Unia Europejska

Proces integracji.
POWSTANIE WSPÓLNOT EUROPEJSKICH.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali

W dniach od 7 do 10 maja 1948 r. Odbywał się w Hadze Kongres Europejski, w którym udział wzięło ok. 750 uczestników z 26 państw europejskich.. Kongres wystąpił z postulatem utworzenia unii politycznej i gospodarczej, otwartej dla wszystkich narodów europy żyjących w systemach demokratycznych i zobowiązujących się do przestrzegania projektowanej karty praw człowieka. Wielkie oczekiwania dotyczące utworzenia unii nie zostały spełnione, ale bezpośrednim następstwem Kongresu było utworzenie Rady Europy. W tym czasie zaczął się rozwijać już konflikt Wschód – Zachód prowadząc do paraliżu Organizacji Narodów Zjednoczonych, której głównym zadaniem było utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Z drugiej strony w samej Europie Zachodniej zaczął narastać konflikt francusko – niemiecki na tle statusu Saary. Status ten traktował, że Francja przyznaje Saary specjalną autonomię. Ostatecznie Saara została przyłączona do RFN z dniem 1 stycznia 1957 roku. W tej sytuacji nową inicjatywę na rzecz integracji zachodnioeuropejskiej podjęła Francja, której przyświecały dwa cele. Przede wszystkim Francja szukała gwarancji, że odbudowane państwo niemieckie (RFN) będzie państwem pokojowym. Tak więc planowane ścisłe powiązanie przemysłów węglowo – stalowych Francji i Niemiec (a także innych państw Europy Zachodniej) miało na przyszłość wyeliminować możliwość nowej wojny między Francją a Niemcami. Następnie, Francja przystąpiła do odbudowy swojego przemysłu ciężkiego (Plan Monneta), a planowany rozwój sektora węglowo – stalowego znacznie przewyższał zapotrzebowanie francuskiego rynku wewnętrznego i dlatego Francja szukała nowego rynku dla zbytu produktów tego sektora.
Wobec sprzyjającej takim zamysłom atmosfery w Europie Zachodniej, francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman wystąpił w dniu 9 maja 1950 r. z oświadczeniem, w którym proponował połączenie przemysłów węgla i stali Francji i Niemiec (a także innych państw zachodnioeuropejskich) oraz podporządkowanie ich organowi ponadnarodowemu (Plan Schumana).
18 kwietnia 1951 r. został w Paryżu podpisany Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (European Coal and Steel Community – ECSC, Communaute europeenne du Carbon et de I’Acier – C.E.C.A., Europaische Gemeinschaft fur Kohle und Stahl – EGKS). Traktat został podpisany przez sześć państw: Francję, Belgię, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy, a wszedł w życie dnia 23 lipca 1952 r.; został on zawarty na lat 50 licząc od dnia wejścia w życie, co oznacza, że pozostanie on w mocy do roku 2002. W 1991 r. Komisja Wspólnot wypowiedziała się za jego wygaśnięciem w tym terminie (a więc przeciwko przedłużeniu jego obowiązywania na dalszy okres). Pozostający jeszcze okres do jego wygaśnięcia ma być wykorzystany na przygotowanie przejęcia funkcji EWWiS przez Wspólnotę Europejską.

Europejska Wspólnota Gospodarcza I Europejska Wspólnota Energii Atomowej.

