Ukształtowanie koalicji antyhitlerowskiej

Rozmowy wstępne

Z dniem 1 września 1939r, rozpoczął się atak Niemiec hitlerowskich na Polskę. Pociągnęło to za sobą ogromne konsekwencje, min. to, że od stycznia 1942r, do 7 maja 1945 (kapitulacja Niemiec), w konflikcie uczestniczył prawie cały świat. Aby pokonać bezwzględnego wroga, jakim okazał się Hitler, potrzebne było połączenie swych sil. Państwa zaatakowane przez wojska III Rzeszy, szybko zrozumiały, że nie mają najmniejszych szans w walce w „pojedynkę”. Dlatego też, w ostatecznym pokonaniu wroga najważniejszą rolę odegrała współpraca i wzajemna pomoc, jaką obdarowały się nawzajem państwa zwalczające Niemcy. Proces powstawania koalicji antyfaszystowskiej rozpoczął się w chwili ataku wojsk hitlerowskich na Polskę. Rządy Francji i Wielkiej Brytanii przekazały wówczas władzom niemieckim ultimatum, domagając się natychmiastowego zaprzestania działań wojennych. Po odrzuceniu żądań przez władze III Rzeszy państwa te wypowiedziały 3 września 1939 r. wojnę Niemcom, wywiązując się tym samym z podpisanych wcześniej układów z rządem polskim. Do podpisania sojuszu polsko-francuskiego doszło w 1921r., gwarancje brytyjskie polskie władze otrzymały 25 sierpnia 1939r., co opóźniło o tydzień agresje niemiecką. W wyniku dalszej ofensywy wojsk hitlerowskich i zajmowania coraz to nowych obszarów grono państw koalicji znacznie się poszerzało. W wyniku ofensywy w pierwszej połowie 1940r. Hitler zdobył Danie, Norwegie, Francje oraz państwa Beneluksu. Wielka Koalicja ( The Grand Alliance), stała się popularną nazwą sojuszu państw antyhitlerowskich zawartego podczas II Wojny Światowej, jednak w najbardziej istotnych sprawach liczył się głos Wielkiej Trójki: prezydenta USA - Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii - Winstona Churchilla i dyktatorskiego przywódcy Związku Radzieckiego - Józefa Stalina. Na ukształtowanie się koalicji wpłynęło wiele faktów, sporów i układów pomiędzy członkami.
Już od początku 1941 roku rządy Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych w planach swoich uwzględniały zbliżającą się wojnę między Niemcami a ZSRR. Niemcy hitlerowskie stanowiły śmiertelne niebezpieczeństwo dla Wielkiej Brytanii, a i ich sukcesów militarnych bały się także Stany Zjednoczone. 6 stycznia 1941 r. w orędziu o stanie państwa Roosevelt ogłosił Deklarację Czterech Wolności: wolność słowa, wyznania, wolność od nędzy i od strachu. Stwierdził, iż w wyniku działań hitlerowskich nie są one przestrzegane i Stany Zjednoczone maja obowiązek stanąć w ich obronie. Zwrócił się z prośbą do Kongresu o przyznanie mu „prawa i środków niezbędnych na dodatkowa produkcje broni i materiałów wojennych oraz dostarczenie ich państwom walczącym przeciw agresji”. Kongres USA uchwalił ustawę „Lend Lease”, na mocy, której władze amerykańskie miały udzielać pomocy militarnej w formie wypożyczenia lub wydzierżawienia sprzętu wojskowego wszystkim państwom, których obrona jest konieczna dla bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych. W praktyce oznaczało to pomoc wojskom alianckim oraz świadczyło o sprzeciwie Roosevelta i jego współpracowników ekspansyjnej polityce Hitlera. „Lend Lease Act”, jak się później okazało, odegrał ogromną rolę i znacznie wpłynął na dalsze rozstrzygnięcia wojenne. Dzięki tej ustawie Alianci uzyskali bowiem dużą przewagę w produkcji broni i innego sprzętu wojennego. Ogólna wartość amerykańskiej pomocy wyniosła około 50 mld dolarów, Prezydent podpisał ją 11 marca 1941 r. Roosevelt uważał, iż celem Hitlera nie jest wyłączne panowanie nad Europą, ale że dąży on do „zniewolenia innych kontynentów”. 