Parki Narodowe

Park Narodowy Ujście Warty
Park Narodowy Ujscie Warty lezy nad samym ujsciem rzeki Warty w zachodniej Polsce. Jest najmlodszym Parkiem Narodowym w naszym kraju. Powstal 1 lipca 2001 r., stajac sie jednoczesnie 23 Parkiem Narodowym w Naszym kraju. Krajobraz regionu Ujscia Warty zdominowany jest przez rzeki. Odra oraz uchodzaca do niej pod Kostrzynem Warta stanowia zrab sieci rzecznej. Mniejsze cieki wodne to Postomia, pod Kostrzynem wpadajaca do Warty i prawobrzezny doplyw Odry - Mysla, niewielkie rzeczki Lecza i Racza Struga oraz cala siec róznej wielkosci i dlugosci kanalów w dolinie Warty, bedaca pozostaloscia dawnej, niezwykle rozbudowanej sieci hydrograficznej tej rzeki. Obecna dlugosc wiekszych cieków na omawianym terenie wynosi ponad 300 km. Ich pierwotna dlugosc byla kilka razy wieksza. Pewne wyobrazenie o dawnym systemie hydrograficznym dawac moze lezacy w widlach Warty i Postomi fragment Kostrzynskiego Zbiornika Retencyjnego, choc i tam obserwowac mozna slady dzialalnosci czlowieka. Pozostaloscia dawnych koryt sa równiez liczne, mniej lub bardziej wyplycone starorzecza, przewaznie odciete od rzeki i kontaktujace sie z nia tylko przy wysokich lub bardzo wysokich stanach wody. Najwieksze z nich, np. tzw. Stara Warta lezaca ponizej pompowni w Slonsku, to zbiorniki wodne o powierzchni kilkunastu hektarów. W dolinie Warty najwieksza liczba starorzeczy zachowala sie na miedzywalu, w dolinie Odry w rejonie Kalenska i Porzecza. Lacznie starorzeczy o powierzchni powyzej 1 ha jest kilkanascie, natomiast liczba mniejszych, czesto prawie calkowicie wyplyconych, przekracza 100. Ich laczna powierzchnia to 200 - 300 ha lustra wody. Wahania poziomu wody w Warcie i Odrze sa znaczne - czesto w ciagu kilku tygodni poziom wody wzrasta lub obniza sie o 2 - 3 m. Na Warcie najwyzsze przeplywy wystepuja przewaznie w marcu i kwietniu, aby nastepnie stopniowo malec. Najnizsze przeplywy notowano w okresie od lipca do wrzesnia. Najwyzsze przeplywy na Odrze zdarzaja sie natomiast w pólroczu letnim (np. pamietna powódz w roku 1997). Srednio Warta przeplywa w ciagu sekundy okolo 200 m3 wody, a Odra - okolo 300. Jednak w czasie "wielkich wód" Warta plynie nawet do 900, a Odra do 2000 m3 wody na sekunde. W ciagu kilku godzin woda ta mozna napelnic srednie jezioro! Rzece i nanoszonym przez nia regularnie namulom zawdzieczac nalezy zyznosc gleb na polderach. Choc po regulacji Warty i Odry oraz zbudowaniu walów przeciwpowodziowych proces ten zostal przerwany, z tego co rzeki naniosly do XVIII wieku korzysta wciaz dzisiejsze rolnictwo. Swiat zwierzat obszaru "Ujscie Warty" to przede wszystkim ptaki, dla których przyjezdza sie tu z daleka. Reprezentuje je prawie 250 gatunków, okolo 170 to gatunki legowe lub prawdopodobnie legowe. Najbardziej interesujacym pod wzgledem awifauny fragmentem obszaru, znanym szeroko nie tylko w kraju, jest Kostrzynski Zbiornik Retencyjny, chroniony jako rezerwat Slonsk. Na jego terenie stwierdzono ponad 200 gatunków ptaków. Corocznie lub prawie corocznie do legów przystepuja tu 4 gatunki perkozów (dwuczuby, rdzawoszyi, zausznik i perkozek), do 9 gatunków kaczek (krzyzówka, krakwa, cyranka, cyraneczka, plaskonos, rozeniec, glowienka, czernica, gagol), do 8 gatunków mew i rybitw (mewa pospolita, mewa srebrzysta, smieszka, mewa mala, rybitwa zwyczajna, rybitwa czarna, rybitwa bialoskrzydla, rybitwa bialowasa), do 7 gatunków siewek (krzyk, krwawodziób, rycyk, czajka, sieweczka rzeczna, batalion, ostrygojad i szczudlak). Za herbowe ptaki