Socjologia w pigułce

Rodzina → przedmiot zainteresowań socjologii. Socjologia jako nauka ma 1,5 wieku, stosunkowo młoda nauka, moment narodzin socjologii 1837r. August Comte opublikował „Kurs nauki pozytywnej” 4 tom-socjologia.Różne definicje socjologii:Socjologia-nauka społeczna, której celem jest badanie, opisywanie i wyjaśnianie społecznych zachowań człowieka, grup ludzkich i wielkich społeczności. Podmiotem są ludzie, pewna cecha naszych zachowań-strona społeczna człowieka.Podmiotem zainteresowań socjologii jest homo socius – człowiek społeczny, czyli społeczna strona człowieka.Socjologia jest to jedna z nauk społecznych (filozofia zajmuje się człowiekiem). Inne nauki społeczne to: Antropologia – nauka, która bada istotę ludzką, jej korzenie z innymi organizmami płaszczyźnie biologicznej. Antropologia kulturowa – etnologia, Bronisław Malinowski, wybitny antropolog kulturowy; Ludwik Stomina.Ekonomia – bada zjawiska i procesy związane z produkowaniem dobra (przerabianie przyrody); zajmuje się dystrybucją.Nauki polityczne (politologia) – przedmiot zainteresowań to władza; kwintesencją władzy jest możliwość wpływania na innych, odpowiednie zachowanie się innych; Psychologia – podmiotem zainteresowania jest człowiek – jednostka zajmująca się zachowaniem grup ludzkich. Historia – przedmiotem zainteresowań jest człowiek w dziejach.Przedmiotem zainteresowań socjologii jest zachowanie ludzi tu i teraz, ma punkt odniesienia, wydaje sądy, analizuje to co dzieje się w zbiorowości.Socjologie interesuje: 1.zbiorowość społeczna – mniejsze lub większe grupy ludzkie sformalizowane lub nie, mniejszości etniczne; 2.instytucje społeczne – szkoła, przedszkole, uczelnia, zakład pracy, zakład pogrzebowy; 3.procesy i zjawiska społeczne o charakterze masowym.Etapy:1.okres przednaukowy (inkubacyjny) – od starożytności do 1837r. Comte – socjologia 4 tom.2.socjologia naukowa – socjologia stała się kierunkiem studiów.3.socjologia współczesna (dolna granica współczesności, okres który pamiętają najstarsi ludzie w państwie).Funkcja socjologii i czy jest nauką?Jest nauką: ma swój przedmiot zainteresowań (społeczeństwo), ma specyficzne dla siebie metody badania rzeczywistości, ma swoje metody publikacji, są kongresy socjologiczne.Funkcja poznawcza – poszerza się wiedza o fragmencie rzeczywistości (o człowieku i o społeczeństwie).Funkcja praktyczna (utylitarna, użyteczna) – korzystanie z dorobku.Działy socjologii:1.socjologia ogólna – za przedmiot badań bierze zbiorowości społeczne.2.socjologia empiryczna (szczegółowa) – bada realnie istniejące stany rzeczy w mniejszych systemach społecznych (socjologia miasta, wsi, wojska).Mechanizmy rozwiązywania konfliktów:1.pojednanie-uzgodnienie, rozwiązanie konfliktu na poziomie konsensusu (dogadanie się), nikt nie jest absolutnym zwycięzcą, ani przegranym, każdy coś zyskuje, każdy coś traci.2.pośrednictwo-skonfliktowanie strony nie chcą ze sobą rozmawiać, ale jeszcze nie chcą walczyć, szukają pośrednika (postać neutralna ale obdarzona zaufaniem) – ogniwo przez które dochodzi do pojednania między stronami.3.arbitraż-oddaje się sprawę instytucji zewnętrznej, która posiada obustronny autorytet uznawany przez obie strony, obiektywna, mająca zaufanie.Działanie społeczne – celowa aktywność jednostek lub grup w obrębie danej rzeczywistości społecznej i kulturowej przez nią zdeterminowaną i powodującą jej zmianę.Zmiana społeczna – każde przeobrażenie, postęp jako znacząca dla życia społ. w ogóle i dla życia danej zbiorowości społ.Rodzaje zmian społecznych:-zmiany endogenne (endogeniczne) – wewnętrzne -egzogenne – zewnętrzne czynniki względem danej zbiorowości-zmiany ewolucyjne (sposób, tempo zmian) – długotrwałe-rewolucyjne – z dziś na jutro-kulturowe – pojawiają się nowe wzorce nie występujące wcześniej-społeczne – zakres (obejmują całą zbiorowość) – radykalna przebudowa całej zbiorowości.Zmiany – element towarzyszący życiu społecznemu od zarania dziejów, dotyczy wszystkich cywilizacji, różne było tempo i zakres.Przyczyny zmian w życiu społ.:-środowisko naturalne (przyrodnicze warunki życia), A.Toyubee (dokonał podziału na kraje morskie i lądowe) – teoria wyzwania (warunki naturalne- wody egipskie) i odpowiedzi (reakcja ludzka-sieć irygacyjna), rola środowiska naturalnego relatywnie maleje.