Zagadnienia z historii stosunków międzynarodowych.

1)DEFINICJA HISTORII STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH:
Relacja między państwami i narodami oraz zmienny w czasie proces kształtowania się określonego stopnia ładu w skali regionalnej i globalnej;
2)UCZESTNICY STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH:
Państwa, narody podejmujące działania na rzecz powstania własnego państwa;
Organizacje międzynarodowe;
Ruchy międzynarodowe;
Uczestnicy trans-narodowi (nie ma centrum kierującego);
Fundacje trans-narodowe (mają zarząd centralny);
Przedsiębiorstwa trans-narodowe (banki);
Uczestnicy subpaństwowi (prywatne podmioty).
3)WIELKA WĘDRÓWKA LUDÓW:
Germanowie V-VII; Słowianie i Arabowie VII-IX(Słowianie wędrówka już od IV w. Na wschód, południe i zachód, w VI Bałkany Bizancjum zajęły ludy słowiańskie przy pomocy Arabów); Wikingowie i Węgrzy VIII-X.(w wieku IX na stałe osiedlają się nad Sekwaną. Tworzą Królestwo Obojga Sycylii)
4)KRUCJATY
1095początek- wyprawa przeciwko wrogom Chrystusa za zgodą papieża Urbana II, koniec Krucjat w kierunku Palestyny w 1291; wyprawy były spowodowane przeszkodą Arabów w dotarciu pielgrzymów do Palestyny. Krucjaty prowadzono przeciwko „niewiernym muzułmanom”, Tatarom, Turkom, heretykom.
5)KOLONIZACJA NA PRAWIE NIEMIECKIM:
Od XII-XIVw. W Europie Środkowej z prowincji włoskich, niemieckich ludność przenosiła się do Węgier, Czech, Polski.; Niemcy przenieśli do Polski kolonizację na prawie niemieckim; Śląsk, Pomorze-początki miast polskich. Od XIII nadanie lokacji-nadanie osadom odrębnych praw (magistratu, sądu, prawa); kolonizacja wiejska-reforma rolnictwa, dokładne rozgraniczenie ziemi pańskiej od chłopskiej; SKUTKI: -zwiększenie liczby ludności, -usprawnienie systemu podatkowego, -zniszczenie wielu miast na zachodzie Polski
6.EKSPANSJA NIEMCÓW NA WSCHÓD W ŚREDNIOWIECZU:
- Nad Bałtykiem potęgą była Dania, która podporządkowała w wieku XI Norwegię, Wielką Brytanię itd.- XII wiek – Chrystianizacja;- XII – uzależnienie Finlandii i jej chrystianizacja; Niemcy odnowili podbój Słowian;- 1147 – krucjata przeciwko pogańskim Słowianom;- na ziemi Wiletów powstaje Brandenburgia; - Kolonizacja niemiecka w widłach Łaby i Sanu, powstaje kolonia niemiecka nad Bałtykiem;- 1203 r. powstanie Rygi- powstają Inflanty- 1202 – powstaje w Inflantach Zakon Rycerskich Kawalerów Mieczowych- 1225 – 1226 – pojawił się zakon Krzyżacki na ziemiach Prus ( sprowadzony przez Konrada Mazowieckiego) Nadano im ziemię chełmińską;- Krzyżacy rozpoczęli podbój Prus i w ciągu 50 lat podbili i utworzyli Wielkie państwo Zakonne (istniało do XVI wieku)
- 1237 r. – Zakon Krzyżacki zjednoczył się z Kawalerami Mieczowymi, powstają 2 filie w Prusach, Inflantach rozdzielone Żmudzią, o którą toczone były walki, ale ostatecznie nie udało się jej zagarnąć;- 1386 r. – Unia Polsko-Litewska ( władcą został W. Jagiełło);- 1397 r. – Unia Kelmarska ( nie wiem czy dobrze rozczytałam) – Zjednoczenie Danii, Szwecji, Norwegii; W wyniku kolonizacji niemieckiej miało miejsce ( XII – XIII wieku) przesuniecie się Niemców na Wschód, drogą morską do Inflant.