15 Czerwca Winston Churchill wysłał osobiste orędzie do Roosevelta, w którym pisał:, „Jeśli wybuchnie ta nowa wojna, okażemy oczywiście Rosjanom całkowite poparcie i wszechstronną pomoc, wychodząc z założenia, że wrogiem, którego mamy rozbić jest Hitler (...) Mam nadzieję, że konflikt niemiecko-rosyjski nie spowoduje dla nas żadnych komplikacji”. Roosevelt, zdając sobie sprawę ze zbliżającej się wojny, polecił ambasadorowi amerykańskiemu w Londynie Winantowi ustnie przekazać Churchillowi, iż popiera każde oświadczenie, które złoży premier, witając Rosje w charakterze sojusznika „. Niemcy nie czekały długo i już 22 czerwca 1941 r. zaatakowały ZSRR. Hitler miał tylko jeden cel: niszczyć wszystko, co napotka na swojej drodze. Przed atakiem na Rosję powiedział: „Kiedy zacznie się operacja < Barbarossa >, świat wstrzyma oddech i nie będzie żadnych komentarzy ”. Jednak srogo się pomylił, bo już w dniu agresji na ZSRR premier brytyjski zadeklarował „wszelka pomoc, na jaką nas stać” i oświadczył, że udziela pomocy ZSRR gdyż „ każdy człowiek czy też państwo, które walczy przeciwko hitleryzmowi, korzystać będzie z naszej pomocy”. Uprzedził także, że wojna przeciwko Niemcom „nie jest wojną klasową” Oświadczenie to wywołało duży entuzjazm w Anglii. Przedstawiciele związków zawodowych oświadczali, iż uczynią wszystko, co w ich mocy, aby jedność brytyjsko-radziecka stała się rzeczywistością.
23 czerwca pełniący obowiązki sekretarza stanu Sumner Welles opublikował oświadczenie, w którym rząd Stanów Zjednoczonych nie uznaje „doktryny” o dyktaturze komunistycznej ale każda walka przeciwko hitleryzmowi przyspieszy „ upadek dzisiejszych władców Niemiec sprzyjać będzie naszej obronie i naszemu bezpieczeństwu. Armie hitlerowskie stanowią obecnie największe niebezpieczeństwo dla Ameryki”. Część polityków amerykańskich uważała, iż wojna niemiecko-radziecka to wojna dwóch totalitaryzmów, jednakowo szkodliwych dla świata. Niektórzy widzieli w tej wojnie okazję do zrealizowania tradycyjnych planów amerykańskich kół rządzących: ciągnąc korzyści z tego, że najpotężniejsze mocarstwa świata osłabiają się własnymi rękami. Zarówno w Wielkiej Brytanii jak i w Ameryce rozwijały się partie komunistyczne, które były przejawem szybko rozwijającego się ruchu mającego na celu walkę o współprace ze Związkiem Radzieckim. Walory finansowe ZSRR zdeponowane w bankach amerykańskich zostały 24 czerwca odmrożone. Powołano także komitet do realizacji zamówień radzieckich pod przewodnictwem Wellesa.12 Lipca w Moskwie doszło do podpisania układu radziecko-brytyjskiego o wspólnych działaniach w wojnie przeciwko Niemcom. Zawierało ono tylko 2 punkty:
1. W obecnej walce przeciwko hitlerowskim Niemcom obydwa rządy zobowiązują się okazywać sobie wzajemnie wszelkiego rodzaju pomoc i wsparcie.
2. Zobowiązują się one ponadto nie prowadzić w toku tej wojny rokowań ani też nie zawierać rozejmu lub traktatu pokoju inaczej niż za obopólną zgodą.