-kulturowe: odkrycia (rozszyfrowanie praw przyrody, które wynikają z samej przyrody), wynalazki (skonstruowanie czegoś sztucznego na bazie odkryć; potrzeba matką wynalazku); dyfuzja kulturowa – wędrówka osiągnięć kultury w czasie i przestrzeni, np. wynalezienie telefonu przez Amerykanina (Bella), korzysta z tego cały świat.-struktura społeczna – różnice klasowe, warstwowe, wyznaniowe, religijne, rasowe, płci.-ludnościowe-przyrost demograficzny (najw. Chiny, Indie; najstarszy kontynent-Europa), struktura wiekowa, migracje.-nauka i technika.-ludzka działalność, rola wielkich jednostek, rola przypadku i wielkich jednostek. Innym przejawem zmian społecznych są ruchy społeczne:-nastawione na jednostkę (bractwa trzeźwości)-nastawione na zbiorowość (ruchy utopijne, konserwat6ywne, rewolucyjne). Spór fundamentalny:1.indywidualizm-holizm, co akcentować, co jest ważniejsze, indywidualność czy zbiorowość, prymat jednostki przed zbiorowością czy odwrotnie.2.funkcjonalizm czy konflikt.3.naturalizm i antynaturalizm, spór badania rzeczywistości społecznej.Okres inkubacyjny:Socjologia bada społeczne zachowania człowieka, organizacje społeczne i zachodzące w nich zmiany.Średniowiecze – teocentryzm (Bóg w centrum); czasy nowożytne – antropocentryzm (w centrum człowiek); odrodzenie – proces nauki o człowieku, pojawia się świeckość w życiu.Machiavelli – napisał dzieło, które dotyczy sposobu zdobycia władzy i sprawowania. Rozgrzeszał każdą drogę do władzy jeżeli była skuteczna. Zapoczątkował dyskusję o tym czy w polityce jest miejsce na moralność.Tomasz Morus „Utopia” – idealne państwo, nierealne, opisał funkcjonowanie tego państwa (odrodzenie).Campanelli – państwo słońca, nierealne.C. Boden – „O Rzeczpospolitej” 6 ksiąg, stworzył wizję państwa monarchii absolutnej; wizja państwa realnego we Francji XVIIw.Jean Baftista Vico „Nauka nowa” (Włochy) – świat przyrody rozwija się według praw przyrodniczych bez względu na człowieka, istnieją prawa rozwoju społecznego.Oświecenie; kapitalizm i wyzysk robotnika; Sairt-Simon, poł. XIXw., rewolucja, kończy się okres inkubacyjny.XIXw. August Comte „Kurs nauki pozytywnej”: przedmiotem zainteresowań socjologii są wielkie struktury społeczne, metody badań socjologicznych.Herbert Spencer – darwinizm społeczny 1859r. – K. Darwin „Pochodzenie gatunku” książka wyklęta, koncepcja ewolucji, życie społeczne to walka o byt, II poł. XIXw. Szczyt Anglii w świecie. Artur Gobino – Francuz, książka o nierównościach rasowych, teoria o wyższości rasy aryjskiej, Niemcy.Nowa wizja społeczeństwa:Marksizm – manifest komunistyczny Marksa i Engelsa, zasadniczą przyczyną nierówności jest zły stosunek do środków produkcji, pracodawca dyktuje warunki, wyzysk, świat kapitalistyczny uzyskuje świat pracy najemnej, partia polityczna to struktura kierownicza; wielki marsz idei socjalizmu przez Europę.Kapitalizm – najbardziej zdolny do wewnętrznych przeobrażeń; państwo opiekuńcze – wzięło sprawy w swoje ręce, równy poziom życia, człowiek jest jednak indywidualistą, nie homo socius. XIXw. Socjologia – autonomiczna nauka, praca nad sformułowaniem tezy.XIX/XXw – nobilitacja socjologii.Durkhaim – uczynił z socjologii naukę uniwersytecką, uruchomił kierunek studiów, socjologowie jako fachowcy. W życiu społecznym walka i rywalizacja nie mają racji bytu państwa.Interakcja – wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek, polegająca na sprzężonym zwrocie wpływania na swoje zachowanie.Efektem inerakcji jest zmiana w reakcjach, zachowaniach, postępowaniu obu stron, w jego procesie dochodzi do porozumiewania się przy pomocy symboli (jednakowo czytelne w danym kręgu, gesty, znaki, mowa ciała); porozumiewanie się ma znaczenie dla relacji społ, mikro świat ma znaczenie dla społeczności w której żyje.Rodzaje interakcji:-niezogniskowana-przypadkowe zetknięcie się dwóch osób (np. w tramwaju, autobusie), osoby te niczego od siebie nie oczekują.