Przemkowski Park Krajobrazowy

1.Nazwa
Przemkowski Park Krajobrazowy

2.Położenie, lokalizacja administracyjna, geograficzna i fizyczno-geograficzna.

Przemkowski Park Krajobrazowy położony jest w woj. Dolnośląskim, powiat Polkowicki, gmina Przemków, natomiast jego długość geograficzna to 156` - 159`E, a szerokość 513` - 517`N.

Park położony jest w obrębie czterech mezoregionów geograficznych. Północna część Parku obejmuje fragment Równiny Szprotawskiej - szerokiego obniżenia (graniczącego od północy ze Wzgórzami Dalkowskimi), przez które przepływa rzeka Szprotawa, prawostronny dopływ Bobru.. Centrum Parku leży w zachodniej części Wysoczyzny Lubińskiej zwanej Wzgórzami Chocianowskimi.

3.Rozwój i historia

Przemkowski Park Krajobrazowy został utworzony 7 czerwca 1997 roku Rozporządzeniem Wojewody Legnickiego
Najwcześniejsze ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą z obszaru, w rejonie ujścia cieku Szprotawki do rzeki Szprotawy, gdzie odkryto osadnictwo z późnego neolitu (około IV tysiąclecia p.n.e.). Zamieszkiwały tu wtedy rolniczo-pasterskie wspólnoty kultury amfor kulistych oraz prowadzące koczowniczy tryb życia wspólnoty kultury ceramiki sznurowej. Z następnego okresu -epoki brązu- pochodzą stanowiska kultury łużyckiej w Jakubowie Lubińskim, Piotrowicach oraz w Przemkowie. W średniowieczu, jeszcze przed powstaniem państwa Mieszka I, mają swoją genezę tak zwane "Wały Śląskie"- zespół umocnień obronnych ( ciągnących się od Gromadki do Przemkowa i dalej wzdłuż Bobru), których szczątki widoczne są w terenie w postaci wybrzuszeń porosłych obecnie lasem. W drugiej połowie Trzynastego wieku zaszły dwa kluczowe fakty w dziejach ziemi przemkowskiej. Książę żagański Przemko I założył miasto Przemków, a wydarzenie to zbiegło się w czasie z rokiem nadzwyczajnego urodzaju nasion dębu. Jeden ze świadków uczestników tych wydarzeń rośnie do dziś w miejscowości Piotrowice na skraju Przemkowskiego Parku Krajobrazowego. To słynny dąb "Chrobry" - uważany za najstarszy dąb szypułkowy w Polsce. Interesujące i burzliwe były dzieje Przemkowa i okolic. Nie wszystkie etapy historii pozostawiły tutaj swoje trwałe ślady. Nie ma już na przykład pełnej przepychu książęcej rezydencji w Przemkowie. Pozostało za to wiele obiektów sakralnych, z których do bardziej interesujących należą: Kościół Wniebowzięcia NMP w Przemkowie (XV-XVIII w.), Cerkiew prawosławna św. Michała Archanioła (XVIII-XIX w.), Kościół św. Piotra i Pawła w Sieroszowicach (XVI w.), Kościół św. Jacka w Pogorzeliskach (XVII-XIX w.), Kościół św. Bartłomieja w Buczynie (XVI-XIX w.)

4. Charakterystyka

Przemkowski Park Krajobrazowy zajmuje powierzchnię 22 338 ha, z otuliną 37 804 ha.

5.Wnętrze.

Przemkowski Park Krajobrazowy Jest to zalesiony garb morenowy, z kulminacją 191 m n.p.m., zajęty głównie przez bory sosnowe rosnące na wydmach. Południowo - zachodnia część Parku leży na obszarze mezoregionu Borów Dolnośląskich, w ich wschodniej części zwanej Równiną Nadbobrzańską. Obejmuje ona płaskie stożki napływowe rzeki Bóbr, częściowo zwydmione, porośnięte borami sosnowymi. Na obszarze granicznym Wzgórz Chocianowskich i Równiny Nadbobrzańskiej znajdują się rozległe wrzosowiska. Południowo - wschodnią część Parku stanowi fragment Równiny Legnickiej, a dokładnie jej zachodnia część zwana Doliną Czarnej Wody. Jest to płaskodenna dolina rzeczna zajęta przez łąki, pastwiska oraz bagienne bory sosnowe i lasy brzozowe, pośród których występują torfowiska.