Po powstaniu EWWiS podejmowane były próby odbudowania jej poprzez ustanowienie Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty politycznej. Wobec ich niepowodzenia, państwa zachodnioeuropejskie postanowiły skoncentrować się na integracji gospodarczej, a przede wszystkim na liberalizacji handlu między nimi.
5 sierpnia 1955 r. odbyła się w Messynie konferencja ministrów zagranicznych państw członkowskich EWWiS, n której podjęto decyzję o utworzeniu Komitetu pod przewodnictwem belgijskiego ministra spraw zagranicznych Paula Spaaka, którego zadaniem było przygotowanie planów utworzenia wspólnego rynku i wspólnoty energii atomowej. Odpowiednie plany (Raport Spaaka) zostały przedstawione 21 kwietnia 1956 r. Na podstawie Raportu Spaaka uzupełnionego opinią „Trzech Mędrców” odnośnie do wspólnoty atomowej odbyły się dalsze rokowania, w toku których opracowane zostały teksty odpowiednich traktatów.
25 marca 1957 r. na zwołanej do Rzymu konferencji podpisane zostały: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – EWG (European Economic Community – EEC, Communaute economique europeenne – C.E.E., Europaische Wirtschaftgemeinschaft – EWG) praz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej – EWEA 9European Atomic Energy Community – EAEC, Europaische Atomgemeinschaft – EAG, Communaute europeenne de l’energie atomique – C.E.E.A.). EWG potocznie nazywana była wspólnym rynkiem (Common Market, Marche commun, Gemeinsamer Market), a EWEA – Euratomem (Euratom – w trzech językach jednakowo). Jak już wspomniano wyżej, oba traktaty założycielskie nazywane są potocznie Traktatami Rzymskimi.
Traktaty ustanawiające EWG i EWEA zostały podpisane przez sześć państw członkowskich i weszły w życie 1 stycznia 1958 r. Oba Traktaty zostały zawarte na czas nieokreślony (art. 208 Traktatu EWEA).
Traktat ustanawiający EWG był obszernym aktem składającym się 248 artykułów, 4 aneksów i 9 protokołów oraz Konwencji dotyczącej stowarzyszenia ze Wspólnotą zamorskich krajów i terytoriów.
Traktat ustanawiający Euratom obejmuje 225 artykułów, 5 aneksów i 1 protokół.





POWSTANIE UNII EUROPEJSKIEJ

Po utworzeniu Wspólnot nie ustawały wysiłki na rzecz utworzenia Unii Europejskiej (Politycznej). Rywalizowały ze sobą dwie koncepcje federalistyczna i funkcjonalistyczna. Według koncepcji federalistycznej polityczne zjednoczenie europy winno nastąpić poprzez możliwie najszybsze utworzenie federacji państw zachodnioeuropejskich lub przynajmniej ich ścisłej konfederacji. Według zaś koncepcji funkcjonalistycznej integracja polityczna miała być dopiero uwieńczeniem uprzedniej integracji różnych segmentów państwowych, a zwłaszcza sektorów gospodarczych. Jak wiadomo życie przyznało słuszność tej drugiej koncepcji, a federacja pozostaje idealnym, ale nadal bardzo odległym celem.