-zogniskowana-świadome spotkanie trwa dłużej, o coś chodzi, coś się chce ustalić (np. konferencja naukowa).-symboliczna-kontakt ma swoje miejsce na pośrednich jednakowo czytelnych dla obu stron symboli (np. flaga 11 listopada).-tranzakcyjna -towarzyszy jej analiza, liczenie kosztów, bilans, opłacalność.-twarzą w twarz-z osobą mamy na co dzień doczynienia.Na koncie teorii interakcjonizmu zostały wypracowane modelowe zachowania:-model interakcjonizmu symbolicznego-istota zachowania: porozumiewamy się z innymi za pomocą symboli, symbole są tak samo odczytywane przez obie strony, powoduje to pożądaną reakcję, nie przykładamy wagi do zdefiniowania sytuacji.-model dramaturgiczny-opracowany przez E.Goffmana, istotą zachowań jest ciągłe wystawianie się na scenie życia, przykład: kampanie wyborcze, powiązane zachowania na scenie politycznej z zachowaniami za kulisami, życie jest balansem między sceną a kulisami.-model wymiany społecznej-opracował Hamans, istotą zachowania: relacje z innymi przeliczamy na płaszczyznę analizy i bilans kosztów i zysków (typowe transakcje).-model etnometodologiczny – opracował Garfi, istota zachowania: nacisk na scenę i kulisy, nie koszty i zyski, tylko na reguły postępowania, czyli zasady gry.Życie społeczne – ogół zjawisk wynikających z wzajemnego oddziaływania na siebie jednostek i zbiorowości przebywającej przez jakiś czas na wyodrębnionej przestrzeni, szeroki zakres, relacje międzyludzkie.Więź społeczna – dla życia społecznego w aspekcie międzyludzkim jest fundamentem.Podstawy życia społecznego (3 rodzaje czynników wpływających na życie społeczne):1.przyrodnicze podstawy życia społecznego, a w nich są podkategorie-czynniki biologiczne (wyprostowana postawa, chwytliwe ręce, wzrok skierowany do przodu, złożony mechanizm głosowy, wszystkie stany ducha, długa zależność potomstwa od rodziców, samoświadomość, trwałość popędu seksualnego),-czynniki geograficzne (klimat, rzeźba terenu, temperatura, nasłonecznienie, jakość gleb) początkowo człowiek był Durkhaim udoskonalił metodykę badań socjologicznych, zapoczątkował socjologię empiryczną, pierwszy zaczął naukowo badać falę samobójstw.Symbole czytelne dla narodu to hymn państwowy, elementem wspólnym są barwy narodowe, godło, są to czynniki łączące naród.Koniec XIXw. rozwinęła się szkoła Chicagowska, na uniwersytecie uruchomiono studia socjologiczne, społeczeństwo amerykańskie, socjologia amerykańska.Polska – naród jednorodny (mało mniejszośći etnicznych)XIX/XXw. – Maks Weber – cały jego dorobek był wielką polemiką z Marksem; przyczyny ekonomiczne decydują o naszym zachowaniu, ale człowiek nie jest tylko homo economicus, wyodrębnił warstwy społeczne, zaczął naukowe badania nad biurokracją (socjologia instytucji), wprowadził pojęcia typu idealnego w praktyce nieistniejący stanowi punkt odniesienia do realnego stanu rzeczy, teza o krążeniu elit: elity pełnią funkcję w społeczeństwie, elity wymieniają i obejmują władzę zgodnie ze sprawiedliwością dziejową.XIX/XXw.Józef Buzek (dziadek premiera),Bronisław MalinowskiLudwik GamplowickXX – międzywojenne – Florian Znamiecki, stworzył silny ośrodek socjologiczny w Poznaniu, stwórca socjologii humanitarnej. Jego uczniem był Józef Hałasiński – pamiętnikarstwo, pamiętniki pisane przez ludzi różnych stanów. Uczniem Hałasińskiego był Jan Szczepański.Celem każdej nauki jest formowanie ogólnej historii.Szkoły socjologii Polski, Europy i świata: 1.neopozytywistyczna, cecha charakterystyczna: badać należy maksymalną ilość faktów społecznych, niczego nie uogólniać; 2.behawiorystyczna; 3.humanistyczna, życie społeczne ; 4.strukturalno-funkcjonalna: system społeczny, jako całość złożona z elementów, które spełniają ważną funkcję, niezbędną dla funkcjonowania całości; 5.instytualistyczna, nasze zachowanie jest wymuszone przez instytucje, z którymi jesteśmy związani całe życie; 6.interakcjonistyczna, kontakty, reakcje symbole-czytelne obustronnie, różne znaki; 7.neoewolucjonistyczna, społeczeństwo ewoluuje; 8.konfliktu społecznego, konflikt- każde starcie np. przeciwieństw, rozwiązywanie konfliktów