Etos rycerza na przykładzie literatury różnych epok.

Etos – są to obyczaje, normy, wartości, wzory postępowania składające się na charakter danej grupy ludzi, określające jej odmienność.
W starożytności nie istniało w literaturze jako takie pojęcie rycerza. Twórcy skupiali się bardziej na wybitnych jednostkach, czyli herosach, jednakże część utworów opiewa zasługi także zwykłego żołnierza. Mowa tu głownie o Tyrteuszu i jego poezji czynu, zagrzewającej do walki, opiewającą bohaterstwo tych, którzy potrafią oddać życie dla swojego kraju. Lecz antyk to przede wszystkim wsławieni mityczni bohaterowie tacy jak Agamemnon, Achilles, Odys, których przygody są przedstawione w „Iliadzie” i „Odysei” Homera, czy też Herkules, którego postać przewija się w kilku mitach. Ludzie Ci byli obdarzeni w większości boskimi cechami jak wyjątkowa szybkość, nieśmiertelność czy niespotykany spryt. Byli odrealnieni, ale dzięki temu wyjątkowi i interesujący.

W średniowieczu nastąpił rozkwit rycerstwa. Najwięcej o tych wojownikach możemy dowiedzieć się z „Pieśni o Rolandzie” i z cyklu „O rycerzach Okrągłego Stołu”. To właśnie w tym pierwszym najlepiej są ukazane cechy i przymioty tych ludzi. Najważniejsze z nich to honor – główny bohater Roland nie wzywa pomocy, gdyż było by to wystawienie na szwank jego honoru rycerskiego, odwaga – wskazuje na to zachowanie się Rolanda w czasie walki, a także pobożność bohatera, który walczy z reguły z niewiernymi, krzewiąc wiarę chrześcijańską. Wierność ojczyźnie i przywiązanie do niej jest także ważną cechą, widać to w słowach „Nie daj Bóg, aby słodka Francja miała iść w pogardę” i kiedy ginie za króla i w imię Boga i Francji. Rycerza cechuje też nadludzka siła i umiejętność walki, zapał i męstwo, wierność wobec władcy- w tym przypadku Karolowi Wielkiemu. Nigdy więcej statut rycerza w Europie nie dawał takich przywilej.

W renesansie rycerza zastąpiono ideałem patrioty. Był to obywatel, spełniający swoje powinności wobec państwa, kochający ojczyznę, stawiający jej dobro ponad prywatę, nie żałujący jej swego starania, dóbr, a w końcu życia. Taki ideał kreowali głównie Kochanowski w pieśniach, w dziele Andrzeja Frycza Modrzewskiego pt.: „O poprawie Rzeczypospolitej” i w kazaniach Piotra Skargi. Literackim wcieleniem takiego wzoru jest Antenor z „Odprawy posłów greckich”.

W baroku królował w Polsce sarmatyzm i mówiąc o barokowych rycerzach mamy na myśli ten właśnie stan. Literatura sarmacka to przeciwność magnackiej, czyli swojska, zapatrzona we własną szlachecką tradycję i wręcz nie chętna wobec obcych wzorów, tworzy ideały Sarmaty. Głosiła kult tradycji, włącznie z własnym tradycyjnym strojem – kontuszem. Wyznawała religie katolicką, często popadając w skrajny dewotyzm lub nietolerancje. Wg XVI wiecznych historyków szlachta miała wywodzić się od starożytnych Sarmatów – dzielnych wojowników spokrewnionych ze Scytami i wywodzących się z rycerstwa polskiego. W „Pamiętnikach” J. H. Paska jasno przedstawiona jest mentalność siedemnastowiecznego szlachcica – Sarmaty, prezentują obyczajowość w wojsku i na wsi. Także w utworze Wacława Potockiego pt. „Transakcja wojny chocimskiej” autor odwołuje się do uczuć żołnierzy, przywołuje sarmacki mit waleczności i tyrtejskiej postawy wobec ojczyzny. W literaturze światowej pojawił się natomiast „Cyd” Pierra Corneille`a. Tragikomedia której akcja jest umieszczona w średniowieczu.

W następnej epoce tj. w oświeceniu następuje zanik ideologii rycerstwa i walki, aby odżyć na nowo w romantyzmie. Powstaje „Konrad Wallenrod”, czyli człowiek, który walczy za słuszne idee, lecz aby osiągnąć swój cel używa środków nieetycznych, moralnie nagannych. Łatwo zauważyć, że romantyzm czerpał wiele z średniowiecza. Adam Mickiewicz tworzy także „Dziady” i umieszcza w nich bohatera romantycznego, którego przeważnie punktem wyjścia jest miłość, lub bunt przeciwko światu następuje metamorfoza w bojownika o ojczyznę i nieetyczny czyn prowadzący do niejasne j przyszłości. Natomiast w „Panu Tadeuszu” jasno widać zapał a jednoczesne nie przygotowanie do walki zbrojnej w celu wyzwolenia ojczyzny. Mamy obraz polskiej szlachty zaściankowej chętnej, lecz podobnie jak w baroku zadufanej w sobie i przeświadczonej o swojej wyższości.

W pozytywizmie znajdujemy głównie nawiązania do poprzednich epok w postaci „Trylogii” i „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza i „Faraona” Bolesława Prusa. Lecz założenia tej epoki nie sprzyjały walce, lecz rozwojowi materialnemu narodu.

Młoda Polska jest ostatnią epoka w której występuje wątek rycerza. W utworze S. Wyspiańskiego pt.: „Wesele” gdzie postać Zawiszy Czarnego, który pokazuje Poeci Polskę i jej wielkie narodowe zwycięstwa. W późniejszych epokach etos rycerza nie jest już przywoływany.