Jednolity Akt Europejski

Pierwszym po wielu latach znaczącym krokiem w kierunku Unii Europejskiej było podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego w dniach 17 i 28 lutego 1986 r. (trzy państwa ówczesnej „dwunastki” Wspólnot – Włochy, Grecja i Dania podpisały go w drugim terminie), który wszedł w życie 1 lipca 1987 r. Traktat ten – JAE jest bowiem umową międzynarodową, a swą nazwę zawdzięcza temu, że zawiera ona zarówno postanowienia wprowadzające zmiany do Traktatów założycielskich Wspólnot, jak i postanowienia kładące podwaliny pod obecny „drugi filar” Unii Europejskiej.
W preambule Aktu, państwa – strony wyraziły swa wolę kontynuowania dzieła zapoczątkowanego Traktatami ustanawiającymi Wspólnoty i przekształcenia całokształtu stosunków pomiędzy ich państwami członkowskimi w Unię Europejską (Akt nawiązuje tu do Uroczystej Deklaracji Rady Europejskiej ogłoszonej w Stuttgarcie 19 czerwca 1983 r.). Unia Europejska ma być budowana na fundamencie istniejących Wspólnot z jednej strony i sformalizowanej przez Akt, Europejskiej Wspólnoty Politycznej z drugiej strony. Ta ostatnia była formą współpracy państw członkowskich istniejącą faktycznie od 1970 r. JAE nadał jej formalnie kształt organizacyjny (Tytuł III Aktu). Odtąd Wspólnoty Europejskie i Europejska Współpraca Polityczna miały, zachowując jednak odrębność organizacyjną względem siebie, wspólnie podejmować kroki na drodze do urzeczywistniania Unii Europejskiej (art. 1).
JAE ustanowił Radę Europejską. W skład Rady Europy wchodzą szefowie państw lub rządów państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji Wspólnot, którzy są wspomagani przez ministrów spraw zagranicznych i jednego członka Komisji. Rada Europejska spotyka się dwa razy w roku. W ten sposób JAE sformalizował odbywające się od dłuższego czasu konferencje „na szczycie” szefów państw lub rządów państw członkowskich.
JAE w sposób istotny rozwinął i pogłębił dziedziny prawa instytucjonalnego i materialnego Wspólnot. W sferze prawa instytucjonalnego należy tu wspomnieć przede wszystkim o wzmocnieniu roli Parlamentu Europejskiego (tę nazwę wprowadził formalnie dopiero JAE) poprzez wprowadzenie postępowania współpracy w zakresie stanowienia prawa. JAE przewidział również powołanie Sądu Pierwszej Instancji.
W sferze prawa materialnego wprowadził do zakresu działalności Wspólnot nowe „polityki” i postanowił o ustanowieniu „Rynku Wewnętrznego” do dnia 31 grudnia 1992 r.
Postanowienia w sprawie zmiany Traktatów ustanawiających Wspólnoty (Tytuł II, art. 4 – 27) zostały wprowadzone do odnośnych Traktatów, a więc stały się częścią prawa pierwotnego wspólnotowego. Pozostałe część postanowień JAE reguluje tradycyjne formy współpracy międzynarodowej (Europejska Wspólnota polityczna).
JAE podlegał ratyfikacji przez wszystkie jego strony (a więc państwa członkowskie Wspólnot) zgodnie z ich wymaganiami konstytucyjnymi i wchodził w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po złożeniu ostatniego dokumentu ratyfikacyjnego, co nastąpiło – już jak wspomniano – 1 lipca 1987 r.