7)NAJWAŻNIEJSZE SZLAKI HANDLOWE: -od Europy do Afryki, Azji Mniejszej itd. Poprzez Morze Śródziemne(dominowały miasta włoskie; -droga północna (Hanza-organizacja handlowa, związki miast portowych, tylko państwa, które należały do tej organizacji mogły prowadzić wymianę handlową).Genua, Piza, Florencja-największe miasta handlowe, wyprawy handlowe ożywienie handlu; -przez Alpy(przełęcz Św. Bernarda w Szwajcarii)
SKUTKI ODKRYĆ GEOGRAFICZNYCH: powstanie wielkich imperiów kolonialnych; napływ kruszców, towarów kolonialnych, niewolników do Europy; dynamizacja nowych zjawisk społ.- gosp.; przeniesienie gł. szlaków morskich z mórz europejskich na oceany (upadek Hanzy); poszerzenie wyobrażeń o świecie.
8)WYZWANIE EUROPY:
-1)AZJA-rozwój cywilizacyjny był mniej. niż w Europie; XV-XVI w. - najbardziej rozwinięte kraje Azji Płd. I Wsch. Były na poziomie europejskim; do 1912r w Chinach rządziła dynastia Mandżurów,1689-I układ z państwem moskiewskim (pierwszym państwem europejskim); 1692-wprowadzenie w Chinach tolerancji religijnej
2)JAPONIA-handel zagraniczny z Chinami, Koreą, Filipinami; w połowie XVII w. Do XIX w. zerwanie Japonii z Europą i jej kulturą (polityka izolacji), początek izolacji ściśle związany z religią; 1587- I edykt przeciw chrześcijanom-wygnanie
INDIE-Anglicy całkowicie opanowali Indie(1947r.niepodległość państwa kolonizacyjnego)
AFRYKA-o zwycięstwie Europejce .zadecydowała przewaga techniczna, a także to że ludy wszczęły powstanie
9)ZNACZENIE PODBOJU AMERYKI DLA EUROPY: -wielka filia Europy, -XVI w przekroczenie oceanu przez Europejczyków, -wprowadzenie w Ameryce spotkań Ekonomicznych i kultury, -w Ameryce organizowano kolonizację na wielką skalę 10)MOCARSTWA EUROPEJSKIE W 18-19W: Wielka Brytania, Francja, Austria, Rosja, Prusy; przestała być mocarstwem- Szwecja.
11)KONGRES WIEDEŃSKI 1815: akt końcowy kongresu podpisany 9,VI,1815,celem było uporządkowanie kontynent europejski. Po wojnach napoleońskich, mówił: FRANCJA (powróciła do granic z 1790; miał oddać dzieła sztuki i zapłacić kontrybucje; na tron powróciła dynastia Burbonów); SPRAWA POLSKI (z większości ziem Księstwa Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie w unii personalnej z Rosją; do Prus włączono Wielkopolskę; Austria otrzymała kopalnie soli w Wieliczce i obwód tarnopolski; Kraków został wolnym miastem); NIEMCY (utrzymano podział Niemiec; utworzono Zw. Niemiecki pod wodzą Austrii; SPRAWA WŁOSKA (utrzymano rozbicie polityczne Włoch; odnowiono Państwo Kościelne). Utworzono także ŚWIĘTE PRZYMIERZE za propozycją Aleksandra I 14 września 1815 przystąpiły wszystkie monarchie poza Anglią i Turcją
12)DOKTRYNA MONROE: 1823 „Ameryka dla Amerykanów” państwa europejskie nie mogą mieć kolonii w Ameryce, a Amerykanie nie będą się mieszali do spraw europejskich 14) KONFLIKT W PALESTYNIE-początki sporu arabsko-żydowskiego-1917,powstanie państwa żydowskiego, spowodowała to deklaracja co do planu budowy brytyjskiego rządu w Palestynie
15)NAJWAŻNIEJSZE ZJAWISKA W S. M. 1870-1918: walka o kolonie (Ameryka, Afryka); powstawanie monopoli; przejście z pracy ręcznej na pracę maszyn, kwestia bałkańska i turecka w Europie, I wojna światowa, monopolizacja-powstawanie wielkich monopoli; ideologia liberalizmu-biali podbili terytoria;1904-07 wojna japońsko-rosyjska, Japonia staje się mocarstwem,1917 powstanie państwa żydowskiego; wojny Pacyfiku; wojna USA-Hiszpania 1898 oraz USA zajęły Hawaje;1903-14 budowa Kanału panamskiego
