Muzyka w epoce odrodzenia

Epoka odrodzenia, (czyli renesans) w muzyce rozpoczyna się umownie około roku 1450 i trwa do ok. 16000 roku. Termin renesansu w odniesieniu do muzyki zastosowano w końcu XIX w. We Francji oraz na początku XX w. W Niemczech, jednak w wyznaczeniu dat ramowych tego kierunku istnieją odrębne zdania wśród muzykologów – niektórzy z nich (E. Wellesz, A Schering, H Besseler) nie wyodrębniają wcale okresu renesansu w muzyce.

Kompozytorzy epoki renesansu tworzyli w średniowiecznym systemie modalnym, jednak powstanie techniki fauxbourdon oraz stosowanie chromatyki dały początek wykształconemu w następnej epoce systemowi dur-moll. Równorzędnie z rozwojem akordyki coraz bardziej kunsztowny charakter miały opracowania polifoniczne oparte na zasadach kontrapunktu.

Po tysiącu lat przypomniano sobie ideały piękna i formy kultywowane w starożytności. Nie zapominano o Bogu, lecz wielbiono Stwórcę poprzez jego najwybitniejsze dzieła: świat i człowiek.

Role ważnych ośrodków i mecenasów kultury przejęły od klasztorów dwory królewskie i książęce, zatrudniające artystów i zamawiając dzieła sztuki. Na pierwszy plan wysunęły się tu miasta włoskie. Ponieważ prócz Boga ważny był teraz i człowiek, sztuka ( także muzyczna) stawała się coraz bardziej zindywidualizowana, a artyści nie pozostawali, jak często w średniowieczu, anonimowi, lecz cieszyli się wielka sławą.

Muzyka odrodzenia to przede wszystkim chóralny śpiew wielogłosowy. Nadal rozwijała się muzyka religijna, ale większego znaczenia nabierała wokalna muzyka świecka, pisana do tekstów renesansowych poetów sławiących przyrodę, miłość radość życia. Utrwalona wielogłosowość wiązała się z poszerzeniem ilości akceptowanych współbrzmień (obok kwinty czystej i kwarty o tercje i sekstę). Muzyka wielogłosowa stała się powszechnie uprawiana muzyka artystyczna.

Coraz częściej muzyka służyła rozrywce. Powstawały liczne utwory instrumentalne – przede wszystkim tańce, łączone w pary na zasadzie kontrastu.

Pierwsze polskie zabytki to tabulatory organowe, z odpisami muzyki włoskiej, niderlandzkiej i niemieckiej: zbiory Tabulatura Jana z Lublina I Tabulatura klasztoru Św. Ducha w Krakowie.

Popularność zyskały instrumenty smyczkowe – o rożnych zakresach dźwięków, po to, by można było uzyskać piękne, mile dla ucha brzmienie 4-glosowe (jak w muzyce wokalnej: sopran – alt – tenor – bas), lutnie, a także rożnej wielkości flety proste, tworzące rodziny. W muzyce instrumentalnej powstały nowe formy: ricercar i canzona.

Rozwijała się także muzyka świecka. We Włoszech najważniejszym gatunkiem się madrygał, znany już w średniowieczu jako utwór 2- lub 3-glosowy, z bogato zdobionym głosem górnym. Madrygały pojawiły się w druku w 1530 roku a capella (bez towarzyszenia instrumentów) z rożnymi tekstami. W średniowieczu ważniejszy od muzyki był tekst poetycki, teraz zaczęto dostosowywać teksty do pomysłów muzycznych. Wczesnym madrygalista był Adrian Willaert, który powiększył liczbę głosów do ośmiu. Za najlepszy utwór Willaerta uchodzą „madrygały wojenne i miłosne”.

Mistrzem ówczesnej muzyki rozrywkowej Orlando di Lassi. Jego willaneski (stylizowane 3-glosowe pieśni bez akompaniamentu) doczekały się kilku wydań drukiem. W późniejszym okresie życia Lasso komplikował je (6-8 głosów), zachowując czytelność tekstu i ograniczone zdobienie muzyki.

Reprezentacyjna forma muzyki renesansu pozostała msza. Twórca licznych 4-glosowych mszy był Jacob Obrecht z Niderlandów. Ich podstawowa były kompozycje kilkugłosowe. Dotychczas to utwory jednogłosowe brane były z chorałów kościelnych lub pieśni świeckich i stanowiły umieszczany zazwyczaj w tenorze tzw. Cantus firmus, tzn. Starsza kompozycje, do której dopisywano pozostałe glosy.

We Włoszech centrum kultury muzycznej był Rzym z dworem papieskim. W 1555 roku członkiem kapeli kaplicy Sykstyńskiej został GioVanni Pierlugi da Palestrina, twórca 105 mszy, m.in. Mszy papieża Marcelego. Styl jego kompozycji – chóralny a capella, prosty rytmicznie, bez skomplikowanych ozdób i harmonii – został w 1562 roku ukazany przez sobór trydencki za obowiązujący w kościele.

Współczesne wykonania muzyki renesansowej dążą do jak najwierniejszego odtworzenia ówczesnych sposobów gry i śpiewu. Zespoły wokalne są niewielkie, kilku- lub kilkunastoosobowe, w muzyce religijnej partie sopranu i altu wykonują chłopcy lub specjalnie szkolone, wysokie glosy męskie. Partie instrumentalne grane są na wiernie odtworzonych kopiach instrumentów z epoki.


Muzyka w epoce odrodzenia była odbiciem filozofii epoki: kultu Boga, człowieka i radości życia. Obok komponowanych nadal skomplikowanych i wielogłosowych dziel religijnych, rozwijała się muzyka świecka pisana na chory, o tematyce sielskiej, mitologicznej i miłosnej. Powstały utwory taneczne wykonywane na instrumentach. Mecenasami kultury byli królowie i książęta.


Źródło:
Sztuka do gimnazjum
Encyklopedia gimnazjalna