Konferencja w Jałcie

4 lutego 1945 roku. W Jałcie na Krymie rozpoczęła się konferencja z udziałem F. D. Roosevelta, W. Churchilla i Józefa Stalina. Zważywszy, że zwycięstwo w Europie stawało się pewne, celem konferencji było ostateczne opracowanie, omawianych już wcześniej przez aliantów, projektów dotyczących przebudowy Europy po wojnie. Rozmowy miały też dotyczyć sposobów zakończenia wojny w Azji. USA pragnęły, by ZSRR wziął udział w walce z Japonią. W tym celu Roosevelt i jego doradca Harry Hopkins byli gotowi iść na ustępstwa wobec Rosjan, a Churchill zmuszony ich poprzeć w obawie przed polityczną izolacją. Decydującym argumentem Stalina była pozycja wojsk radzieckich w Europie Południowej i Wschodniej. Dyskusja utknęła na kwestii przyszłego znaczenia Francji. Podobnie jak podczas konferencji w Teheranie (-+ 11.1943), główne dyskusje toczyły się podczas prywatnych rozmów Roosevelta ze Stalinem, a Churchill był później informowany o ich decyzjach. Podjęto wstępne podsumowania dotyczące Niemiec i Japonii. W przypadku Chin, Francji i Polski decydowano bez pytania zainteresowanych państw o zdanie. Po tygodniu trzy mocarstwa opublikowały ustalenia konferencji w sześciu punktach:

1. ZSRR zgodził się, by konferencja założycielska ONZ odbyła się w San Francisco w kwietniu - czerwcu 1945 r. Związek Radziecki otrzymał w Zgromadzeniu Narodów Zjednoczonych trzy głosy, dwa dodatkowe zostały przyznane Ukrainie i Białorusi.

2. W dwa do trzech miesięcy po kapitulacji Niemiec, ZSRR zobowiązał się przystąpić do wojny z Japonią. Miał otrzymać w zamian za to wyspy Kurylskie i południową część Sachalinu, który należał do Japonii od 1905 r. Ponadto ZSRR odzyskał specjalne prawa do portów i szlaków kolejowych Mandżurii, choć gwarantował suwerenność Chin na tych terytoriach. Roosevelt miał uzyskać zgodę na ten punkt od marszałka Czang Kaiszeka.

3. Wschodnia granica Polski została ustalona na linii Curzona. Jako rekompensatę uzyskała ona rozszerzenie swego terytorium na północ i na zachód, co miało zostać uzgodnione z przyszłym rządem. Powinien on składać się głównie z członków PKWN, ale także z demokratycznych przedstawicieli. Miał również przygotować i przeprowadzić wybory.

4. Trzy mocarstwa witały z zadowoleniem powstanie 1 listopada 1944 r. Rządu Jedności Jugosławii w wyniku porozumienia między Josipem Broz Tito i premierem rządu na emigracji Iwanem Subasicem. .

5. Trzy mocarstwa zadeklarowały swą wolę pomocy państwom uzależnionym dotychczas od Osi "w
rozwiązaniu ich najpilniejszych problemów politycznych, gospodarczych", a także "w utworzeniu rządów reprezentatywnych dla ogółu nurtów demokratycznych w ich społeczeństwach".

6. Józef Stalin wycofał swoje dotychczasowe zastrzeżenia co do udziału Francji w okupacji Niemiec. Miała ona posiadać swoją własną strefę okupacyjną, utworzoną z terytoriów przyznanych . Wielkiej Brytanii i USA. Jeśli chodziło o odszkodowania i reparacje wojenne, to Stalin domagał się 20 mld dolarów, z czego Związek

Radziecki powinien otrzymać połowę. Specjalna komisja. Miała określić dokładnie wszystkie warunki finansowe. Reparacje polegały również na demontażu przemysłu i "wykorzystaniu niemieckiej siły roboczej". Alianci zobowiązali się do likwidacji niemieckiego militaryzmu oraz narodowego socjalizmu w Niemczech. Szczegóły podziału kraju postanowiono ustalić później.

Konferencja zakończyła się wielkim triumfem Stalina. Przede wszystkim odniósł zwycięstwo w sprawach polskich: rozwiązania przyjęte przez Wielką Trójkę otwierały przed nim perspektywę całkowitego związania Polski z polityką Moskwy, bez czego realizacja idei własnego przywództwa w Europie Wschodniej i Środkowej byłaby prawie niemożliwa. Wyniki konferencji w Jałcie w powiązaniu z tym, co ustalono wcześniej w Teheranie i później w Poczdamie, stworzyły w stosunkach międzynarodowych system nazwany później jałtańskim, którego najbardziej spektakularnym wyrazem stał się podział Europy na dwie różniące się całkowicie od siebie części, z dominacją radziecką na obszarach położonych na wschód od linii rozciągającej się od Lubeki do Triestu.