Obszar Przemkowskiego Parku Krajobrazowego obejmuje kompleksy przyrodniczo - krajobrazowe charakterystyczne dla Kotliny Śląskiej okręgu Borów Dolnośląskich. Największe powierzchnie zajmuje ubogi florystycznie suboceaniczny bór świeży. Drzewostan tworzy tu sosna z niewielkim udziałem brzozy brodawkowatej i dębu szypułkowego. Słabo wykształconą warstwę krzewów tworzy kruszyna i podrosty drzew. W runie dominują borówka czarna , borówka brusznica, śmiałek pogięty , wrzos , pszeniec i orlica pospolita. W obniżeniach terenu występują płaty śródlądowego boru wilgotnego wyróżniającego się domieszką brzozy omszonej w drzewostanie, masowym udziałem trzęślicy modrej w runie oraz obecnością mchu płonnika

Przemkowskie lasy to część ogromnych Borów Dolnośląskich, jednego z największych kompleksów w Polsce. Tutejsze lasy to prawdziwe królestwo sosny, i to sosny rosnącej często w krajobrazie śródlądowych wydm osiągających wysokość ponad dwudziestu metrów. Pofałdowany teren, nagrzany skwarem słonecznym piasek i pachnące żywicą bory wprost zachęcają do pieszej wędrówki. Na wydmach nie zalesionych (a takie zachowały się jeszcze w Parku) możemy znaleźć jedną z przyrodniczych osobliwości - płożące się krzaczaste choinki przebarwionym na żółto igliwiem - "głodowe" formy sosny. Na szczytach zalesionych wydm, w miejscach najsuchszych, spotykamy bór chrobotkowy. Pod ażurowymi koronami niskich sosen rosną tu liczne porosty - chrobotki i płucnica islandzka - tworząc dywany o charakterystycznej siwozielonej barwie. Podczas letniej spiekoty prosty chrzęszczą pod stopami, za to w czasie jesiennej słoty są miękkie jak gąbka

Na szlaku, najczęściej przechodzi się przez obszary boru, w którego runie dominuje czarna jagoda. To właśnie w takie bory ciągniemy wczesnym latem na jagody, a później na grzyby. Warto wiedzieć, że przebywanie w takim lesie ma na nasz organizm działanie terapeutyczne (uspokaja i obniża ciśnienie krwi). Bór ten stanowić może dobry poligon doświadczalny dla początkującego ornitologa, ponieważ ptaki dostrzec jest łatwiej, niż w gęstych lasach liściastych. Nietrudno spotkać tu mieszana stada mysikrólików , sikor, kowalików, pełzaczy i dzięciołków, wolno przemieszczające się z jednej sosny na drugą. Bory Przemkowskiego Parku Krajobrazowego kryją wielką osobliwość herpetologiczną. Na suchych polanach i skrajach leśnych dróg, w rozgrzanym piasku mamy okazję spotkać się oko w oko z gniewoszem - wężem odżywiającym się między innymi jaszczurkami. Dla człowieka jego ukąszenia są nieszkodliwe.

W miejscach zabagnionych natrafiamy na bór bagienny. Tu sosna skarłowaciała, a w mszystym, torfowcowym runie spotyka się krzewinki bagna zwyczajnego. Wczesnym latem, w okresie kwitnienia, roslina ta wydziela uspokajającą słodko-cierpka woń, która może dać nam przedsmak rozległych borów bagiennych na kresach dawnej Rzeczypospolitej - mateczników głuszców, łosi i wilków. Największe obszary boru bagiennego znajdują się w rezerwacie przyrody "Torfowisko Borówki". W wilgotnych fragmentach przemkowskich borów zdarzają się całe ostępy świerkowe, zwłaszcza na granicy borów sosnowych i olsów. Tworzą one smugi ciągnące się wzdłuż zabagnionych dolinek poroslych olszynami. Są to miejsca, gdzie wiosną wieczorami i świcie, zobaczyć możemy prawdziwe misterium dzikiej przyrody- loty tokowe słonek. W świerkach ptasi świat jest nader osobliwy, gdyż można tu spotkać mysikrólika, zniczka, gila, czyżyka i wielki ornitologiczny rarytas: najmniejszą polską sowę- sóweczkę.