Traktat o Unii Europejskiej

Traktat z Maastricht

Na posiedzeniu w Hanowerze w czerwcu 1988 r. Rada Europejska podjęła decyzje o możliwie najszybszym uzupełnieniu Rynku Wewnętrznego przez Unię Gospodarczą i Monetarną. Unia ta miała być budowana począwszy od 1 lipca 1990 r. (początek etapu). Na posiedzeniu Rady Europejskiej w czerwcu 1989 r. w Madrycie postanowiono zwołać konferencję rządów państw członkowskich, stosownie do artykułu 236 Traktatu ustanawiającego EWG, w celu utworzenia unii Gospodarczej i monetarnej. Ponieważ równocześnie na scenie europejskiej pojawiły się nowe problemy polityczne (zwłaszcza kryzys jugosłowiański), na posiedzeniu Rady Europy w Dublinie w czerwcu 1990 r. postanowiono wzmocnić współpracę w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz zwołać w tym celu konferencję rządową (również w trybie art. 236 Traktatu EWG) w sprawie Unii Politycznej.
Obie konferencje rządowe – w sprawie Unii Gospodarczej i Monetarnej oraz Unii Politycznej – zostały otwarte zgodnie z decyzją posiedzenia Rady Europejskiej odbywającego się w Rzymie w dniach 14 i15 grudnia 1990 r. Opracowane na obu konferencjach projekty zostały następnie połączone na posiedzeniu Rady Europejskiej w Maastricht (9 i 10 grudnia 1991 r.) w jeden projekt Traktatu o unii Europejskiej, który został podpisany przez dwanaście krajów członkowskich Wspólnot w Maastricht w dniu 7 lutego 1992 r.
Droga do wejścia w życie Traktatu o Unii Europejskiej nie okazała się jednak łatwa. Według art. R podlegał on ratyfikacji przez wszystkie umawiające się strony zgodnie z ich wymogami konstytucyjnymi, a miał wejść w życie z dniem 1 stycznia 1993 r., o ile zostaną złożone wszystkie dokumenty ratyfikacyjne, a jeśli to nie nastąpi, to pierwszego dnia miesiąca następującego po złożeniu dokumentu ratyfikacyjnego (rządowi włoskiemu) przez ostatnie państwo – sygnatariusza. Konstytucje Danii i Irlandii przewidywały w tej sprawie obowiązkowe referendum.
Referendum w Danii (2 czerwca 1992 r.) dało wynik negatywny i dlatego Rada Europejska przyjęła na posiedzeniu w Edynburgu w grudniu 1992 r. specjalne uregulowanie dla Danii dotyczące obywatelstwa Unii Europejskiej, Unii Gospodarczej i Walutowej oraz polityki bezpieczeństwa. Wreszcie w RFN czekano na wynik orzeczenia Federalnego Trybunału Konstytucyjnego o zgodności Traktatu Unii z Konstytucją. Ostatecznie Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 r.
Traktat z Maastricht jest umową międzynarodową obejmującą preambułę i artykuły od A do S zgrupowane w siedem tytułów.
- Tytuł I – to postanowienia wspólne
- Tytuł II – obejmuje art. G, zawierający postanowienia dotyczące zmiany Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą ze względu na ustanowienie Wspólnoty Europejskiej. Postanowienia te zostały włączone do Traktatu o WE
- Tytuł III – to postanowienia art. H wprowadzające zmiany do Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Postanowienia te zostały włączone do EWWiS.
- Tytuł IV – to postanowienia art. I dotyczące zmian w Traktacie ustanawiającym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Postanowienia te zostały włączone do odnośnego Traktatu.
- Tytuł V – obejmuje grupę postanowień art. J – J.11 w sprawie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.
- Tytuł VI – to postanowienia art. K – K.9 dotyczące Współpracy w zakresie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.
- Tytuł VII – obejmuje art. L – S stanowiące postanowienia końcowe.

Jak z powyższego wynika, postanowienia Tytułów I, V, VI, VII dotyczą Unii Europejskiej, a więc jej celów, struktury, filaru drugiego i trzeciego.
Gdy chodzi o Wspólnoty Europejskie, to podstawowe znaczenie ma art. G. Artykuł ten wprowadził nazwę „Wspólnota Europejska” dla dotychczasowej EWG. Przewidziana Unia Gospodarcza i Walutowa została zintegrowana ze Wspólnota Europejską. Do Traktatu WE zostały również wprowadzone postanowienia dotyczące obywatelstwa Unii (odtąd cz. 2 traktatu). Do części 1 traktatu (Zasady) włączono zasadę subsydiarności. Następnie, została wzmocniona pozycja Parlamentu poprzez wprowadzenie postępowania współdecydowania w zakresie stanowienia wtórnego prawa wspólnotowego.
Do zakresu materialnego działalności Wspólnot wprowadzono także nowe polityki (oprócz polityki gospodarczej i monetarnej), jak polityka społeczna, polityki dotyczące oświaty, kształcenia i młodzieży, kultury, zdrowia, ochrony konsumenta, sieci transeuropejskich i przemysłu.



Traktat Amsterdamski.