16) WYNIKI I WOJNY BAŁKAŃSKIEJ 1912-1913: W 1912 POWSTAŁA Liga Bałkańska (Grecja, Serbia, Bułgaria, Czarnogóra); koalicja zaatakowała Turcję w październiku 1912; pokój w Londynie 1913: WYNIKI: utworzono niezależne państwo bałkańskie; największe zdobycze Bułgarii; I wojna była przyczyną II wojny Bałkańskiej. 17)STR. NIEMIECKA: Austrowęgry, Turcja, Bułgaria.
18) STR. ENTENTY: Wielka Brytania, Rosja, Francja, Belgia, Japonia.
19)LIGA NARODÓW: powstała w 1915; jej celem było pokojowe rozwiązanie konfliktów międzynarodowych. Inicjatorem był Budro Wilson (Amerykanin ale Ameryka nie weszła w jej skład). Nie dopuszczono Niemców (1926), Zw. Radziecki został dopuszczony (1934) ale w 1939 wydalona. Organizacja ta nie była skuteczna gdyż nie posiadała wojska. 1933- Niemcy i Japonia wystąpiły z organizacji.
20)TAJNY ANEKS PAKTU RIBBENTROP- MOŁOTOW: 23,sierpnia 1939, układ o przyjaźni i współpracy ZSRR i Niemców; zawierał tajny protokół dotyczący podziału stref wpływów w Europie Środkowo- wschodniej.
21)NAJWAŻNIEJSI UCZESTNICY KOALICJI ANTYHITLEROWSKIEJ: Wielka Brytania, Związek Radziecki, po 1941 Stany Zjednoczone, Australia, Polska.
22)KONFERENCJAJAŁTAŃSKA:
4-11 luty 1945 rok.
Spotkanie w Jałcie- decyzja o kapitulacji Niemiec (7maja), kapitulacja Japonii (2wrzesień). Granica Polska miała biec wzdłuż linii Curzona, potwierdzone w dwustronnej umowie z 16sierpnia 1945 w Moskwie.
23)PRZEJAWY ZIMNEJ WOJNY: rozpętana na świecie po II wojnie światowej (blok USA i państw Europy Zachodniej przeciw ZSRR i krajom demokracji ludowej); Stalin wyraźnie zaznaczył wyższość systemu komunistycznego nad kapitalizmem i podkreślił, że zarówno kapitalizm jak i faszyzm to systemy wrogie ludzkości- luty 1946; przemówienie W. Churchilla w Fulton (użył terminu „na Łabie zapadła żelazna kurtyna”)-marzec 1946
24. Pokojowe współistnienie dwóch supermocarstw:
1944 – 1947 okres przejściowy narastania zimnej wojny – ład dwubiegunowy. Ład dwubiegunowy: układ równowagi dwóch supermocarstw. Były sprzeczne wobec siebie w swoich aspektach, dążeniach, ideologiach, ustroju społeczno- gospodarczego. Dodatkowo podkreślają swoją „inność”. Zostały temu ładowi podporządkowane niemal wszystkie inne państwa świata. Najważniejszy punkt: równowaga strachu, oba bieguny dysponowały taką siłą, ze wojna między nimi nie wchodziła w grę. Stale jednak muszą pogłębiać system zbrojeniowy, pogłębia się, więc wyścig zbrojeń. Cele: USA: -powstrzymanie międzynarodowego komunizmu płynącego z Rosji (Moskwy); -unikanie wojny termojądrowej; USA prowadziło politykę globalną i we wszystkich punktach świata próbowało realizować wyznaczone cele. ZSRR: -umocnienie wpływów w swojej strefie; Obie strony stosowały teorię domina, każdy chciał dostrzec w drugim obozie słaby element. - obie strony będą unikały konfrontacji w Europie;- będą tolerowały konflikty na obrzeżach bloków; Pojawiły się liczne konflikty lokalne, wiązały się z tym, że oba mocarstwa walczyły między sobą o prestiż w III świecie.