Lasy liściaste mają swoje dominium w Parku Przemkowskim- tak określa się zwyczajowo około stupiędziesięciohektarowy obszar lasu, przylegający do zachodniej cześci Przemkowa. Nazwa nawiązuje do istniejącego tu dawniej parku romantycznego z książęcą rezydencją. Już obecnie jest to obiekt o wyjątkowej wartości przyrodniczej na Dolnym Śląsku, który można przyrównać do bezcennego rezerwatu przyrody Zimna Woda. Tutejsze ostępy grząskiego terenu, będące mozaiką grądów, łęgów i olsów poprzecinanego siecią meandrujących strug wypływających z miejscowych źródlisk, z brzegami porośniętymi zielonymi dywanami wątrobowca porostnicy wielokształtnej, z przestojami wiekowych dębów i buków, z wykrotami i dziuplastymi w zamierających pniach, z wielogatunkowym i wielowarstwowym drzewostanem, z eksplodującą barwnym runem i ptasimi chórami wiosną z jesienią tworzącą tu symfonię kolorowych liści, z florystycznymi (wawrzynek wilczełyko, wiciokrzew pomorski) i faunistycznymi (trzmielojad, dzięcioł średni) rzadkością... przypominają matecznik Puszczy Białowieskiej. W Przemkowskim Parku Krajobrazowych jest jeszcze jeden typ lasu, o dostojeństwie świątyni. To buczyna, którą warto odwiedzić w kwietniu i maju, wtedy można podziwiać kolorowe runo leśne- kwitnie tu przylaszczka, fiołek leśny, groszek wiosenny, żywiec dziewięciolistny cebulkowy, a zielenią się liście paproci zachyłki trójkątnej. Buczyna zwłaszcza o poranku aż huczy nawoływaniami gołębia siniaków. Największą osobliwością teriologiczną lasu bukowego, jak i całego Parku jest mały ssak z rodziny plichowatych - popielica. To aktywne nocą zwierzątko, odżywiające się głównie pączkami i nasionami drzew, zapada w sen zimowy trwający od października do kwietnia.

Widok setek hektarów wrzosowisk może zachwycić każdego odwiedzającego Przemkowski Park Krajobrazowy. Jest tylko kilka tak dużych wrzosowisk w Polsce. Bezsprzecznym ptasim symbolem przemkowskich wrzosowisk w okresie wiosny jest cietrzew, a latem lelek kozodój - potwierdzając swoją obecność monotonnym terkotem. Zaaferowane tokami ptaki można wówczas obserwować z najbliższej odległości na tle zorzy. Pełnię przyrodniczego majestatu osiągają wrzosowiska z końcem lata, kiedy przyjmują barwę od purpury przez róż, aż do bieli. Wydzielające nektar kwiaty wrzosu przyciągają trzmiele oraz pszczelarzy. W setkach stawianych tu pni powstaje aromatyczny miód wrzosowy, poszukiwany przez koneserów.

Jesienią życie na polach i łąkach Przemkowskiego Parku Krajobrazowego jest bardzo gwarne. Na zebranych łanach kukurydzy lądują stada gęsi zbożowych i białoczelnych, a na oziminie żerują gawrony, kawki i sarny. Wiosną wilgotne łąki pokryte są żółto kwitnącymi kaczeńcami i jaskrami. Pośród rozlewisk kwili ptactwo siewkowate: czajki, brodźce krwawodziobe, rycyki i najrzadsze z nich -kuliki wielkie. Często pojawia się tu stado batalionów, które toczą widowiskowe potyczki, by niespodziewanie odlecieć na północ, do swych miejsc lęgowych. Niektóre fragmenty przemkowskich łąk kryją jeszcze wiele florystycznych piękności. W maju pośród kwitnącego łanu rdestu wężownika znajdziemy małe purpurowo kwitnące rośliny - to ostoje storczyka szerokolistnego, najliczniejszej tutejszej orchidei. W lipcu i sierpniu kwitnie subtelny goździk pyszny. Nawet na łące przy ruinach przemkowskiego zamku znajdziemy oryginalną roślinę - kwitnącego na czarnofioletowo bodziszka żałobnego.