Już od marca 1996 r. trwała konferencja międzynarodowa państw członkowskich Unii Europejskiej, której celem było przygotowanie reformy instytucjonalnej Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej. Opracowany przez konferencję projekt traktatu został przyjęty na posiedzeniu Rady Europejskiej, które odbywało się w Amsterdamie w dniach od 15 –18 czerwca 1997 r. Traktat Amsterdamski stanowi nową wersję Traktatu o Unii Europejskiej. Traktat ten – tak jak wcześniejsze traktaty – podlegał procedurze ratyfikacyjnej i wszedł w życie 1 maja 1999 r.
Traktat ma strukturę bardzo skomplikowaną, obejmuje liczne protokoły, załączniki i deklaracje. Traktat wprowadza nową numerację artykułów. W części dotyczącej samej Unii Europejskiej literowe oznaczenie artykułów zastąpiono oznaczeniem cyfrowym. Traktat o Wspólnocie Europejskiej obejmuje obecnie 314 artykułów (poprzednio 248, znikły oznaczenia artykułów, np. art. 130a, 130b, 130c....130q).
Założenia planowanej reformy instytucjonalnej nie zostały w pełni zrealizowane. Zwłaszcza, nie osiągnięto porozumienia w dwóch ważnych kwestiach: składu Komisji oraz systemu większości kwalifikowanej w Radzie.
Co przede wszystkim udało się osiągnąć?
Przede wszystkim ustalono wyraźne zasady na których opiera się Unia, a więc zasady wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód i rządów prawa. W związku z tym przewidziano możliwość zawieszenia w pewnych prawach państwa członkowskiego naruszającego te zasady. Zakresem działania filaru trzeciego Unii objęto Umowę z Schengen. Wprowadzone postanowienia dotyczące „ścisłej współpracy” zarówno na szczeblu Wspólnoty (to zostało już omówione), jak na szczeblu Unii Europejskiej, co ma duże znaczenie zwłaszcza w zakresie filaru trzeciego, któremu dano nową nazwę (Współpraca Policyjna i Sądowa). W ramach filaru trzeciego znacznie zwiększył się zakres Jurysdykcji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Został poszerzony zakres podejmowania decyzji większością kwalifikowaną w zakresie filaru drugiego Unii – Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Jakkolwiek w samym Traktacie o Unii Europejskiej nie rozstrzygnięto definitywnie sprawy włączenia Unii Zachodnioeuropejskiej do Unii Europejskiej pozostawiając tę sprawę do decyzji Rady Europejskiej, to jak wiemy, decyzja ta zapadła.
Oprócz wyżej wymienionych, wprowadzono także zmiany o mniejszym znaczeniu.


Instytucje UE

Zgodnie z traktatami założycielskimi, organami (instytucjami) Wspólnot Europejskich są: Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy. Radę i Komisję wspierają: Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów oraz Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER).

Instytucje Unii mają siedziby w trzech miastach: Strasburgu (Parlament Europejski), Luksemburgu (Europejski Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy), Brukseli (Komisja Europejska i Rada Unii Europejskiej).

Rada Europejska
Rada Europejska (nie należy jej mylić z Radą Europy i Radą Unii Europejskiej), choć nie jest w sensie formalnoprawnym organem Wspólnot Europejskich, jest jednak często uznawana za jedną z instytucji UE. Rada wytycza strategiczne cele rozwoju Unii. Powołana w 1974 roku, działa w formie systematycznych spotkań szefow państw lub rządów państw członkowskich Wspólnot Europejskich. Rada zbiera się co najmniej dwa razy w roku, pod przewodnictwem głowy państwa lub szefa rządu państwa członkowskiego, któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej. Przewodnictwo trwa pół roku i zmienia się rotacyjnie.

Rada Unii Europejskiej
Rada Unii Europejskiej stanowi prawo w Unii. Może występować w kilkunastu postaciach: jako Rada do Spraw Ogólnych (ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich) lub Rady Specjalne - tzw. branżowe (np. ministrowie kultury, przemysłu, spraw wewnętrznych). Rada Unii Europejskiej wypracowuje i koordynuje politykę wewnetrzną i zagraniczną UE.