Zawarcie tego porozumienia było pierwszym oficjalnym krokiem na drodze do utworzenia koalicji antyfaszystowskiej.




Zawiązanie Wielkiej Koalicji

Na początku wojny rząd radziecki sformułował cele walki zbrojnej przeciwko Niemcom. 3 Lipca 1941 r. oświadczył, że chodzi nie tylko o zlikwidowanie niebezpieczeństwa, jakie grozi ZSRR, lecz także o udzielenie pomocy wszystkim narodom Europy nękanym przez faszyzm. Rząd ZSRR oświadczył, że w tej wielkiej wojnie będzie mieć wiernych sojuszników w narodach Europy i Ameryki, a w walce powstanie jednolity front narodów walczących o wspólną wolność. Walka ZSRR przeciwko agresji mobilizowała siły narodów całego świata i stała się sprawą całej postępowej ludzkość. Zaufany doradca prezydenta Roosevelta, Hary Hopkins, powiedział: „w społeczeństwie radzieckim istnieje ogromna wola zwycięstwa, zaś możliwości stawiania oporu przez Armię Czerwoną są jeszcze wielkie”.
Na przełomie lipca i sierpnia 1941r. trwały rozmowy w Waszyngtonie w sprawie formy i zakresu amerykańskiej pomocy gospodarczej dla ZSRR. 2 sierpnia przedłużona została przedwojenna umowa handlowa radziecko-amerykańska. 16 Sierpnia nastąpiło podpisanie radziecko-brytyjskiej umowy w sprawie wymiany towarowej, kredytu i clearingu. Na jej podstawie Wielka Brytania zobowiązała się znacznie zwiększyć dostawy do ZSRR. W celu finansowania tych dostaw ZSRR miał otrzymać trzyprocentową pożyczkę w wysokości 10 mln f. szt.
Poza problemem pomocy materiałowo-gospodarczej drugim stałym wątkiem rozmów i korespondencji radziecko –brytyjskiej była sprawa otwarcia drugiego frontu w Europie. Rozpoczęcie działań wojennych na zachodzie lub na północy kontynentu europejskiego, jak to zaproponował rząd radziecki, mogło stać się wielkim wkładem do wojny koalicyjnej. Rząd Churchilla, powołując się na trudności, kategorycznie odrzucił tę propozycję. Churchill powiedział; „Chociaż nie cofnęlibyśmy się przed żadnymi wysiłkami, nie ma obecnie możliwości przeprowadzenia takiej kampanii na zachodzie, która pozwoliłaby ściągnąć przed zimą siły niemieckie z frontu wschodniego”.
W dniach od 29 września do 1 października odbyła się w Moskwie pierwsza trójstronna konferencja przedstawicieli ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii. Ustalono na niej, iż dwa państwa zachodnie dostarczać będą do ZSRR comiesięcznie od 1 lipca 1942 r. 400 samolotów, 500 czołgów, samochody surowce na potrzeby przemysłu zbrojeniowego. Ze swojej strony ZSRR zobowiązał się rozpatrzyć możliwość dostarczenia niektórych surowców. Konferencja moskiewska zakończona sukcesem sprawiła, iż prezydent Roosevelt zdecydował rozciągnąć na ZSRR ustawę „Lend- lease” Prezydent „dał polecenie natychmiastowego rozpoczęcia dostaw i kontynuowania ich w możliwie największych ilościach. Celem uniknięcia trudności, wydał on polecenie bezzwłocznego podjęcia kroków, które umożliwiają zrealizowanie dostaw do jednego miliarda dolarów, zgodnie z ustawą o pożyczce lub dzierżawie broni”. Stalin odpowiedział 4 listopada: „Rząd radziecki przyjmuje ze szczerą wdzięcznością Pańską decyzję, Panie Prezydencie, dotyczącą udzielenia Związkowi Radzieckiemu bezprocentowej pożyczki w wysokości 1 miliarda dolarów na pokrycie kosztów dostaw uzbrojenia i surowców (...) jako wyjątkowo cenną pomoc w wielkiej trudnej walce z naszym wspólnym wrogiem-krwawym hitleryzmem”.
Proces sojuszniczej współpracy wojskowo-politycznej między Wielka Brytania a ZSRR ciągle się zacieśniał. Od 15 do 19 grudnia 1941 r. w Moskwie trwały rozmowy z delegacja brytyjska z ministrem Endenem na czele. Obie strony zmierzały do przygotowania wieloletniego traktatu i uzgodnienia stanowisk w sprawie podstawowych problemów organizacji świata powojennego.
Współdziałanie trzech państw było kontynuowane. Przejawem tego było podpisanie 36 maja 1942 r. w Londynie „Traktatu przymierza”, który dotyczył współdziałania i wzajemnej pomocy w wojnie. Traktat, zastępujący wcześniejsze porozumienie z lipca 1941 r., składał się z dwóch części. Część pierwsza dotyczyła współdziałania i wzajemnej pomocy w czasie wojny, druga mówiła o powojennej współpracy obu państw. Traktat podkreślał, iż współpraca ta ma zapobiec powtórnej agresji i pogwałceniu pokoju przez Niemcy. Został zawarty na 20 lat, z możliwością dalszego przedłużenia, jeżeli nie zostanie wypowiedziany. Artykuł siódmy brzmiał; „Każda z Wysokich umawiających się Stron zobowiązuje się nie zawierać żadnego przymierza i nie brać udziału w żadnej koalicji, która by była wymierzona przeciwko drugiej Wysokiej umawiającej się Stronie”. Traktat dawał szansę trwania sojuszu radziecko-brytyjskiego w okresie powojennym. Teoretycznie czynnego udziału w wojnie nie brały jeszcze Stany Zjednoczone, lecz sytuacja ta diametralnie zmieniła się pod koniec 1941r.
7 Grudnia tego roku doszło, bowiem do japońskiego ataku na amerykańską bazę wojskowa Pearl Harbour. Dzień później amerykański prezydent wypowiedział wojnę Japonii, a 11 grudnia Stanom Zjednoczonym wojnę wypowiedziały Włochy i III Rzesza. Japońska agresja paradoksalnie ułatwiła sytuacje Rooseveltowi, gdyż ostatecznie przekonała społeczeństwo amerykańskie o konieczności udziału w konflikcie zbrojnym. Przyłączenie się Stanów Zjednoczonych do wojny spowodowało sformalizowanie sojuszu radziecko-amerykańskiego. 11 Czerwca 1942 roku podpisano w Waszyngtonie Układ pomiędzy rządem ZSRR i USA, dotyczący zasad prowadzenia wojny i regulacji w sprawach współpracy obronnej. W Waszyngtonie ogłoszono komunikat o osiągnięciu pełnego porozumienia w sprawie „pilnego zadania otwarcia drugiego frontu w Europie w 1942 roku”. Wielka Brytania uznała to przedsięwzięcie za nierealne, ale w imię jedności sojuszniczej podpisała komunikat. Uczestnictwo USA w wojnie z zadowoleniem przyjął zarówno, Churchill, który liczył na wsparcie wojsk amerykańskich na frontach w Europie i Afryce, jak i Stalin, gdyż nie musiał już się obawiać ofensywy japońskiej z Dalekiego Wschodu. Podpisana w sierpniu Karta Atlantycka stała się podstawą do podpisania 1 stycznia 1942r. w Waszyngtonie przez władze 26 państw Deklaracji Narodów Zjednoczonych. Właśnie wtedy doszło do ostatecznego uformowania Wielkiej Koalicji.
ZSRR dąży do umocnienia koalicji antyhitlerowskiej