W Przemkowskim Parku Krajobrazowym największym mokradłem jest objęte ochroną jako użytek ekologiczny "Przemkowskie Bagno"- rozciągająca się na przestrzeni blisko 1700 ha kraina turzyc, trzcin i wierzb. Różne istnieją określenia na obszar, który tak zdefiniował Samuel Bogumił Linde w roku 1854: "zlew wody stojącej na gruncie przepadzistym, gąszcz z wody i ziemi".
Mówimy o nim bachorze, bagnisko, bajoro, barzelisko, błoto, czachary, grzęzawy, krekot, ligawica, młaka, moczar, mokradło, mszar, rojst, sapy, topielisko, torfowisko, trzęsawisko...
Najgwarniej jest tu w kwietniu, kiedy nad bagnem odbywają loty tokowe bekasy krzyki - wydające - za pomocą twardych sterówek wibrujących w powietrzu - niesamowite warczące dźwięki, z głębi trzcinowo-wierzbowych ostępów dolatują żurawie klangory, a na oczkach wodnych - żaby moczarowe. U progu lata kiedy bagno się zazieleni usłyszeć można pieśń kolorowej dziwonii oraz derkacza i wypatrzeć dzierzbę gęsiorka.Gwarancją udanego pobytu będzie fakt, że właśnie na "Przemkowskim Bagnie" wspomniane ptaki mają jedne z najliczniejszych swych społeczności na Dolnym Śląsku. Natomiast jesienią- teren bagien staje się areną -rykowiskiem jeleni.
Zupełnie odmiennym rodzajem bagien są torfowiska położone pośród przemkowskich borów, z najbardziej znanym, objętym ochroną rezerwatową "Torfowiskiem Borówki". Malownicze "poduchy" mchów torfowców, uginających się niebezpiecznie pod nogami są porośnięte oryginalnymi i związanymi ściśle z tym środowiskiem roślinami. Największe łany tworzy tu niepozorna -przygiełka biała, pośród której łopoczą puszyste owocostany wełnianek. Z bliska dostrzeżemy niewysokie, ale nade osobliwe - rosiczki, które wystawiają swoje liściowe macki zakończone kropelkami kleistej substancji. Zwabione owady siadając na liść rosiczki, przyklejają się , a wtedy roślina uwalnia soki trawienne rozpuszczające ciało owada. Pośród mchów torfowców płożą się drobne pędy żurawiny czerwieniejącej się w okresie jesieni - owocami.

Rajem dla ornitologa są z pewnością "Stawy Przemkowskie" - jeden z najcenniejszych rezerwatów ptasich na Dolnym Śląsku. W skład rezerwatu wchodzi ponad 30 stawów rybnych zasilanych wodą z rzeki Szprotawy, o pow. Około 950 ha oraz 12 fragmentów żyznych lasów liściastych rosnących na 75 ha. Wieloletnie badania ornitologów pozwoliły stwierdzić występowanie ponad stu gatunków samych tylko ptaków wodno-błotnych, w tym około czterdziestu lęgowych. Aby dokładnie poznać ptaki rezerwatu przyrody "Stawy Przemkowskie", trzeba przyjeżdżać tu w różnych porach roku. Wczesna wiosna to gonitwy o rewiry lęgowe wśród łabędzi niemych i gęsi gęgawych. Na taflach wody gromadzą się wtedy duże stada kaczek. Oprócz ośmiu gatunków lęgowych na terenie rezerwatu, w tym największej rzadkości -ginącej podgorzałki - spotyka się tu kilka kaczek przelotnych, jak świstuna czy rożeńca. Na wodzie możemy obserwować tańce perkozów dwuczubych. W suchych szuwarach gnieżdżą się czaple siwe. Jest to lokalny ewenement ornitologiczny, bowiem ptaki te gnieżdżą się przeważnie w konarach drzew. W tym okresie słychać buczenie bąka i dzwonienie wąsatki - rzadkich ptaków trzcinowisk. A na wiotkich gałęziach rosnących na groblach drzew zakładają wiszące gniazda remizy. Późną jesienią warto podpatrzeć duża kolonię mewy śmieszki. Zawsze panuje w niej ożywienie- jedne ptaki wysiadują jaja, podczas gdy inne budują jeszcze gniazda. Gdy kolonię nawiedzi jakiś czworonożny lub skrzydlaty drapieżnik, natychmiast rzuca się na niego chmara białych ptaków i przepędza intruza. Z tej zapobiegliwości mew, korzystają inne ptaki wodne, zakładające swoje gniazda w kolonii: ten zwyczaj upodobały sobie perkozy zauszniki. Lato na stawach to czas macierzyństwa. Wszędzie słychać popiskiwania piskląt. Wodzą swe młode łabędzie, gęsi, kaczki, perkozy i łyski. Drobne ptaki trzcinowisk, w kępach roślinności i na powierzchni wody grupują się w stada kaczek, łysek i kormoranów. Wówczas najłatwiej obserwować łowy dużych drapieżników - bielika i rybołowa. Na spuszczonych stawach można zaobserwować rzadkości ornitologiczne, jak czaple białe i wiele gatunków siewkowców. Na nocleg zlatują w trzcinowiska stada - tysiące szpaków i jaskółek, a na taflach największych stawów lądują gęsi zbożowe i białoczelne. Tutejsze noclegowisko migrujących gęsi należy do największych w regionie. Do najcenniejszych wrażeń jakie możemy przeżyć na terenie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego to obserwacja porannego wylotu chmar gęgających gęsi ze stawów na żerowiska i ich przylot o zmierzchu na nocleg.
Zimą gdy mróz skuje powierzchnie stawów, można obserwować bajecznie ubarwione zimorodki, czatujące na małe rybki przy nie zamarzniętych oczkach wodnych rzeki Szprotawy i doprowadzalnikach wody do stawów. Na ogromnych przestrzeniach zamarzniętych stawów, możemy spotkać bielika czy kurka

