Lunety

Niekiedy wynalazek lunety przypisuje się XII-wiecznemu angielskiemu filozofowi Rogerowi Baconowi. Jednak o wiele bardziej prawdopodobne jest to, że wymyślili ją wcześniej uczeni arabscy.

Pierwszym uczonym, który obserwował niebo posługując się lunetą, był Włoch Galileusz, który w 1609 r. dzięki swym obserwacjom potwierdził teorię, iż Ziemia obraca się wokół Słońca i nie stanowi centrum Wszechświata.

Lunety służą głównie do obserwacji odległych przedmiotów. Składają się, podobnie jak większość optycznych przyrządów wizualnych, z dwóch podstawowych części: obiektywu (Ob) i okulara (Ok.), osadzonych współosiowo na przeciwległych końcach metalowej rury. Długość rury jest tak dobrana, aby ognisko obrazowe (F'ob) obiektywu pokrywało się z ogniskiem przedmiotowym (Fok) okulara. Luneta jest zatem układem bezogniskowym, tzn. że równoległa wiązka światła wchodząca do lunety wychodzi z niej również jako równoległa. Rozmiary obrazu otrzymywanego za pomocą lunety nie są większe od rzeczywistych rozmiarów przedmiotu; działanie jej polega jedynie na powiększeniu kąta widzenia pod jakim patrzymy na przedmiot, czyli na pozornym zbliżeniu przedmiotu do obserwatora. Powiększeniem lunety nazywa się stosunek kąta, pod jakim patrzymy na przedmiot przez lunetę, do kąta pod jakim widzimy tenże przedmiot okiem nieuzbrojonym.

Istnieją dwa zasadnicze rodzaje lunet soczewkowych: luneta Keplera i luneta Galileusza. Różnica pomiędzy nimi polega na tym, że pierwsza ma okular dodatni i daje obraz odwrócony, natomiast druga ma okular ujemny i daje obraz prosty. Z tego powodu luneta Galileusza nie nadaje się do pomiarów, gdyż nie można umieścić w niej płytki ogniskowej.

Pewną modyfikacją lunety Keplera jest tzw. luneta ziemska, która daje obraz rzeczywisty i prosty. Uzyskuje się to przez wstawienie do lunety Keplera dodatkowej soczewki skupiającej, która odwraca obraz. Powoduje to jednak znaczne wydłużenie całej lunety, co w praktyce jest niekorzystne. Tej wady unika się stosując odwracający układ pryzmatów Porro. Układ taki znajduje się właśnie w lunetkach lornetki pryzmatycznej (polowej). Lornetki teatralne są natomiast wykonane na wzór lunety Galileusza.

Oprócz lunet soczewkowych istnieją również lunety zwierciadlane lub zwierciadlano- soczewkowe, czyli teleskopy. Rolę obiektywu w tych lunetach spełnia wklęsłe zwierciadło. Wśród tego rodzaju lunet najbardziej znany jest układ Newtona, Cassegriana, Schmidta i Makustowa. Teleskopy służą do obserwowania gwiazd, planet oraz do badania Układu Słonecznego, a także odległych galaktyk.