zbiornika uznac mozna kormorana, gegawe i ohara. Wiele gatunków ptaków gniazduje na terenie Zbiornika bardzo licznie, np. liczebnosc smieszki w korzystne lata dochodzi do 6 tys. par. Obszar Zbiornika ma równiez duze znaczenie jako miejsce pierzenia ptaków wodnych. Tracac lotki staja sie one na krótki czas nielotne, dlatego koncentruja sie w miejscach zapewniajacych spokój i bezpieczenstwo. Liczebnosc pierzacych sie ptaków w znacznej mierze zalezy od stanu wody. W odpowiednich warunkach pierzy sie tu do 2000 gegaw, 3000 cyraneczek, 7000 krzyzówek, 500 labedzi oraz po kilkaset plaskonosów, cyranek, krakw i innych kaczek. Szczególne znaczenie ma ten teren dla ptaków migrujacych. Zwlaszcza w okresie migracji jesiennych w jego rejonie dochodzi do wyjatkowych, nie spotykanych nigdzie w Polsce, koncentracji ptaków wodnych. Liczebnosc gesi zbozowych i bialoczelnych czesto przekracza wówczas 100 tys. osobników. Zlatujace sie wieczorem z okolicznych pól stada gesi doslownie zasnuwaja niebo. Wiosna koncentracje ptaków nie sa tak duze, choc wieksza jest róznorodnosc gatunków. Bardzo licznie, szczególnie w okresie jesiennym i zimowym, wystepuja na terenie zbiornika ptaki drapiezne. Liczebnosc zlatujacych sie tu w poszukiwaniu latwej zdobyczy bielików czesto przekracza 50 osobników - nierzadko na jednym drzewie obserwowac mozna po kilka odpoczywajacych ptaków. W okresie wedrówek, wiosna oraz póznym latem, przy niezbyt wysokim poziomie wody, na terenie zbiornika zatrzymuja sie duze ilosci siewek. Niezatarte wrazenie pozostawiaja olbrzymie, liczace po kilkaset osobników, stada batalionów, dosc liczne sa równiez kwokacze, brodzce lesne i sniade. Wsród ptaków zatrzymujacych sie na obszarze zbiornika obserwowano wiele gatunków rzadkich, pojawiajacych sie w kraju sporadycznie lub wyjatkowo jak czaple modronosa, czaple biala, czaple nadobna, warzeche, bernikle - kanadyjska i bialolica, ges tybetanska, kazarke, kamusznika, szlamca i wiele innych. Miejscem koncentracji wielu interesujacych i rzadkich gatunków ptaków jest miedzywale Warty poza Zbiornikiem. Trzon awifauny stanowia tu równiez gatunki, których wystepowanie uwarunkowane jest zalewami. Sposród siewek zwraca uwage gniazdujacy w rejonie Klopotowa kulik wielki oraz legowe w kilku miejscach rycyk i krwawodziób. Obok nich, w liczbie do kilkunastu par, wystepuja tu równiez ginace gatunki chruscieli - derkacz i kropiatka. W zakrzewieniach nad Warta króluja slowik szary, dziwonia i strumieniówka. Miedzywale Warty jest takze waznym zimowiskiem ptaków wodnych, które szczególnie licznie skupiaja sie tu przy niskim poziomie wody na terenie Kostrzynskiego Zbiornika Retencyjnego. Od listopada do marca na Warcie kolo Klopotowa, Okszy czy Swierkocina obserwowac mozna po kilkaset labedzi krzykliwych. Dolina Odry nie jest az takim rajem dla ptaków jak dolina Warty. Nad starorzeczami i brzegami Odry gniazduja miedzy innymi nuroges i gegawa. Mozna tu takze, choc rzadziej niz nad Warta, spotkac plaskonosa, krakwe i cyranke, kropiatke i derkacza, kulika, rycyka i krwawodzioba. Obszar ujscia Warty to kraina bociana. W trzech wsiach lezacych na pólnocnej krawedzi pradoliny - Dabroszynie, Krzesniczce, Kamieniu Malym - gniazduje prawie 30 par. Bocian osiaga tu jedno z najwyzszych zageszczen notowanych w zachodniej Polsce. Kilkanascie zajetych gniazd naliczyc mozna równiez w Czarnowie. Bardzo interesujacy pod wzgledem ornitologicznym jest sasiadujacy z Kostrzynskim Zbiornikiem Retencyjnym od wschodu kompleks lak i szuwarów. Na podmoklych