to reformy lub rewolucja.Socjologia nie jest do końca jednoznaczna.4 teorie rozwoju społecznego: 1.strukturalno-funkcjonala.twórcy teorii – B.Malinowski, Tallcot Parssons, Robert Merton; człowiek myśli równocześnie jednowymiarowo ale mów jednowymiarowo, teoria ta opiera się na pojęciach, założeniach i buduje na tym gmach. Pojęcie podstawowe dla tej teorii to: system społeczny – całość złożona z powiązanych ze sobą elementów, z których każdy zwany jest podsystemem, pełni istotną funkcję niezbędną dla funkcjonowania całości; logiczne wnioski: a.system trwa tak długo jak jego podsystemy niewolnikiem przyrody, potem panem przyrody, teraz jest partnerem przyrody.-czynniki demograficzne (gęstość zaludnienia, struktura wiekowa, płci, stan zdrowia, długość życia).2.ekonomiczne podstawy życia społ.-w jaki sposób wytwarzany jest produkt społ. i jak jest dzielony = sprawiedliwość społeczna-podział zróżnicowania w sposób akceptowany przez społeczeństwo.3.kulturowe podstawy życia społ.-skomplikowane, gdyż nie ma 1 definicji kultury. Kultura – to co się mieści najogólniej w strefie duchowego dorobku człowieka i ludzkości (obiekty, zabytki, dzieła lit., muzea, rzeźby).Koncepcje człowieka:1.behaiorystyczna-twórca Watson, teza: człowiek to istota sterowana z zewnątrz, reaguje na bodźce od ludzi i świata, które wywołują zachowania; wniosek: zmiana reakcji to zmiana otoczenia; bodziec-reakcja.2.teoria psycho-dynamiczna- twórca: Z.Freud, teza: na postęp jednostki rzutują wewnętrzne uwarunkowania, człowiek jest istotą wewnątrzsterowaną, są 3 warstwy rzutujące na nasze postępowanie:-1 warstwa: libido-popęd seksualny wkomponowany w życie biologiczne.-2 warstwa: ego=ja, do czasów Freuda to świadomość, kontrolowanie zachowań.-3 warstwa:superego-nadświadomość, każdy to ma, ale nie u każdego się to ujawnia, właściwe dla wybitnych twórców.Freud zanalizował pojęcie świadomości, pozwolił poznać siebie.3.teoria poznawcza człowieka-Tiaget- twórca; teza: człowiek-układ przetwarzający informacje właściwie ukształtowane, dostawa informacji na gruncie psych. poznawczej wytwarza etapy życia:-1 etap sensomotoryczny – od urodzenia do 18 miesiąca, 2 lat, dziecko wszystko chłonie, reaguje na matkę, potrzeba bezpieczeństwa, kończy się chodzeniem.-2 etap przedoperacyjny –do 7 roku życia, ciekawośc dziecka, uczy się przez doświadczenie, okres prób i błędów.-3 etap-faza operacji konkretnych – do 11 roku życia, używanie pojęć, myślenie abstakcyjne, systematyzacja wiedzy.-4 etap-faza operacji formalnych –po 11 roku życia do końca.4.teoria humanistyczna –na etapie formuowania, przedstawiciel Karl Rogers, Abraham Maslov, istota zachowania – człowiek generalnie dąży do pełni samorealizacji (osiągnięcie max przy swoich możliwościach), kształtuje się tak wysoko jak pozwalają nasze intelektualne możliwości. Socjalizacja – proces wrastania człowieka w społeczeństwo, jest możliwy dzięki temu, że człowiek to homo socius (polega na uwarunkowaniu społecznej strony naszej natury).2 etapy socjalizacji:-socjalizacja pierwotna – od urodzenia do młodszego nauczania szkolnego (3 kl.), odbywa się w domu, najważniejsza instytucja to rodzina (niezastąpiona), w sposób naturalny dziecko wrasta w społ. pełnią swoją rolę, funkcję względem całości; b.specyficzne potrzeby (podsystemy) należy tak kształtować i zaspokajać aby całość na tym nie cierpiała, istotna rolę odgrywają elementy kontroli, wykrycie zagrożeń i uniknięcie zniszczenia; c.w interesie systemu leży by instytucje (podsystemy) prowadzić do jednego generalnego celu.Podsystemy:-ekonomiczne (instytucje służą wytwarzaniu i dzieleniu dóbr,-polityczne-reprezentowanie przez partie,-kulturowy – szkoły, uczelnie;drugie pojęcie do tej teorii to dysfunkcja jakiegoś systemu, w pewnym momencie materializuje się w pewny przypadek (sprawę indywidualną);internalizacja – człowiek automatyzuje pewne zachowania, działa jak automat, im coś bardziej jest zintarnalizowane tym sprawniej funkcjonuje system; zdrowy człowiek to sprawnie działający system, choroba to dysfunkcja.Słabości tej teorii: mało miejsca na jednostkę, społeczeństwo