ok.14 tys. miejsc noclegowych( przy 5100 stałych mieszkańcach) jest gmina Mielno. Znajdują się tu następujące kąpieliska :
• Gąski
• Sarbinowo
• Chłopy
• Mielenko
• Mielno
• Unieście

Na wschód od Unieścia ciągną się niezagospodarowane mierzeje, oddzielając od morza jeziora Jamno i Bukowo. Jamno jest częściowo zanieczyszczone ściekami z Koszalina, a Bukowo służy w większym stopniu rekreacji i na jego wschodnich brzegach zaczyna się następne skupienie obiektów wczasowych, które przez Dąbki sięga po Darłowo. Darłowo jest miastem o cennych zabytkach, obiekty wypoczynkowe grupują się w nadmorskiej dzielnicy wczasowej( Darłówko), odległej o 3 km.

Następna większa miejscowość turystyczna to Ustka, zarazem uzdrowisko i mały port, głownie rybacki liczący ok. 10 tys. miejsc noclegowych. Dalej na wschód w duży ośrodek wczasowy rozwinęła się mała wioska rybacka Rowy(ok.4 tys. miejsc wczasowych), położona na mierzei oddzielającej jez. Gardno od morza. W Rowach zaczyna się rezerwat leśno-wydmowy obejmujący 32 km wybrzeża, w tym Mierzeję Łebską z największymi w Polsce wydmami ( do 42m wysokości)-dostępny jedynie dla turystyki pieszej. Rezerwat wchodzi w skład Słowińskiego Parku Narodowego wraz z przybrzeżnymi jeziorami Łebsko i Gardno, na których część mielizn przybrzeżnych stanowi rezerwat ścisły ptaków i ryb.

Najbardziej położoną na wschód większą miejscowością jest Łeba, miasteczko rybackie z bardzo rozbudowaną funkcją turystyczną(ok. 14,5 tys. miejsc noclegowych, duże kempingi).Położenie Łeby jest bardzo atrakcyjne – między morzem a dwoma jeziorami przybrzeżnymi ( Łebsko i Sarbsko), w sąsiedztwie Słowińskiego Parku Narodowego.
Łeba dysponuje najrozleglejszą plażą ze względu na brak w sąsiedztwie innych miejscowości nadmorskich.



Pobrzeże Gdańskie

Pobrzeże Gdańskie obejmuje wschodnią część wybrzeża, rozciągającą się wokół Zatoki Gdańskiej, a ponadto Żuławy Wiślane, Wysoczyznę Elbląską i obrzeżającą je Równinę Warmińską. Charakteryzuje się odmiennym, w stosunku do pobrzeży Szczecińskiego i Koszalińskiego klimatem i typem rzeźby. Szczególną cechą krajobrazu tego regionu jest występowanie długich piaszczystych mierzei : Helskiej i Wiślanej oraz zbudowanych z glin zwałowych i piasków, stromo opadających do morza kęp: Redłowskiej, Oksywskiej, Puckiej i Swarzewskiej. Charakterystyczne są również nizinne wybrzeża z wałem wydmowym( Żuławy), wybrzeża zarastające( Zatoka Pucka).

Z uwagi na centralne położenie i dobrą dostępność komunikacyjną oraz tradycje międzywojenne i walory krajoznawczych miast ( Gdańsk, Malbork) ta część wybrzeża cieszy się szczególną popularnością. Zagospodarowanie turystyczne i wypoczynek koncentrują się zwłaszcza w trzech regionach Pobrzeża Gdańskiego:
• na Mierzei Helskiej i leżącym w jej przedłużeniu odcinku wybrzeża Władysławowo-Karwia
• w granicach Trójmiasta
• na Mierzei Wiślanej i jej przedłużeniu na zachód po ujście Wisły.


Mierzeja Helska

Półwysep ma długość 34 km, największą atrakcją regionu jest brzeg morza: piaszczyste plaże po obu stronach półwyspu oraz szczególne warunki do uprawiania windsurfingu. Miejscowości na półwyspie przyjmują latem najwięcej gości na całym Wybrzeżu i są najlepiej do tego przygotowane pod względem infrastruktury i ekspozycji folkloru. Nazwy miejscowości i ulic, plakaty i ogłoszenia są wywieszone w dwóch językach: polskim i kaszubskim, co budzi ciekawość turystów i zainteresowanie przejawami lokalnych tradycji.
Najważniejsze miasta Mierzei Helskiej to :

• Władysławowo - leży u nasady półwyspu, jego nazwa nawiązuje do historycznego, siedemnastowiecznego portu wojennego króla Władysława 4 położonego między Chałupami a Kużnicą. We Władysławowie warto wspiąć się na wieżę widokową Domu Rybaka, skąd mamy rozległą panoramę na Półwysep Helski., oraz odwiedzić Hallerówkę-małe muzeum związane z działaniami Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera, która w 1918r wywalczyła dla Polski dostęp do morza.
Pomiędzy Władysławowem a Jastrzębią Górą znajduję się Przylądek Rozewie ze znaną latarnią morską, w której umieszczono Muzeum Latarnictwa.