lakach o stosunkowo stabilnym poziomie wody dosc czesty jest derkacz, nieco rzadziej spotyka sie kropiatke. Do gatunków dominujacych naleza swierszczak i rokitniczka. Licznie wystepuja tu sowy i ptaki drapiezne. Sposród pierwszych na szczególna uwage zasluguje pójdzka, która najlatwiej uslyszec lub zobaczyc we wsiach w rejonie Gluchowa. Dosc liczna jest tu równiez sowa uszata, a z drapiezników dziennych pustulka. W trzcinowiskach gniazduje kilka par blotniaków stawowych, a w okolicach Klopotowa sporadycznie mozna jeszcze spotkac ginacego w calej Polsce blotniaka lakowego. Wiele rzadkich i ginacych gatunków ptaków gniazduje równiez w obrebie kompleksu torfianek na pólnocny-wschód od Lemierzyc. Bez trudu mozna tu spotkac gegawe i perkoza rdzawoszyjego lub uslyszec charakterystyczny glos baka. Na przylegajacych od pólnocy i zachodu podmoklych lakach i pastwiskach gniazduja rycyki, krwawodzioby i kuliki wielkie. Zmiany w srodowisku, powodowane przez czlowieka, wielokrotnie przyspieszaja naturalne procesy dynamiki fauny. Jednym z tego przejawów jest przyspieszenie procesu kurczenia sie zasiegów i wymierania lokalnych populacji gatunków trudno przystosowujacych sie do tych zmian. Wiele jest gatunków, które w ostatnim cwiercwieczu calkowicie zniknely z obszaru Ujscia Warty - wymienimy tu tylko dwa przyklady - dropia i kraske. Drop wystepowal w rejonie Pamiecina i Lasek jeszcze w latach 60., pózniej, podobnie jak na innych stanowiskach w Polsce, wyginal calkowicie. Pojedynczy okaz, prawdopodobnie pochodzacy z populacji niemieckiej, padl ofiara klusowników w rejonie Kostrzyna jeszcze w polowie lat 80. Kraska, wystepujaca tu stosunkowo licznie jeszcze w poczatkach lat 70. równiez wyginela calkowicie w ciagu doslownie kilkunastu lat. Dla wielu gatunków ptaków narazonych na wyginiecie obszar "Ujscia Warty" stanowi jedna z wazniejszych w skali kraju, a nawet Europy, ostoi. Naturalne procesy rozprzestrzeniania sie gatunków, przyspieszane przez zmiany wprowadzane w srodowisku przez czlowieka powoduja, ze wiele gatunków zwieksza swoja liczebnosc, szybko zasiedlajac nowe obszary. Przykladem moze tu byc grupa gatunków zwiazanych dotychczas z wybrzezami, ostatnio szybko zasiedlajaca sródladzie: ohar, mewa srebrzysta czy ostrygojad. Ohar pojawil sie na omawianym terenie w poczatkach lat 70., kiedy to obserwowano pierwsza pare legowa. W koncu lat 80. jego liczebnosc wynosila okolo 20 par, a glówna przyczyna tak znacznego sukcesu byla adaptacja do gniazdowania w skrzynkach legowych rozwieszanych na terenie Kostrzynskiego Zbiornika Retencyjnego dla krzyzówek. Pierwsze legi mewy srebrzystej zanotowano tu w poczatkach lat 80., po kilku latach liczebnosc populacji dochodzila do 20 par. Pierwsze gniazdo ostrygojada znaleziono tu w roku 1987 - od tego czasu corocznie gniazduje na terenie Zbiornika. Do grupy stalych skladników awifauny tego obszaru kandyduje ostatnio coraz wiecej gatunków - szczudlak, bernikla kanadyjska, czapla biala ... Piotr Bednarek, rzecznik prasowy wojewody lubuskiego: "Ujscie Warty" jest 23. Parkiem Narodowym w Polsce; pierwszym utworzonym na mocy zmienionej ustawy o ochronie przyrody. Park powstal przy aktywnym udziale miejscowych wladz samorzadowych. Powierzchnia nowego parku, który rozpocznie swoja dzialalnosc 1 lipca 2001 roku, wynosi 8 tys. ha. Stanowi on jeden z najwazniejszych terenów legowych ptaków wodnych i blotnych w Polsce (ponad 140 gatunków, w tym az 26 zagrozonych wyginieciem w swietle miedzynarodowej klasyfikacji Bird Life International)".