to całość, preferuje spokój, ład, porządek, jest statyczna, element dynamiczny to zmiany.2.konflikt społeczny – istotą tej teorii jest pojęcie konfliktu – sprzeczność interesu, konflikt jest motorem napędzającym życie społeczne, na gruncie tej teorii konflikt jest czymś normalnym; źródła konfliktu: czynniki ekonomiczne (wg Marksa), Marksiści – przedstawiciele tej teorii, walka klasowa – prowadzi di rewolucji.Rzecznik tej teorii dzisiaj to socjolog niemieckiego pochodzenia Ralf Darendolf, inne rozumienie także poza sferą ekonomiczną, człowiek to nie tylko homo economicus.Istnieje wiele źródeł konfliktu np. religia.Kryterium podmiotowe konfliktu (pytanie kto z kim jest w konflikcie):-interpersonalny-między jednostkami-między grupami-między narodamiKryterium przedmiotowe (o co jest ten konflikt, jaka jest stawka):-sprawa dostępności do dóbr-rodowe konflikty o miedzę, stare konflikty-przyczyny ambicjonalne.Konflikt – Weberowski typ idealny ma wewnętrzną dynamikę.Idealny typ konfliktu (konflikt wzorcowy):I etap-w stosunkach społecznych pojawiają się sprzeczności, napięcia na różnym tle,II etap-napięcie i frustracja, poczucie zagrożenia, zanik pewności i bezpieczeństwa,III etap-powstają ostre podziały, pojawia się wrogość, do głosu dochodzą emocje, brak możliwości porozumienia,IV etap-walka-jedna ze stron próbuje rozstrzygnąć konflikt na swoją korzyść, obydwie strony nie osiągnęły celu,V etap-próba znalezienia wyjścia z sytuacji, nikt nie postawił na swoim, dążenia do zakończenia konfliktu, rozum dochodzi do głosu,VI etap-pokonfliktowe wyciszenie, budowanie ładu na innym poziomie, zjawisko wypominania.-socjalizacja wtórna – trwa do śmierci, ciężar jej przesuwa się na instytucje socjalizujące (szkoły, zakład pracy, kościoły, zrzeszenia sportowe, itp.).Finał socjalizacji – internalizacja norm, pełna automatyzacja, pożądany stan końcowy, przyjęcie za swoje pewnych norm postępowania.Wartość – dowolne idee, zjawiska, obiekty materialne i niematerialne, którym jednostki, grupy społeczne i całe narody przypisuje istotne dla siebie znaczenie, czyli wartość. Świat wartości jest bardzo szeroki, różny stopień wartości. Socjologia bada wartości społeczne, traktuje wartości jako coś zrelatywizowanego, czyli zmiennego historycznie.Parson – orientacja na wartości to najbardziej pożądany mechanizm działań społecznych.Znaniecki – są wartości instrumentalne-środki prowadzące do celu (celowe).Simon Weile – sprawiedliwość to wielka uciekinierka z obozu zwycięstwa.Typy wartości (nie ma 1 typologii świata wartości):Wartości dzielimy na:-absolutne-bezwarunkowe (obowiązujące zawsze, wszędzie, w każdej epoce, spór o absolutność wartości).-autoteliczne-zbliżone do absolutnych, nie wymagają uzasadnienia np. zdrowie, wart. ta rozumie się sama przez się.-ekonomiczne-wymierne finansowo, mamy z tym doczynienia codziennie.-estetyczne-cały obszar piękna, subiektywne (spór czy istnieje piękno w ogóle).-etyczne-historyczne-składa się to na tożsamość narodów.-instrumentalne czyli utylitarne (utylitas-użyteczne)-kulturowe-trwale historycznie, przekazywne z pokolenia na pokolenie, dziedzictwo.-obiektywne-ma ogólne znacznie.-subiektywne-coś ma znaczenie dla danej jednostki.Na co dzień kierujemy się swoimi wartościami. Wspólne dzielenie przez daną zbiorowość pewnego kanonu wartości jest warunkiem istnienia tej zbiorowości.Potrzeby – odczuwany przez jednostkę stan niezaspokojenia lub braku czegoś, co jest niezbędne dla niej, żeby mogła normalnie funkcjonować.Typologia potrzeb (wg Maslova):1.najniższe – I rzędu: biologiczne i fizjologiczne, ich zaspokojenie umożliwia istnienie.2.wyższego rzędu –w sferze ducha, kulturowe, psychiczne, pojawiają się wtedy gdy zaspokojone są te pierwsze.Ten podział sprawdza się w warunkach ekstramalnych, gdzie jest zagrożenie życia.Typologia potrzeb wgW.J.Thomasa1.pr.uczucia – chcemy się otwierać na innych, relacje dzieci-rodzice2.pr.uznania – uznanie ze strony innych jest motorem naszego działania, siłą napędzającą.3.pr.bezpieczeństwa-utożsamione z inna sobą lub miejscem.4.pr.nowych dośw.- napędza ludzi do działania.