W tym czasie tworzyły się podobne układy. Na początku lipca 1941 r. rozpoczęły się rozmowy ZSRR z rządami Polski i Czechosłowacji, przebywającymi na emigracji w Londynie. Ze strony ZSRR prowadził je ambasador Majski. Później rząd radziecki powołał specjalnego ambasadora do spraw kontaktów z emigracyjnymi rządami sojuszniczymi, którym został Aleksander Bogomołow. Pierwsze negocjacje Majskiego z premierem rządu RP Władysławem Sikorskim rozpoczęły się 12 lipca w Londynie. Przy udziale polityków brytyjskich Churchilla i Edena doszło do ustaleń, iż podstawa mogłoby być uznanie przez ZSRR układów z 23 sierpnia i 28 września 1939 r. z Niemcami za niebyłe. Sikorski przekonywał licznych przeciwników, iż unieważnienie układów ZSRR z Niemcami oznacza anulowanie późniejszych aktów prawnych odnoszących się do polskich ziem wschodnich. Układ zwany Układem Sikorski-Majski został podpisany 30 lipca 1941 r. w Londynie. Najważniejsze postanowienia:
1. Rząd ZSRR uznaje, że traktaty radziecko-niemieckie z r. 1939 dotyczące zmian terytorialnych w Polsce, utraciły swą moc.
2. Oba rządy zobowiązują się wzajemnie do udzielania sobie wszelkiego rodzaju pomocy poparcia w obecnej wojnie przeciw Niemcom hitlerowskim.
3. Rząd ZSRR oświadcza swą zgodę na utworzenie na terytorium ZSRR armii polskiej, której dowództwo będzie mianowane przez Rząd Polski w porozumieniu z Rządem ZSRR.