Komisja Europejska
Nazywana jest "strażnikiem traktatów". Do jej kompetencji należą: prawo inicjatywy ustawodawczej, reprezentacja interesów i koordynacja działań Wspólnot (wewnątrz i na zewnątrz Unii Europejskiej), kontrola stosowania prawa wspólnotowego (europejskiego) oraz realizacja postanowień zawartych w traktatach i aktach prawnych przyjętych przez Wspólnoty.
Obecnie Komisja liczy 20 komisarzy wybieranych na 5 lat (jeden lub dwóch komisarzy z każdego państwa członkowskiego, w tym przewodniczący i jego dwóch zastępców).



Parlament Europejski
Parlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma też uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, przyjmowania nowych członków oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych. Kontroluje pracę Komisji Europejskiej. Może także ustanawiać tymczasowe Komitety Dochodzeniowe, badające ewentualne wykroczenia lub nieprawidłowości w stosowaniu prawa wspólnotowego (europejskiego). Wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich.
Parlament składa się z przedstawicieli państw członkowskich UE, wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich (na okres 5 lat). Obecnie liczy 626 deputowanych.

Trybunał Sprawiedliwości
Trybunał Sprawiedliwości zapewnia przestrzeganie prawa wspólnotowego. Orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot z traktatami Wspólnot. Rozpoznaje spory między państwami lub między Komisją Europejską i państwami, wynikające ze stosowania prawa europejskiego. Trybunał składa się z 15 sędziów.

Komitet Ekonomiczno-Społeczny (KES)
Wypracowuje stanowiska w sprawach gospodarczych i społecznych. W jego skład wchodzi 222 reprezentantów środowisk gospodarczych i społecznych - pracodawców, pracobiorców, przedstawicieli wolnych zawodów, producentów, rolników, przewoźników, kupców, rzemieślników.

Komitet Regionów
Komitet Regionów jest organem doradczym, z którym Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska konsultują się w sprawach regionalnych i lokalnych (na obszarze Unii istnieje ok. 200 regionów). Komitet składa się z 222 przedstawicieli regionalnych i lokalnych jednostek samorządowych.

Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER)
Odpowiada za przygotowanie prac Rady Unii Europejskiej. Zajmuje się wypracowywaniem zgodnego stanowiska państw członkowskich w sprawie propozycji Komisji Europejskiej, zanim jeszcze zostaną wpisane do porządku obrad Rady Unii. Komitet składa się z ambasadorów państw członkowskich Unii, akredytowanych przy Wspólnotach Europejskich. W ramach COREPER-u działa ok. 250 grup roboczych.





Formy działania

Gospodarka Unii Europejskiej
Trzy główne cele polityki gospodarczej Unii Europejskiej to: trwały i zrównoważony wzrost gospodarczy, podniesienie standardu życia obywateli, zapewnienie spójności ekonomicznej i społecznej. Wolna konkurencja, stabilne ceny, równowaga bilansu płatniczego i solidarność gospodarcza między państwami członkowskimi - to kolejne ważne wyznaczniki polityki gospodarczej Unii. Realizacji tych celów służyło przede wszystkim: zniesienie ceł i innych ograniczeń przywozowych i wywozowych we wzajemnym handlu, eliminacja utrudnień w przepływie towarów, osób, usług i kapitału, zbliżanie (harmonizacja) przepisów prawnych. Nowym celem Unii Europejskiej (po utworzeniu Rynku Wewnętrznego) jest Unia Gospodarcza i Walutowa. Bardzo istotna dla gospodarki Unii jest wspólna polityka handlowa, obejmująca handel towarami i usługami. Jej najważniejszym celem jest harmonijny rozwój i znoszenie ograniczeń w handlu międzynarodowym. Politykę handlową uzupełniają zasady wspólnej ochrony konkurencji. Zgodnie z zapisami Traktatu o Wspólnocie Europejskiej, zakazane są działania ograniczające konkurencję w obrębie Rynku Wewnętrznego Unii. Chodzi tu o porozumienia o łączeniu się firm, które wpływałyby negatywnie na handel między państwami członkowskimi. To samo odnosi się do nadużywania pozycji dominującej na rynku. Wyklucza się również pomoc państwa dla firm, prowadzącą do naruszenia zasad konkurencji. Ważną częścią polityki przemysłowej Unii Europejskiej jest polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw. Stanowią one 95% wszystkich przedsiębiorstw w Unii i dają pracę 70% ogółu zatrudnionych. W latach 1993-199 Unia wsparła rozwój małych i średnich przedsiębiorstw kwotę 112 mln ECU (1 ECU = 3,6 PLN). Podobnie jak każde państwo, Unia Europejska opiera swój rozwój na solidnie skonstruowanym budżecie. Przeważająca część dochodów Wspólnot pochodzi z wpływów uzyskanych w państwach członkowskich z podatku od wartości dodanej (VAT). Do dochodów należą też opłaty i cła nakładane na towary w imporcie. Wydatki Wspólnot dzielą się na obligatoryjne i nieobligatoryjne. Do obowiązkowych należą te, które wynikają z traktatów i aktów prawnych (np. dotyczące wspólnej polityki rolnej), do nieobligatoryjnych - m.in. koszty funduszy strukturalnych, badań i nowych technologii. Państwa członkowskie co roku wpłacają do Kasy Unii Europejskiej 1,21% swego produktu krajowego brutto (PKB). środki te są oddawane do dyspozycji Komisji Europejskiej, realizującej budżet. Budżet Unii w 1995 r. wynosił ok. 76,5 mld ECU.