Inna typologia potrzeb:-podstawowe – biologiczne, fizjologiczne, warunkujące istnienie.-p. akceptacji społecznej – przebywanie w otoczeniu ludzi, którzy akceptują mnie a ja ich.-p. dominacji – zdolność podporządkowania sobie innych.-p. samoaktualizacji – chcę być lepszy niż jestem.-p. walidacji społecznej – zjawisko walidacji.Reklama to sztuczne wywoływanie potrzeb.Styczność – to taka sytuacja społeczna, w następstwie której jednostka lub grupa zostaje spostrzeżona przez inną jednostkę lub grupę. To zjawisko ma miejsce na jakiejś przestrzeni.-1 etap-styczność przestrzenna to pierwszy element więzi społecznej, przestrzeń jest spoiwem, jeśli ona rodzi dalsze skutki, trwa dalej.-2 etap-styczność i łączność psychiczna, jest pewna sfera wspólna, jest łączność psychiczna.-3 etap-styczność społeczna-to wpływa na nasze życie.Przejawy komunikacji niewerbalnej:-język ciała-rozumienie się bez słów, gestykulacja zachęcająca lub zniechęcająca.-parajęzyk- półsłówka, intonacja, monosylaby, mówienie nie wprost.-dystans w przestrzeni fizycznej-dotyki, uściski, poklepywanie.Typologia przestrzeni:-sfera intymna (do 45 cm) kontakty prywatne.-sfera osobista (do 120 cm) konwersacje-sfera społeczna (do 360 cm) kontakty o charakterze bezosobowym.Efektem styczności i interakcji jest to, że ludzie wchodzą ze sobą z stosunki społeczne, których postawą jest więź.Człowiek jako istota społeczna ma 3 znaczenia:1.nie ma człowieka poza społeczeństwo.2.człowiek nabiera cech ludzkich poprzez fakt przebywania w społeczeństwie.3.człowiek jest taki jak społeczeństwo w którym jest.Więź społeczna – ogół stosunków, relacji, zależności wiążących jednostkę z grupą ośrodkami kontroli społecznej lub inną jednostką.2 strony więzi społecznej:-obiektywna-to co nas łączy, to ma dla nas wartość.-subiektywna-moje subiektywne oczekiwania.W płaszczyźnie naukowej istnieje:-więź stanowiona-narodowa, religijna, nie ma na nią wpływu-więź zrzeszeniowa-konsekwencje tego, że jest efektem mojego wyboru, gdzieś wstępuję (do klubu sport., partii politycznej, itp.).Działanie – świadomy przejaw aktywności człowieka zmierzający do określonego celu.Działaniu towarzyszy:-plan zamierzonego działania-ukierunkowana pod ten plan moja aktywność-cel w imię którego podejmuję działanie.System społeczny – system unormowany oddziaływaniem między partnerami przebiega w rozmaitej płaszczyźnie:rodzinnej, pracowniczej.Grupy etniczne – mają inne pochodzenie, własna kulturę, obyczajowość i nie ma ambicji politycznych mają towarzystwa kulturalne, obchodzą swoje święta.W Polsce- Romowie (Cyganie), praojczyzna Romów to Indie, najwięcej Romów mieszka w Rumuni, inni na Węgrzech, Słowacji, Polsce, Szwecji.Łękowie –Łękowszczyzna – ziemie zachodnie.Naród – ukoronowanie procesu ciągnącego się przez wieki; nowoczesne narody europejskie to dzieło XIXw, ustrojowo-dziecko kapitalizmu.Naród to synteza wymieszania warstw, klas społecznych, powstałych na bazie kultury, religii, tradycji, historii.Czynniki narodowotwórcze: 1.kapitalizm, który stworzył jednolity rynek krajowy.2.likwidacja średn. barier stanowych, czyli formalne wprowadzenie równości ludzi wobec prawa.3.władza centralna to czynnik, wokół którego tworzył się naród.Zjawisko kontroli społecznej: my kontrolujemy i jesteśmy kontrolowani. Punktem odniesienia są wzory wzorce. Wzór, standard zderza się z rzeczywistością i okazuje się że postępowanie nie mieści się w tej normie. To jest kontrola społeczna i jej przejaw czyli sankcja (każda reakcja na zachowanie-pozytywna i negatywna).Kontrole społeczne:System oddziaływań na zachowanie się jednostek i zbiorowość mający na celu wywołanie pożądanej reakcji i korekty zachowania dzielimy je na sformalizowane i niesformalizowane).Gdy zachowanie odbiega od normy to pojawia się kontrola.Mechanizm kontroli społecznej:1.psychospołeczny-liczy się tu samokontrole (ja sama siebie kontroluje, żebym nie uciekła od normy i od innych), jest konsekwencją prawidłowej socjalizacji.2.materialnospołeczny-tu kontrolę sprawujemy instytucjonalnie, ma charakter przymusu.System normatywny (wiąże się z kontrolą społeczną) – to zbiorowo akceptowany sposób oceniania i kontroli postępowania innych i nas samych.4 systemy normatywne:-prawo-sankcja to kasa, nagroda, poczucie sprawiedliwości społecznej.-religia-sankcje to kara lub nagroda w życiu po śmierci.-moralność-sankcja to poczucie dobra i zła, czyn moralny lub niemoralny, sumienie jest sędzią.-obyczaje-sankcje to eliminacja z grupy społecznej.Sankcje mogą być pozytywne i negatywne, jest to aprobata lub dezaprobata:-nieformalne negatywne- zdziwienie, gest szyderstwa, bojkot.-nieformalne pozytywne-wyróżnienie które nas spotyka, honory, które nie są wymuszone.-formalne negatywne-kary wymierzane na postawie kodeksu i regulaminu.-formalne pozytywne-nagrody rzeczowe, pieniężne.