Pozostałe artykuły mówiły o przywróceniu stosunków dyplomatycznych między obu rządami i o natychmiastowym wejściu układu w życie. Do układu był dołączony protokół, który mówił, że rząd radziecki udzieli amnestii wszystkim obywatelom polskim, którzy są obecnie pozbawieni wolności na terytorium ZSRR. Uzupełnieniem układu była polsko-radziecka umowa wojskowa podpisana w Moskwie 14 sierpnia. Problemy związane z organizacją armii polskiej w ZSRR, opieką nad ludnością polską przebywającą na tym terenie zostały rozwiązane w Moskwie w dniach 2 do 4 grudnia, gdzie doszło do podpisania deklaracji obu rządów zwanej Deklaracja Stalin-Sikorski. Artykuły deklaracji potwierdzały współdziałanie sojusznicze polsko-radzieckie oraz dotyczyły generalnej strategii aliantów.
18 lipca 1941 r. doszło do podpisania porozumienia radziecko-czechosłowackiego, na podstawie którego oba kraje wznowiły stosunki dyplomatyczne. ZSRR i Czechosłowacja zobowiązały się do udzielenia sobie wzajemnej pomocy w wojnie przeciwko Niemcom. Rząd radziecki wyraził zgodę na sformowanie na terytorium ZSRR czechosłowackich jednostek wojskowych, które miały działać pod kierownictwem dowództwa radzieckiego. ZSRR pierwszy uznał suwerenność narodową Czechosłowacji jako pełnoprawnego sojusznika w wojnie koalicyjnej przeciwko faszystowskim zaborcom. Szczegółowe porozumienie w tej sprawie zostało uzgodnione 27 września.
W sierpniu 1941 r. rozpoczęły się w Londynie rozmowy miedzy Iwanem Majskim i przewodniczącym Komitetu Narodowej Wolnej Francji generałem de Gaulle’m. Gaulle oświadczył, że naród francuski jest po stronie ZSRR w jego walce przeciwko agresji. 27 Września 1941 r. rząd radziecki oficjalnie uznał Komitet Narodowy Wolnej Francji, wyrażając równocześnie gotowość udzielenia patriotom francuskim wszelkiej pomocy w walce przeciwko wspólnemu wrogowi. Rząd radziecki zapewnił, że pragnie by po zakończeniu wojny Francja uzyskała swa niepodległość i wielkość. Uznanie przez ZSRR przyczyniło się do umocnienia pozycji patriotów francuskich w koalicji antyfaszystowskiej.
29 stycznia 1942 r. w Teheranie doszło do podpisania traktatu brytyjsko-radziecko-irańskiego o współdziałaniu sojuszniczym i integralności terytorialnej Iranu. Na początku wojny Iran miał bardzo duże znaczenie strategiczne, gdyż można by przez niego kierować dostawy brytyjskie do ZSRR. Niemcy posiadały tu rozbudowaną na wielką skalę siatkę szpiegowsko-dywersyjną. Stwarzało to zagrożenie nie tylko dla dostaw, ale i dla południowej granicy ZSRR. Rządy ZSRR i Wielkiej Brytanii zażądały od panującego w Iranie szacha Reza Pahlawia ograniczenia działalności niemieckiej. 8 Września po odmowie szacha wojska radzieckie i brytyjskie wkroczyły do Iranu. Rządy ZSRR i Wielkiej Brytanii podpisały z nowym rządem irańskim porozumienie o dyslokacji swoich wojsk na obszarze tego kraju.

Program Wielkiej Koalicji

Karta Atlantycka


Wielkim krokiem w kierunku utworzenia Wielkiej Koalicji było podpisanie przez Churchilla i Roosevelta tzw. "Karty Atlantyckiej”, do czego doszło 12 sierpnia 1941r. na pokładzie pancernika „Prince of Wales”. Nie był to dokument sygnowany podpisami i nie podlegał ratyfikacji przez parlamenty obu krajów, odegrał kluczową role w procesie kształtowania się programu koalicji. Dokument ten zakładał wspólne prowadzenie wojny aż do kapitulacji i rozbrojenia państw osi oraz zaprowadzenie trwałego pokoju na świecie po zakończeniu działań wojennych, opartego na współpracy wszystkich krajów. Przyszły porządek miął opierać się na pełnej suwerenności wszystkich państw, równym ich dostępie do bogactw i surowców oraz swobodzie handlu i żeglugi. Wojnę uznano ponadto za niewłaściwy środek załatwiania sporów pomiędzy skłóconymi państwami.
Kartę Atlantycką należy uznać za jeden z najważniejszych dokumentów II wojny światowej. We wrześniu 1941 r. przedstawiciele ZSRR, Polski, Belgii, Czechosłowacji, Grecji, Holandii, Jugosławii, Luksemburga, Norwegii i Francuskiego Komitetu Narodowego zgłosili akces do Karty Atlantyckiej.
24 Września na konferencji sojuszniczej w Londynie ambasador radziecki w Wielkiej Brytanii Majski ogłosił deklaracje o przyłączeniu się Związku Radzieckiego do Karty Atlantyckiej. Deklaracji radziecka aprobowała demokratyczne zasady Karty, ale podkreślała, że przy stosowaniu tych zasad w praktyce trzeba koniecznie uwzględnić okoliczności, potrzeby i właściwości historyczne poszczególnych krajów. Zadaniem wszystkich narodów i wszystkich państw, stwierdzała deklaracja, jest doprowadzić do jak najszybszego i ostatecznego rozbicia agresorów przez mobilizację wszystkich sił, wszystkich środków i znalezienie najbardziej skutecznych sposobów i metod zrealizowania tego celu.