25. TRZECI SWIAT określenie grupy państw powstających głównie w wyniku procesu dekolonizacji wprowadzone w 1952. stosowane wymiennie z takimi terminami jak kraje post kolonialne, kraje biednego południa, słabo rozwinięte lub zacofane. Kraje rozwijające się, państwa charakteryzujące się w przeciwieństwie do krajów rozwijających się ,AFRYKA, AZJA AMERYKA SRODKOWA I POLUDNIOWA.
26.DEKOLONIZACJA proces likwidacji kolonializmu w świecie, który rozpoczął się po II wojnie światowej. Poparcia dla dekolonizacji udzielały: ZSRR, państwa obozu socjalistycznego oraz suwerenne państwa trzeciego świata. Pierwsza faza dekolonizacji – lata 40.- Indie brytyjskie, Birma, Cejlon, holenderskie Indie wschodnie oraz Filipiny. Następny etap- przełom lat 50 i 60- Afryka kolonie brytyjskie i francuskie . Lawinowy przebieg dekolonizacji sprawił ze rok 1960 zaczął być określany rokiem Afryki. Latach 70. doszło do wyzwolenia koloni portugalskich. W 1960 roku zgromadzenie ogólne ONZ uchwaliło deklaracje o przyznaniu niepodległości ludo i krajom kolonialnym.
27. Największe konflikty militarne w latach 60-80- tych.1960-1965 - Wojna domowa w byłym Kongu Belgijskim. 1962 - Wojna chińsko-pakistańska.1965-1966 - Wojna indyjsko-pakistańska.1965-1979 - niewypowiedziana wojna w Afryce Środkowej. Rodezja zwalcza czarną partyzantkę przy poparciu białych obywateli portugalskich kolonii Angoli i Mozambiku. W 1979 roku Rodezja zgodziła się na zawieszenie broni.1967 - Wojna sześciodniowa Izraela z krajami arabskimi.1967-1970 - Wojna domowa w Nigerii.1968 - Interwencja wojskowa Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. - Operacja Dunaj1971 - Wojna indyjsko-pakistańska.1973 - Wojna arabsko-izraelska (Yom Kippur)1974 - Zamach cypryjskich oficerów - interwencja wojskowa Turcji. Podział Cypru trwający do dziś.1975-1991 - Wojna domowa w Libanie.1975 - Wojna domowa w Angoli.1977-1978 - Konflikt egipsko-somalijski.1979 - Inwazja Wietnamu na Tajlandię i Kambodżę.1979-1990 - Wojna domowa w Nikaragui.1979-1992 - Wojna domowa w Salwadorze.1979-1989 - Interwencja wojskowa ZSRS w Afganistanie. - Afganistan1980-1988 - Wojna iracko-irańska.
Te są najbardziej istotne:
1964-73- wojna wietnamska.
1979-1989 – interwencja radziecka WYŚCIGU Afganistanie.
29.Koniec WYSCIGU ZBROJEN 1987 (12.VI) wizyta prezydenta r.
Reagana w Berlinie zachodnim, wezwanie M. Gorbaczowa do zburzenia muru, (8-10 XII) w Waszyngtonie odbyło się trzecie spotkanie Gorbaczow – REAGAN;podpisano układ o całkowitej likwidacji rakiet krótkiego i średniego zasięgu.