Cztery wolności Rynku Wewnętrznego
Wolność przepływu towarów - opiera się m.in. na dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm i przepisów, zniesieniu kontroli granicznych oraz harmonizacji podatków. Wolność przepływu usług - sprowadza się przede wszystkim do liberalizacji usług finansowych, otwarcia rynku usług transportowych i telekomunikacyjnych oraz harmonizacji metod kontroli banków i ubezpieczeń. We wszystkich państwach Unii Europejskiej sektor usług dysponuje największą liczbą miejsc pracy. Udział usług w Produkcie Krajowym Brutto Unii wynosi aż 62% (przemysł - 35%). Wolność przepływu kapitału - opiera się m.in. na dążeniu do wspólnego rynku usług finansowych i liberalizacji obrotu papierami wartościowymi. Obywatele Unii mogą np. swobodnie wykonywać operacje bankowe we wszystkich krajach członkowskich. Wolność ruchu osobowego - to prawo do pracy, życia, osiedlania się i korzystania ze wszystkich dóbr socjalnych w miejscu pobytu na terytorium całej Unii Europejskiej, bez względu na przynależność państwową.

Problemy Unii Europejskiej

W Unii Europejskiej szuka dziś pracy około 18 mln osób, bezrobocie objęło 10,2 proc. zawodowo czynnych. Oznacza to, że wskaźnik bezrobocia jest w Unii jest przeszło dwukrotnie wyższy niż w Stanach Zjednoczonych (4,5 proc.) i trzykrotnie wyższy niż w Japonii (3 proc.). Taka sytuacja powoduje, że w warunkach Jednolitego Rynku, realizującego zasadę swobodnego przepływu osób (pracowników) i dążącego do coraz to ściślejszych form integracji (unia walutowa) kraje członkowskie UE muszą zacząć poważnie myśleć o tym, jak wspólnie rozwiązać problemy związane z brakiem pracy. Ponadto, wspólne działanie, dzięki poprawieniu mobilności przestrzennej, zawodowej i kwalifikacyjnej pracowników uczyni ich lepiej przygotowanymi do wejścia na europejski rynek pracy, tym samym polepszy też konkurencyjność unijnych przedsiębiorstw. Innymi słowy, przy tak daleko posuniętej integracji, bezrobocie przestaje być tylko wewnętrznym problem kraju w którym występuje.