Stosunek: symetryczny (partnerski), asymetryczny (przełożony-ktoś dowodzi).Całokształt stosunków społ. tworzy strukturę społ.; elementy: przyrodnicze, ekonomiczne, kulturowe.Całokształt stosunk. międzyludzkich ułożony jest w 3 płaszczyznach:1.sfera dyskursu-dominują interakcje bezpośrednie, celem jest szybkie, sprawne porozumienie się.2.sfera ekspansji-kontakty maja miejsce poprzez instytucje, role społeczne, regulacja prawna, stosunki mają bardziej okazjonalny charakter.3.sfera współżycia-anonimowa, styczność z setkami różnych ludzi, w stosunku do nich zachowuje się grzecznościowo, biorę pod uwagę wiek, płeć, bezkolizyjność w kontaktach z ludźmi. Zbiór społeczny – kategoria statystyczna, część społ. segregujemy wg ważnej dla badaczy cechy, np. bruneci, wysocy, niscy.Grupa społeczna – ilość osób (min.3) o względnie trwałym charakterze, posiadająca węższą społ., powstaje na bazie wspólnych wartości, oraz poczucie odrębności od innych, działające w imię zrealizowania jakiś celów.Mamy poczucie odrębności ale nie czujemy się ani lepsi ani gorsi.Wyznaczniki grup społecznych:-zasada odrębności-„my” w rozumieniu wspólnoty.-ośrodek skupienia-wyodrębniony kawałek przestrzeni, z reguły lokal.-poczucie tożsamości-zawarte w regulaminie, artykułach.-wspólne symbole-sztandary, hymny, odznaki, czytelne tylko dla członków grupy.-sposób komunikowania się.Różne rodzaje grup:1.Kryterium stopnia instytucjonalizacji:-grupy formalne-istnieje w oparciu o regulacje prawne.-grupy nieformalne-istnieją realnie, bez uregulowań prawnych, np. mafia; grupy nieformalne formalizują się np. towarzystwa miłośników.2.Kryterium typu więzi:-grupy pierwotne-dominuje styczność bezpośrednia, klasyczny przejaw-rodzina.-grupy wtórne-więź pośrednia, niekoniecznie związki bezpośrednie, partia, klasyczny przejaw-związki zawodowe.3.Kryterium celu-czas trwania:-grupa celu-w imię założenia czegoś osiągamy cel, grupa się rozchodzi,-może być tak, że po osiągnięciu jednego celu wyznaczamy drugi, klasyczny przejaw-„Polska wieś”.4.Kryterium liczebności:-grupy małe-organizacje lokalne.-grupy duże-organizacje masowe.5.Kryterium stopnia identyfikacji:-grupy swoje-„my”-grupy obce-„oni”.Grupa odniesienia – względem niej badamy własną, pozwala wyjaśnić gr. Rola społeczna – konsekwencje miejsca jakie zajmuje w strukturze grupy, każde miejsce ma określoną rolę społeczną; ma 2 strony:1.zespół naszych oczekiwań, wynikających z faktu, że w grupie mam takie a nie inne miejsce,2.zespół oczekiwań innych pod adresem tego, który pełni tę rolę.