• Jastarnia – leży w środkowej części półwyspu , jest jednym z najmodniejszych kurortów polskiego wybrzeża. W mieście są malownicze zaułki starych, zabytkowych domków rybackich. W takich chatach mieszczą się dwa muzea m.in. „Chata Rybacka”. W granicach Jastarni znajdują się sasiednie miejscowości takie jak Bór i Jurata.

• Hel – znajduje się na końcu półwyspu, jest modnym kurortem, jak również bazą polskiej Marynarki Wojennej. Na Helu jest filia Muzeum Morskiego z Gdańska, prezentująca tradycje rybołóstwa, port rybacki i wojenny, pozostałości dawnych umocnień obronnych, latarnia morska i fokarium.


Trójmiasto – wszystkie trzy miasta Trójmiasta są dużymi ośrodkami wczasowymi, mimo gęstej zabudowy miejskiej, portów i przemysłu. W Gdyni i Sopocie znajduje się po kilka tysięcy miejsc noclegowych, a w Gdańsku ok. 13 tys.

• Gdynia – walorami krajoznawczymi są : port handlowy, Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie oraz historyczne statki ( niszczyciel „Burza”, żaglowiec „Dar Pomorza”).
• Sopot – jedno z najstarszych i najsłynniejszych kąpielisk w Polsce, „letnia stolica Polski”, posiada najdłuższe na Bałtyku molo. Odbywają się tu festiwale piosenki oraz wyścigi konne.
• Gdańsk- odwiedzany ze względu na bardzo cenne zespoły zabytków Głównego i Starego Miasta , muzea ( Narodowe, Morskie ), imprezy kulturalne, Jarmark Dominikański, port handlowy oraz miejsca walk o Westerplatte i Pocztę Polską. Celem wycieczek jest także przedmieście Oliwa z katedrą ( festiwale muzyki organowej), parkiem i ogrodem zoologicznym.




Mierzeja Wiślana

Na wschód od ujścia Wisły znajduje się ostatni rejon wypoczynkowy na polskim wybrzeżu. Mierzeję Wiślaną stanowi pas piasków i wydm ciągnących się na długość ok. 50 km od Gdańska po Bałtijsk ( w Rosji ). Największa szerokość mierzei wynosi 2000 m ( na wysokości Przebrna ), a jej najwęższe miejsce (600 m ) leży na wschód od Krynicy Morskiej. Od strony Zatoki Gdańskiej otacza ją pas drobnopiaszczystej plaży, za którą teren gwałtownie się wznosi, przechodząc w rząd wydm porośniętych lasem mieszanym.
Miejscowości wypoczynkowe to :

• Mikoszewo
• Jantar
• Stegna
• Sztutowo ( Stutthof – muzeum)
• Kąty Rybackie
• Krynica Morska- główny ośrodek wypoczynkowy
8 tys. miejsc noclegowych

W głębi lądu ważnymi ośrodkami turystyki krajoznawczej są : Malbork, Elbląg i Frombork.

Malbork jest zwiedzany przede wszystkim ze względu na dawny zamek krzyżacki i mieszczące się w nim bogate muzeum ( bursztyny ).

Frombork jest najciekawszą miejscowością nad Zalewem Wiślanym, co zawdzięcza zespołowi katedralnemu i działalności Mikołaja Kopernika.

Elbląg jest ośrodkiem kulturalnym (muzeum, odbudowane zabytki ) i węzłem komunikacyjnym. Stykają się tu linie żeglugi pasażerskiej z Zalewu Wiślanego, trasy wodolotów rosyjskich z Kaliningradu i Kanał Elbląski łączący Wybrzeże z Pojezierzem Iławskm. Na południe od Elbląga leży jezioro Druzno – zarastający rezerwat ptactwa wodnego.
Bibliografia:

• Geografia Turyzmu Polski/ Mikułowski, Lijewski, Wyrzykowski Warszawa:
„Wydawnicto Ekonomiczne” 2000
• Dokument elektroniczny : Przewodnik Mierzeja Wiślana.htm Przewodnik Mierzeja Helska.htm