Zdrowy las mieszany ma wielkie znaczenie dla utrzymania i tworzenia gleby. Nadziemne części roślin powstrzymują wiatr i chronią glebę przed wywianiem i przesuszeniem. Z chrustu i opadłych liści, przez rozkład powstaje żyzna ziemia (próchnica). Splątane gęsto korzenie drzew, krzewów i ziół przenikają glebę i umacniają ją.
W terenie górskim las stanowi najlepszą ochronę przed osuwiskami terenu, obrywami i lawinami. Las korzystnie wpływa na gospodarkę wodną. Tam, gdzie stoki gór i wzniesień są pokryte polami, konieczne jest stosowanie odpowiedniej orki, wzdłuż warstwic, co zapobiega obsuwaniu się warstwy gleby i zmniejsza spływ wody. Przy bardziej stromych zboczach stosuje się zapory w postaci specjalnych podmurówek lub leżących kłód. Jeżeli zbocza są wykorzystywane jako pastwiska, konieczne jest ograniczenie wypasu zwierząt do rozmiarów niezagrażających wydeptywaniem gleb. Część opadów zatrzymuje się na liściach drzew, krzewów i zielsk i tam odparowuje. Część zostaje pochłonięta przez mchy. Zupełnie nikła część wody spływa po powierzchni; reszta wnika w poszycie lasu i jest przechowywana. Woda, której poszycie lasu nie może już przyjąć, przesącza się wolno do wody gruntowej, tworzy żyły, źródła i wpływa równomiernie strumyki i rzeki.
Ponieważ ta przesączona, przefiltrowana woda dociera do wód gruntowych jest czysta i można ją pić. Przechowywana w ziemi woda z rozpuszczonymi w niej substancjami mineralnymi i organicznymi, zostaje wchłonięta przez korzenie roślin i rozprowadzona w pniu – rdzeniu rośliny, do gałęzi i liści. Największą część wody oddają liście roślin w postaci pary do atmosfery. Wraca ona go gleby jako deszcz lub rosa. Przez to ciągłe odparowywanie wody, powietrze w lasach jest stale przyjemnie wilgotne i chłodne.
Na terenach bezleśnych większa część opadów spływa po powierzchni ziemi i porywa ze sobą cenną glebę. Strumienie i rzeki wzbierają i występują ze swych koryt. Do gruntu przenika mało wody. Wilgotność powietrza wzrasta tylko po wielkich opadach. Gdy słońce zaświeci gleba szybko wysycha i zostaje szybko wywiana.
| Kontynent | Powierzchnia lasów (w mln. ha) | Lesistość (%) | Powierzchnia lasu na 1 mieszkańca (w ha) |
|---|---|---|---|
| Ameryka Północna | 1.031 | 51 | 3,60 |
| Państwa byłego ZSRR | 910 | 41 | 4,20 |
| Ameryka Południowa i Środkowa | 733 | 39 | 5,40 |
| Europa | 141 | 30 | 0,24 |
| Afryka | 753 | 25 | 3,30 |
| Azja | 520 | 19 | 0,30 |
| Australia i Oceania | 96 | 11 | 6,00 |
| Świat | 4.184 | 31 | 1,35 |
| Polska | 8,7 | 28 | 0,23 |
W październiku 1963 roku wezbrana woda przedostała się przez 266 metrową betonową tamę Vaiont w północnych Włoszech. Ściana wody o wysokości 70 metrów, niosąca ze sobą miliony ton mułu oraz okruchów skalnych, zalała położone nieopodal uzdrowisko Longarone, zabijając 2.000 osób. Późniejsze dochodzenie wykazało, że bezpośrednią przyczyną katastrofy było osunięcie się do jeziora olbrzymich mas gruntu. Skały, które przedostały się do zbiornika retencyjnego, podniosły poziom wody, a ta z łatwością przelała się przez tamę.
W trakcie osuwania się gruntu, skały staczają się w dół zbocza i mogą przebyć nawet kilka kilometrów. Jeżeli zbocze jest strome, a do tego przesiąknięte wodą, rozpędzone okruchy skalne dewastują wszystko, co spotykają na swej drodze.
Tak wielkie katastrofy jak przerwanie tamy Vaiont zdarzają się na szczęście rzadko, warto jednak wiedzieć, iż są one powodowane przez te same czynniki co zwykłe osuwanie się ziemi na nachylonej powierzchni i spływanie wód po zboczach.
Z pewnością, gdyby strome zbocza otaczające zbiornik wodny były porośnięte lasem, umocniłoby to brzegi na tyle skutecznie, że nie doszłoby do tak tragicznego zdarzenia albo byłoby ono bez porównania łagodniejsze w skutkach.