Deklaracja Narodów Zjednoczonych

Po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny Roosevelt i Churchill przygotowali deklaracje 26 państw, w tym m.in. Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Chin, ZSRR, a także Polski znajdujących się w stanie wojny z państwami „osi” Tekst deklaracji został uzgodniony z rządem radzieckim, który wprowadził do niej pewne poprawki. 1 Stycznia 1942r. odbyło się w Białym Domu podpisanie deklaracji, która natychmiast została opublikowana.
Deklaracja odwoływała się najpierw do: „wspólnego programu celów i zasad” zawartych w Karcie Atlantyckiej. Zawierała oświadczenie:
1. Każdy rząd zobowiązuje się do użycia pełni swych zasobów wojskowych i gospodarczych przeciwko tym uczestnikom paktu trójstronnego i ich wspólnikom, z którymi rząd ten pozostaje na stopie wojennej.
2. Każdy rząd zobowiązuje się współdziałać z rządami, które podpisały niniejszą deklarację i nie zawierać z wrogiem odrębnego zawieszenia broni lub pokoju.


Rozszerzenie Koalicji Antyfaszystowskiej

Rok 1943 stał pod znakiem wzrostu sił koalicji antyfaszystowskiej i umocnienie jej szeregów. Zwycięstwa radzieckich sił zbrojnych przyczyniły się do zasadniczego zwrotu przebiegu wojny. Na stronę koalicji przechodziły nowe państwa, które poprzednio były neutralne. W 1941 r. 26 państw przystąpiło do koalicji. Oprócz ZSRR, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Austrii, Kanady, Nowej Zelandii, Związku Południowej Afryki, Indii w skład wchodziły także państwa europejskie; Belgia, Finlandia, Grecja , Luksemburg, Norwegia, Polska, Czechosłowacja, Jugosławia. W skład wchodziło także 9 państw Ameryki Łacińskiej: Haiti, Gwatemala, Honduras, Republika Dominikańska, Kostaryka, Kuba, Nikaragua, Panama i Salwador. W 1942 r. przyłączyły się – Brazylia, Boliwia, Irak, Iran i Kolumbia.
Wiele spośród tych państw nie uczestniczyło bezpośrednio w operacjach wojennych. Oddawały one do dyspozycji innych członków koalicji swoje zasoby materialne, zwłaszcza surowce żywnościowe. Po utworzeniu Koalicji na stronę bloku faszystowskiego nie przeszło ani jedno państwo.

Mogłoby się wydawać, ze powstanie Wielkiej Koalicji i spotkania Wielkiej Trójki są dowodem na to, ze racja stanu jest ważniejsza niż sprzeczności ideologii czy systemów. Mogłoby się wydawać, iż Wielka Trójka to symbol jedności i potwierdzenie, ze ludzkie życie i pokój na świecie są wartościami najważniejszymi, wyniesionymi ponad wszelkie podziały. Niestety, owa jedność okazała się chwilowa, a nawet złudna. Podczas gdy wielcy trzej odbudowywali Europę, każdy z nich kierował się swoimi interesami: Churchill chciał zatrzymać kolonie brytyjskie, Roosevelt pragnął ich autonomizacji, a Stalin tylko czekał, aby jak największą liczbę państw zarazić bakcylem komunizmu.
Wielka Koalicja z Wielką Trójką na czele spełniła swoja role - doprowadziła do bezwarunkowej kapitulacji państw osi. Szkoda tylko, ze ideały Karty Atlantyckiej zostały jedynie na papierze, czego dowodem może być niezwykle nietrwała koalicyjność władz w wyzwolonej Europie czy też zimna wojna…









Bibliografia :

1. „Historia świata od roku 1917 do lat 90-tych” Paul Johnson
2. „Wielka Koalicja 1941-1945” Włodzimierz T. Kowalski
3. „Historia powszechna tom X” praca zbiorowa
4. „Historia Stosunków międzynarodowych” Wiesław Dobrzycki