Park Narodowy Kakadu

Nazwa 'Kakadu' pochodzi od miejscowego plemienia zwanego Gagudju (transkrypcja z 1912 r.). Park Kakadu zostal ogloszony parkiem narodowym w 1975 roku i jest to najwiekszy park narodowy w Australii. Unikalny rezerwat archeologiczny i etnograficzny polozony jest na Pólnocnym Terytorium, gdzie slady zamieszkania siegaja 50 000 lat. Powierzchnia parku, jednego z pierwszych na kontynencie, wynosi 19 804 km2 i obejmuje region rzeki Alligator na Pólnocnym Terytorium.

Polozenie, powierzchnia, historia
Polozony 200 km na wschód od miasta Darvin, rozciaga sie od wybrzeza na pólnocy az do pasma wzgórz i basenów poludniowych; równoleznikowo natomiast od polozonego na wschodzie Arnhem Land - plaskowyzu z piaskowca - poprzez sawanny na odleglosc 120 km ku zachodowi. Park stanowi przyklad polaczenia kompleksowych ekosystemów, m.in. nizin aluwialnych, równin oraz plaskowyzów, na których wystepuja endemiczne gatunki roslin i zwierzat, z unikalnymi swiadectwami kultury materialnej Aborygenów.
Park znalazl sie liscie Swiatowego Dziedzictwa Kultury i jednoczesnie Natury UNESCO (1979). Na mocy konwencji z Ramsar, zostal umieszczony na liscie obszarów wodno-blotnych o szczególnym znaczeniu dla ludzkosci - w sumie 683 000 ha terenów blotnistych w obrebie Parku.

Geologia, geomorfologia, wody
Park polozony jest na jednej z trzech krystalicznych tarcz prekambryjskich kontynentu. Unikalny charakter parku polega na tym, ze w obrebie jednego zlewiska (South Alligator River) znajdziemy wszystkie najwazniejsze typy habitatu Pólnocnego Terytorium. To wlasnie na terenie parku zachodnia czesc gór z piaskowca na wschodzie laczy sie z olbrzymimi terenami podmoklymi rzeki Alligator, a na poludniu z geologicznie zróznicowana geosynklina w poblizu Pine Creek. Najwazniejsze typy krajobrazu Parku to: plaskowyze z piaskowca, zadrzewione sawanny, zwarte lasy, niziny, bagniska, namorzyny i inne formy uksztaltowania terenu. Na nizinach wystepuja glównie skaly osadowe, z których tworza sie czerwone i zólte gleby tropikalne. Teren parku, bardzo bogaty z punktu widzenia geologicznego i ekologicznego jest asejsmiczny, pomimo sasiedztwa terenów sejsmicznych na pólnocnym wschodzie.