Nie ma takiego drugiego obszaru na Niżu Śląska jak Przemkowski Park Krajobrazowy: obszaru o takiej różnorodności środowisk. Ogromne trzcinowo - wierzbowe bagna rozkrzyczane żurawiami i bekasami. Malownicze stawy rybne z tysiącami ptaków wodnych. Źródliskowe lasy liściaste z kolorowym runem. Bezkresne wrzosowiska z cietrzewiami. Bory bagienne pachnące bagnem zwyczajnym, czyli bahunem. Torfowiska z owadożernymi rosiczkami i niekończące się bory sosnowe na wydmach, które ominęło wszelkie osadnictwo, a które kryją jeszcze wiele tajemnic. Warto tu przyjechać i warto tu powracać. Wiosną, aby słuchać ptasich koncertów i fotografować pierwsze wiosenne kwiaty. Latem, aby wdychać żywiczny aromat sosen. Jesienią, aby napełniać grzybami wiklinowe kosze i słuchać rykowiska jeleni. A zimą, aby tropić historię zwiedzając zabytki i ... wypatrywać następnej wiosny.

6.Stan zachowania
Brak danych

7. Przystosowanie do ruchu turystycznego

Na szlakach Przemkowskiego Parku Krajobrazowego

Na terenie parku i jego otuliny istnieje aż około 300 kilometrów oznakowanej sieci szlaków pieszych i rowerowych istnieje oczywiście stary żółty szlak PTTK ,wiodący przez leśną część parku z Przemkowa do Chocianowa. Szczególną wartość posiadają ścieżki przyrodnicze. Na nich mogą się odbywać zajęcia dydaktyczne dla uczniów szkół, prowadzone przez instruktorów edukacji przyrodniczej.

Przegląd szlaków

Szlak rowerowy „żółty” około 39 km. Z Prrzemkowa przez Łężyce , Ostaszów , Gaworzyce,Kożlice,Kępę i z powrotem do Przemkowa.
Szlak rowerowy „czerwony” ok.35 km. Z Wierzbowej przez Studzianki , Leszno Górne ,Biernatów , Piotrowice do Przemkowa.
Szlak pieszy „czerwony” ok. 75 km.
Ścieżki Przyrodnicze oznakowane są białymi prostokątem z ukośną zielona kreską.

Zakwaterowanie i obiekty turystyczno-wypoczynkowe

 Młodzieżowe Schronisko Wycieczkowe ul. Głogowska 37
 Pole biwakowe przy siedzibie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego w Piotrowicach.
 Dom Wczasów Dziecięcych ul.. Lesna Góra 1 (turnusy dydaktyczne,kolonie, zimowiska,Zielone szkoły)
 Gospodarstwo agroturystyczne „AMAZONKA” Ostaszów 22