Komisja Europejska od dość dawna próbuje rozwiązać problem bezrobocia. Już w 1977r. wydała zalecenie, zgodnie z którym należy wprowadzić w państwach członkowskich specjalne programy szkolenia zawodowego dla wszystkich osób poniżej 25 roku życia, nie uczęszczających do szkół, a będących bezrobotnymi lub zagrożonymi bezrobociem. Również w przyjętej w 1993 r. „Białej Księdze o konkurencyjności, wzroście i zatrudnieniu” znalazły się wskazówki, jak walczyć z rosnącym problemem bezrobocia. Realizacja programu przedstawionego w „Białej Księdze” miała umożliwić stworzenie do 2000 r. 15 milionów nowych miejsc pracy i zmniejszenie stopy bezrobocia o połowę. Cel ten miał być osiągnięty przede wszystkim poprzez ściślejsze powiązanie wzrostu gospodarczego z tworzenie nowych miejsc pracy. Jednak wzrost gospodarczy krajów UE nie prowadził w dostatecznym stopniu do wzrostu zatrudnienia. W latach 1970-1992, PKB krajów członkowskich Unii wzrósł o 81 proc, tymczasem zatrudnienie w tym samym okresie tylko o 9 proc. Sytuacja taka określana jako wzrost bez zatrudnieniowy (jobless growth). Strategia przedstawiona w „Białej Księdze” proponuje m.in. reformę unijnego rynku pracy poprzez zwiększenie jego elastyczności, usunięcie antybodźców wzrostu zatrudnienia i poprawy konkurencyjności. Wielu ekspertów jest zdania, że gdyby kraje członkowskie Unii Europejskiej z większym zaangażowaniem realizowały zalecenia Komisji zawarte w „Białej Księdze” z 1993 r. poziom bezrobocia byłby dzisiaj niższy i może nie byłoby potrzeby zorganizowania w listopadzie 1997 r. specjalnego szczytu UE poświęconego bezrobociu. Stwierdzono tam, że bezrobocie w krajach Unii stanowi ogromne wyzwanie, a strategia jego obniżania wymaga „nowego podejścia” do problemu. Owe nowe podejście oznacza przede wszystkim działania na rzecz koordynacji polityki zatrudnienia w państwach członkowskich. Koordynacja polityki zatrudnienia ma wzorować się na koordynacji polityki gospodarczej, przygotowującej „Piętnastkę” do Unii gospodarczej i walutowej. Wnioski Rady Europejskiej ze szczytu w Luksemburgu rozpoczynają się charakterystycznym zdaniem: „ Kwestie zatrudnienia są jedną z podstawowych trosk obywateli Europy – należy zatem dołożyć wszelkich starań, aby zwalczać bezrobocie, którego obecny poziom zagraża spoistości naszych społeczeństw”.

Wielkie przedsiębiorstwa, jak i kraje trzecie, będą zmuszone do stworzenia sporej rezerwy finansowej w ecu, co uchroni je od wahań kursu dolara i jena. Unia, jako potęga ekonomiczna, handlowa, walutowa, może stać się także potęgą polityczną, jeśli rozwinie wszystkie swoje możliwości, o których mowa w Traktacie z Maastricht.

Problemy obrony są dla krajów członkowskich najczulszym i najtrudniejszym punktem polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Dlatego w tym zakresie nadal obowiązuje zasada jednomyślności przy podejmowaniu decyzji. Główne kierunki polityki uchwala —>Rada Europejska, która może przy tym klasyfikować określone sfery polityki zagranicznej i bezpieczeństwa jako przedmioty wspólnej akcji Unii Europejskiej. Następuje to najczęściej wówczas, gdy reprezentowanie wspólnych interesów jest szczególnie pilne, np. przy kontroli eksportu broni. W szczególnych przypadkach (np. wspólne akcje) Rada Europejska może podejmować decyzje kwalifikowaną większością (-większość kwalifikowana) głosów (art. J 3 Traktatu o Unii Europejskiej) zamiast jednogłośnie. Tym samym Unia po raz pierwszy właśnie w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa odstępuje od zasady jednomyślności.