Grupa społeczna stawia określone wymagania i wzory, zadania i funkcjonuje dla członków, posiada ustalony skład, spisy członków, legitymacje, stroje organizacyjne, powstały w imię czegoś lub przeciw czemuś, cele stawiane grupom dają sens istnieniu.Typ przywódcy:1.model autokratycznego przywództwa (brutalnie narzucam swoją wolę, powoduję bunt na dłuższą metę).2.model demokratycznego przywódcy (zbiorowo wypracowujemy decyzję, każdy się wypowie, coś wniesie, długi czas podejmowania decyzji).3.styl liberalny - lesseferystyczny (lessefer - pozwólcie działać).4.styl manipulatorski-charakt. dla tych których stanowisko przerasta, ale nie chcą go stracić, manewrują nagrodami, bronią swojej pozycji.Rodzina – podstawowa grupa społeczna, historycznie najstarsza i najpowszechniejsza forma życia zbiorowego, jest podstawą istnienia każdego społeczeństwa, jest społecznie uznaną formą życia seksualnego, instytucjonalna forma małżeństwo, stanowi system nomenklatury pokrewieństwa (stopień pokrewieństwa), swoista jednostka gospodarcza, grupą społ. mieszkają wspólnie i jedyna rozrasta się od wewnątrz.2 modele pokrewieństwa:-linia wstępna (tzn. idziemy do tyłu):rodzice, dziadkowie, pradziadkowie.-linia zstępna (tzn. idziemy do przodu): rodzice, dzieci, wnuki, prawnuki.Rodzina: - jako grupa społ., jest więź, której fundamentem jest bezinteresowna miłość.-instytucja społ., role społ. członków rodziny, wpływa na funkcjonow. społ.Rodzina niezastąpiona:-w płaszczyźnie socjalizującej-w płaszczyźnie prokreacyjnej.Rodzinę możemy badać:1.filogenetycznie ( w płaszczyźnie historycznej).2.ontogenetycznie (z punktu widzenia stadium życia społ.):-I etap-finalizacja związku, legalizacje-II etap-ślub i małżeństwo bezdzietne.-III etap-małżeństwo z dziećmi.-IV etap-zakładanie własnej rodziny.-V etap-małżeństwo odłączone od dzieci :syndrom pustego gniazda”.Funkcje rodziny:1.f. instytucjonalna:-f. ekonomiczna-f. opiekuńcza-f. prokreacyjna-f. socjalizująca-f. kontrolna2.f. osobowa (wyraża się w intymnej więzi między małżonkami):-więź między rodzicami a dziećmi -braterstwo związki uczuciowe między rodzeństwem.Typologia rodziny i małżeństwa:1.Kryterium-liczba partnerów:-monogamia-poligamia (legalna w pewnych krajach): poligynia (mężczyzna +kilka kobiet), poliandia (kobieta +kilku mężczyzn).2.Kryterium –dziedziczenie nazwiska:-patrylinearna –nazwisko po mężu-matrylinearna – nazwisko po żonie.

3.Kryterium – wybór męża albo żony:-endogamia (partnera wybiera się we własnej zbiorowości społ., pochodzenie społ., to samo wyznanie religijne).-egzogamia (złamanie tej zasady („małżeństwo kolorowe”, małżeństwo różnowyznaniowe, mazalians- nierówne stany).4.Kryterium – władza wewnątrzrodzinna:-matriarcht – matka rządzi, decyduje-patriarcht – ojciec rządzi, decyduje-rodzina partnerska – proporcjonalny podział ról.5.Kryterium – miejsce zamieszkania:-matrylokalna- mąż idzie pod dach żony.-patrylokalna – żona idzie pod dach męża.-neolokalna – idą na swoje.6.Kryterium – liczebność:-rodzina nuklearna – mąż, żona do dwójki dzieci.-rodzina poszerzona – mąż, żona, więcej niż dwójka dzieci.7.Kryterium – główne źródło utrzymania:-chłopska-robotnicza-inteligencja.Przyczyny patologii w rodzinie:-alkoholizm-narkomania – problem społeczny-konflikt pokoleń – odwieczny-rozwody.Mizoginia – skrajny antyfeminizm – teza: kobiety są głupie, nie dorastają partnerowi do pięt, przyczyna-są drobiazgowe, abstrakcyjne, plotkary.Mizoandria – skrajny antymaskulinizm, teza: mężczyźni upodlają kobiety, traktują je instumentalnie.Klasy społeczne wg Marksa: kryterium-własność, stosunek do środków produkcji. Def.: grupa ludzi, która ma określony stosynek do środków produkcji.M. Weber-twórca koncepcji warstwy społecznej, kryteria bardziej rozciągliwe. Warstwa ma kilka znaczeń na gruncie socjologii:-część klasy społecznej np. szlachta.-kryterium-wykształcenie, w tym rozumieniu inteligencja.-styl życia, np. cyganeria krakowska (czasy Przybyszewskiego), wyróżnikiem jest nie myślenie o jutrze.Chcąc scharakteryzować grupę społeczną używamy pojęcia stratyfikacji społecznej, czyli uwarstwienia.Istnienie państwa nie jest warunkiem istnienia narodu. Największe narody to: Kurdowie (są w Iranie, Turcji, PN Syrii, Kaukazie, PN Iraku), nie mają oni swojego państwa.Mniejszość narodowa – w granicach jakiegoś państwa mieszka jakaś grupa obywateli stanowiąca większość gdzie indziej.Mniejszości w Polsce: białoruska, litewska, niemiecka.Cechą mniejszości narodowych jest: albo dążą do połączenia się ze swoją większością, albo chcą uzyskać możliwie największy zakres autonomii w państwie, w którym mieszkają, autonomii która daje im niezależność polityczną (mn. narodowe wysuwają postulaty polityczne).