Klimat
Klimat Kakadu jest to klimat podrównikowy posredni z jedna lub dwiema porami deszczowymi; pozostaje pod wplywem cieplych i wilgotnych mas powietrza przynoszonych przez pasaty pólnocno-wschodnie i poludniowo-wschodnie znad Oceanu Spokojnego oraz monsun letni. Srednia temperatura lata wynosi 26-28 stopni; srednia temperatura zimy 18-20 stopni. Roczne opady wynosza srednio 1500 mm.

Roslinnosc
Ponad 1600 gatunków roslin znajdziemy na terenie parku; 70 z nich to gatunki endemiczne. Oprócz wlasciwego terenu parku, w 1986 roku dodatkowe 575 ha przy Jarrangbarnmi (wawóz Koolpin) zostalo umieszczone na liscie terenów szczególnie chronionych ze wzgledu na endemiczne gatunki eukaliptusa (Eucalyptus koolpinensis). W pasie sawann znajdziemy formacje drzew i krzewów - glównie wspomniane wyzej eukaliptusy oraz akacje i kazuaryny. Z gatunków endemicznych nalezy wymienic dodatkowo mimoze (Mimosa pigra) oraz Salvinia molesta.

Zwierzeta
W Kakadu wystepuje 289 gatunków ptaków, w tym papugi kakadu, pelikany i wiele innych (ponad 1/3 awifauny kontynentu zyje takze lub wylacznie na terenie Parku), 64 gatunki ssaków (m.in. nielaz plamisty, lotopalanka, myszowór, kolczatka australijska, jamraj). Na sawannach spotkamy olbrzymie termitiery. W rzekach zyje 55 gatunków ryb slodkowodnych - jest to najbogatszy w ryby region Australii. Rzeki zamieszkuja tez krokodyle (27 gatunków, sposród których nalezy wymienic Crocodylus johnstoni oraz Crocodylus porosus natomiast ich obrzeza warany. To, co odróznia tereny parku od innych terytoriów Australii to fakt, ze znajdziemy tu niemal wszystkie gatunki, które istnialy tu dwa wieki wczesniej, w okresie kolonizacji. Warto zaznaczyc, ze na podmoklych terenach parku znajduja sie miejsca zasiedlane przez ptaki wedrowne objete ochrona w ramach miedzynarodowego regionalnego programu ochrony ptaków wedrownych oraz konwencji bonskiej (znajdziemy tu 46 z 76 gatunków wpisanych na liste gatunków objetych ochrona).

Kultura materialna i turystyka
Okolo 50% powierzchni Parku stanowi wlasnosc Aborygenów ale zostala oddana w leasing administracji Parku; wiekszosc pozostalej czesci stanowi historyczna wlasnosc Aborygenów lecz prawnie do nich nie nalezy. Obie strony wspólpracuja przy administrowaniu parku Kakadu - obecnie 10 z 14 czlonków zarzadu parku jest Aborygenami. Mimo odkrycia znacznych zlóz uranu, podjeto decyzje o nieeksploatowaniu tych zlóz dla dobra parku.

Do najwazniejszych atrakcji kultury materialnej naleza: malowidla nascienne w grotach, plaskorzezby oraz to, co odkryto w strefach archeologicznych. Znajdziemy tu przedstawienia zajec mysliwych i zbieraczy od czasów prehistorycznych az do wspólczesnych Aborygenów. Wsród malowidel znajdziemy figury - Warramurrungundji (zwane takze Imberombera) oraz Weza teczowego - sa to tradycyjne elementy kultury aborygenów. Zgodnie z Prawem o Aborygenach, tradycyjni mieszkancy tych ziem maja prawo do lowiectwa, zbieractwa oraz tradycyjnych praktyk religijnych na terenie Parku. Wielu mieszkanców Terytorium Pólnocnego korzysta z Parku i elementów jego zagospodarowania dla rekreacji - polowu ryb, trekkingu, safari i innych. Aborygeni aktywnie uczestnicza w rozwoju turystyki i rekreacji, dzieki czemu kazdego roku okolo 250 000 turystów odwiedza teren Kakadu.